به گزارش آتیه آنلاین، با نگاهی به آمارهای حوزه مهاجرت این نکته مشخص می‌شود که بر اساس نیاز افراد، همواره بخشی از مهاجرت‌ها برای مبنای یافتن شغل و یا بهبود شرایط اشتغال و ارتقاء در این حوزه بوده که مهاجران را در سن کار و نیروی کار شامل می‌شود و به صورت معمول، مهاجرت از مناطق کمتر توسعه‌یافته به مناطق توسعه‌یافته انجام می‌شود.
اگر شهر مقصد کمبود نیروی کار و امکاناتی برای جذب نیروی انسانی داشته باشد، مهاجرت می‌تواند مفید باشد، اما وقتی جمعیت ساکن در مقصد با معضلات مختلف بخصوص در حوزه اشتغال روبه‌رو هستند و تورم نیروی کار و رکود اقتصادی در آنجا حاکم است، این مهاجرت‌ها شکل بیمارگونه به خود گرفته و مشکلات شهر مقصد را نیز افزایش می‌دهد.
مهاجرت و اشتغال از طریق تبادل نیروی کار
اشتغال در خارج از کشور از مبادی رسمی و غیر رسمی صورت می‌گیرد و مهاجرت‌های کاری که گاهی با شرایط مدنظر نیروی کار متفاوت است، مشکلاتی را موجب شده و انتظارات را برآورده نمی‌کند و با نگاهی به تجربیات مختلف در این زمینه، می‌توان دید که یکی از ایمن‌ترین مسیرهای اشتغال در خارج از کشور در حوزه ارتباطات رسمی بین‌المللی کشورها، با استفاده از ظرفیت تبادل نیروی کار بین دو کشور صورت می‌گیرد.
بر اساس آمارهای موجود هرساله بخش قابل توجهی از نیروی کار ساده، متخصص و تحصیل‌کرده به دنبال یافتن شغل بهتر و درآمدزایی بیشتر یا رویاهای کاری خود، اقدام به خروج از کشور می‌کنند.
چگونگی شرایط اقتصاد و اشتغال کشورها یکی از دلایل وجود اتباع خارجی در راستای اشتغال مناسب است و به تبع آن، ارتباط دو سویه کشورهای مختلف با یکدیگر از عوامل بسط و توسعه روابط و تبادل نیروی کار در زمینه‌های مختلف به شمار می‌رود.
خروج سرمایه با مهاجرت نیروی کار
بر اساس اطلاعات منتشر شده در سالنامه مهاجرتی ۱۴۰۰ رصدخانه مهاجرتی ایران، در سال ۲۰۲۰ جمعیت مهاجران ایرانی در ترکیه نسبت به سال ۱۹۹۰ حدود چهار برابر شده و میزان مهاجرت در چهار سال گذشته هم سه برابر رشد داشته است و آخرین آماری که در سال ۱۳۹۶ از سوی صندوق بین المللی پول ارائه شد حاکی از آن بود که تنها در همان سال، ۲۷ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده است.
گفتنی است که آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و کانادا به عنوان پنج مقصد اصلی دانشجویان ایرانی در دنیا هستند و تعداد دانشجویان ایرانی در سال ۲۰۱۸ در ترکیه نسبت به سال ۲۰۱۷ افزایش ۵ درصدی داشت.
در میان کسانی که در قالب مهاجرت از کشور خارج می‌شوند، مهاجرت جوانان تحصیل کرده و نیروی کار ماهر بیشترین لطمه را به توسعه کشور می‌زند و این در حالی است که با مهاجرت دانشجویان توسعه دانشگاه‌ها با دشواری روبه رو می‌شود و نظام آموزش عالی در دستیابی به اهداف دور خواهد ماند و بر اساس دانش روز در حوزه اقتصاد، در اقتصاد جهانی دانش محور، کشورهای مبدأ اغلب به حاشیه رانده شده و سرمایه لازم برای تجارت و صنعت در آنها از دست می‌رود و همچنین نیروی انسانی جایگزین یا گران‌تر خواهد بود یا فاقد مهارت‌های لازم برای بهبود و توسعه است و ظبیعتاً کمبود نیروی انسانی ماهر برای کارفرمایان نیز محیطی دلهره‌آور ایجاد می‌کند.
البته مهاجرت نیروی انسانی، مهاجرت افراد ماهر و غیر ماهر را توامان دربر می‌گیرد و مهاجرت نیروی کار ماهر نه تنها از طریق کاهش عرضه کار و افزایش سطح درآمدها سبب کاهش تولید ناخالص داخلی می‌شود بلکه از طریق تاثیر بر نیروی کار غیر ماهر نیز به این پدیده دامن می‌زند و به بیان دیگر، نیروی انسانی ماهر تاثیر مثبتی بر نیروی کار غیر ماهر دارد و کوچ آن از اقتصاد ملی به زیان بزرگتری منجر می‌شود که ناشی از کاهش بهره‌وری نیروی کار مهاجرت نکرده و باقی مانده است
کاهش مهاجرت‌های درون و برون مرزی
تازه‌ترین خروجی گزارش «طرح آمارگیری نیروی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی» نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸ تعداد ۶۳۶ هزار نفر در داخل کشور، مهاجرت داشته‌اند که شامل مهاجرت‌های برون و درون استانی و همچنین از خارج به داخل کشور است. در همین ارتباط گفتنی است که با توجه به آمار ۷۱۱ هزار نفری مهاجرت در سال ۱۳۹۷، این میزان در سال ۱۳۹۸ میزان ۱۰.۵ درصد و در سال ۱۳۹۶ با تعداد ۶۸۴ هزار نفر به میزان ۶.۹ درصد کاهش یافته است.
گفتنی است که از تعداد مهاجران در سال ۱۳۹۸ تعداد ۵۳۳ هزار نفر در سن کار (۱۰ سال و بیشتر) بوده‌اند که بازهم در سال‌های قبل از آن شاهد آمار کاهشی این شاخص هستیم و نکته‌ای دیگر این است که نسبت کل مهاجران در طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ همواره روند صعودی داشته است.
بر اساس گزارش موجود، در همین مدت نسبت مردان مهاجر روند کاهشی و نسبت زنان مهاجر روند افزایشی داشته است و در سال ۱۳۹۸ مهاجرت‌های درون استانی با فاصله چند دهم درصد بیشتر از مهاجرت‌های برون‌استانی و همچنین ۳ درصد مهاجرت‌ها در قالب خارج از کشور صورت گرفته است.
در بخش دیگری از این گزارش اشاره شده است که در سال ۱۳۹۸ از تعداد ۲۴ میلیون و ۳۴۶ هزار نفر در کل کشور تنها تعداد ۴/۰ درصد آنها مهاجر برون‌استانی بوده‌اند و در بین استان‌های کشور قزوین، گیلان و همدان با نزدیک به یک درصد، بیشترین نسبت مهاجران برون‌استانی را نسبت به کل شاغلان استان دارا بوده‌اند و همچنین در سال ۱۳۹۸ از مجموع ۲ میلیون و ۸۹۸ هزار نفر بیکار در کشور، ۴/۱ درصد آنها مهاجر بوده‌اند و نتایج نشان‌دهنده این است که به غیر از استان تهران، در باقی استان‌ها اغلب مهاجرت‌های برون‌استانی، از استان‌های همجوار صورت گرفته است.
بیش از ۸۳ درصد مهاجران در سن کار هستند
در بررسی آمارهای مهاجران در سن کار (۱۰ سال و بیشتر) درمی‌یابیم که در سال ۱۳۹۸ از تعداد کل مهاجران که ۵۳۳ هزار نفر هستند (۸۳.۷ درصد) در سن کار بوده که این نسبت در مقایسه با دو سال قبل از آن با افزایش مواجه بوده است.
بر اساس آمار و اطلاعات حوزه مهاجرت می‌توان این خروجی را دریافت که حتی با توجه به کاهش تعداد کل مهاجران در سن کار، سهم مهاجرت نیروی کار نسبت به کل مهاجران از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ همواره روند صعودی داشته است.
همچنین گفتنی است که در ارتباط با وضعیت فعالیت مهاجران در سال ۱۳۹۸ از ۵۳۳ هزار نفر مهاجر در سن کار، ۲۰۴ هزار نفر یعنی ۳۸.۳ درصد در زمان آمارگیری در استان مقصد شاغل، ۷۱ هزار نفر به میزان ۱۳.۲ درصد بیکار و تعداد ۲۵۸ هزار نفر با ۴۸.۴ درصد غیرفعال بوده‌اند.
سرمایه اجتماعی، ظرفیت طلایی کشور است
"علی اصغر عنابستانی" نماینده مجلس شورای اسلامی در مورد مهاجرت نیروی انسانی گفت: سرمایه اجتماعی فعال در کشور یک ظرفیت طلایی برای هر کشوری محسوب می‌شود و کشور ما به لحاظ کمیت دارای بیشترین نیروی فعال است اما به جهت کیفیت نتوانستیم از جمعیت فعال به درستی استفاده کنیم. از جمعیت ۸۴ میلیونی کشور٬ حدود ۳۶ میلیون نفر در سن کار قرار گرفته‌اند.
این نماینده مردم افزود: در حال حاضر جمعیت فعال کشور ما در بالاترین میزان خود در تاریخ رسیده است؛ یعنی حدود ۸۰ درصد جمعیت کشور را میانگین سنی ۱۵ تا ۶۴ سال تشکیل می‌دهند و این موضوع یکی از ویژگی‌های خاص ساختار جمعیتی کشور ما است و در تمام جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی بین المللی جامعه گره خورده است، اگر بتوانیم از فرصت تاریخی که جمعیت در اختیار ما گذاشته است به بهترین شکل استفاده کنیم بی شک می‌توانیم در عرصه ملی و بین المللی به موفقیت‌های بزرگ برسیم.
عنابستانی ادامه داد: از این ۳۶ میلیون نفر جمعیت فعال٬ حدود ۱۴ میلیون نفر تحصیلات عالیه دارند که فرصتی طلایی برای کشور محسوب می‌شود، در حال حاضر کشور ما از لحاظ جمعیت آماده به کار٬ در رتبه دوم جهان قرار دارد که در جای خود رقم بسیار بزرگی است.
نماینده مردم در مجلس یازدهم یادآوری کرد: بی‌توجهی به جمعیت فعال منجر به مهاجرت نیروی انسانی در سطوح مختلف علمی از پرستاران و نخبگان گرفته تا کارگران به کشورهای حاشیه خلیج فارس شده است و با مشوق‌هایی چون استخدام با حقوق ماهیانه ۴۰۰دلاری برای چوپانان اقدام به تشویق نیروی انسانی کشورهای در حال توسعه می‌کنند که اتفاق خوبی برای کشور ما نیست.
عدم جذابیت بازار کار یکی از دلایل مهم مهاجرت است
"فرامرز توفیقی" رییس کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور در گفت‌وگو با آتیه آنلاین گفت: دلیل عدم ورود ۲۸ درصد از جامعه تحصیل‌کرده به بازار کار، عدم جذابیت است و این عدم وجود جاذبه در بازار کار به دلایل تکنولوژیکی و دستمزد بر می‌گردد.
وی افزود: در شرایطی خاص، این بخش از نیروی کار تحصیل‌کرده دانشگاهی که یا کار مناسب نیافته‌اند و یا با اشتغال به کار بعد از مدتی به ناچار بدلایل عمدتاً مالی ترک کار کرده‌اند به بازارهای کار خارج از کشور روی می‌آورند.
رییس کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور با اشاره به اینکه در برخی از کشورها شرایط کار مناسب‌تری از لحاظ درآمدی برای افراد وجود دارد و از روش‌های مختلف سعی در ورود به این بازار کار دارند، خاطرنشان کرد: یکی از این نمونه‌ها کشور عراق و در شرایط بهتر منطقه خود مختار(کردستان) عراق است که با جذب نیروی کار، حقوق و دستمزد بهتری را به آنان پرداخت می‌کند.
منافع طبقه کارگر با مهاجرت مرتبط است
"کاظم فرج‌اللهی" جامعه‌شناس و فعال حوزه کارگری، در ارتباط با ماهیت نیروی کار در جامعه به آتیه آنلاین گفت: مهاجرت نیروی کار به صورت ماهیتی، امری منفی محسوب نمی‌شود و در ارتباط با منافع طبقه کارگر قابل ارزیابی است.
وی اضافه کرد: از منظر تاریخی می‌توان مهاجرت از ایران به منطقه قفقاز را در حدود یک قرن قبل، مهاجرت موفقی برآورد کرد. پدیده مهاجرت می‌تواند دستاوردهای اقتصادی و فرهنگی مختلفی برای افراد و جامعه به همراه داشته باشد.
وی بیان کرد: در شرایط امروزی، زمانی که بخش مولد کشور فعالیت قابل قبولی ندارد و بخش‌های سوداگری در جامعه فعالیت فراوانی دارند که نیروی انسانی بسیار کمی را نیز لازم دارد و با نگاه به اینکه این مهاجرت‌ها از مناطق پیرامونی و شهرهای فاقد امکانات به شهرهای دارای زیرساخت انجام می‌شود، ما شاهد مهاجرت‌ها در شرایطی هستیم که شهرهای بزرگ در این وضعیت با آمار بالای بیکاری مواجه می‌شوند.
این فعال جامعه‌شناس اظهار داشت: تمرکز بیشتر نیروی کاری که به دنبال فرصت شغلی است و مهاجرت به شهرهای بزرگ و مناطق برخوردار، عاملی است برای ایجاد شرایط نابسامان اقتصادی و اشتغال در این مناطق و زمینه تعرض برخی کارفرمایان به حقوق کار و نیروی کار را موجب می‌شود.
فرج‌اللهی اضافه کرد: بسیاری از نیروهای کار که به شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند، به ناچار در حاشیه شهرها ساکن شده و مشکلات موجود در این مناطق را افزایش می‌دهند. در واقع این افراد خواهان ورود به بازار کاری هستند که در آن، عرضه بسیار بیش از تقاضا است و کارگران در این شرایط مجبور می‌شوند که به خاطر فرار از بیکاری به دستمزدهایی حتی پایین‌تر از خط فقر، تن دهند.
وی اشاره داشت: مهاجرت‌هایی که با منشاء اشتغال از دو جهت آسیب‌زا هستند؛ از یک طرف مناطق مبدأ، از بهره‌مندی از این استعدادها محروم می‌شود و از طرفی موجب آسیب‌پذیرتر شدن بازار کار نابسامان شهرهای بزرگ می‌شوند و آسیب‌های بیشتر حقوق کار نهایتاً شاهد خواهیم بود. البته باید به این نکته توجه داشت که افراد مهاجر، استعدادهای هستند که اگر زمینه اشتغال آنها در مبدأ فراهم باشد می‌توانند موجبات رشد مناطق مبدأ مهاجرت را فراهم آورند.
ارتباط دوسویه اشتغال و تثبیت جمعیت
نگاهی که به دلایل مختلف افراد برای تصمیم در حوزه مهاجرت در قالب درون و برون مرزی داشته باشیم، می‌بینیم که نبود اشتغال کافی در مبدا و عدم توانایی تامین معیشت افراد به دلیل نداشتن شغل مناسب و با درآمد کافی که ناشی از نبود بسترهای مناسب اقتصادی و تولیدی در قالب اشتغال گسترده است، یکی از مهم‌ترین دلایل برای مهاجرت بشمار می‌رود.
با توجه به اینکه زمینه‌های اقتصادی و میزان توسعه یافتگی کشورها و ایجاد شرایط برای اشتغال افراد می‌تواند زمینه‌ساز فعالیت نیروی کا در منطقه زندگی خود شود، طبیعتاً این شرایط است که تثبیت جمعیت را موجب شده و کاهش آمار مهاجرت را بدنبال خواهد داشت و در این راستا، ارتباط اشتغالزایی، تثبیت جمعیت و آمار مهاجرت کاملاً قابل درک است.
نظر شما