به گزارش آتیه‌آنلاین، بحران سیاسی و ژئوپولیتیک میان ارمنستان و آذربایجان همچنان مانند آتش زیر خاکستر به قوت خود باقی است. به‌رغم تلاش‌های مکرر از سوی دو طرف برای حل این اختلاف‌ها، چنین به نظر می‌رسد که این اقمار اتحاد جماهیر شوروی سابق همچنان بنا ندارند روی صلح و آرامش را ببینند.
تلاش برای حل اختلاف
به‌رغم وجود اختلاف آشکار میان ایروان و باکو، هر دو طرف تلاش‌هایی برای رساندن این تنش‌ها به مرحله صلح و دوستی صورت داده‌اند. بر اساس بیانیه وزارت خارجه جمهوری آذربایجان که روز گذشته (دوشنبه) به مناسبت «روز پیروزی در جنگ قره‌باغ» منتشر شد، باکو آماده عادی‌سازی روابط با ایروان است و اجرای توافق سه جانبه در مورد قره‌باغ را مهم می‌داند. به گزارش خبرگزاری تاس، وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اساس چشم‌انداز بلندمدت آذربایجان تضمین صلح پایدار، توسعه و پیشرفت است. آذربایجان با از بین رفتن عامل اشغال اراضی خود، آماده عادی‌سازی روابط با ارمنستان بر اساس پایبندی دقیق به اصول حقوق بین‌الملل، به ویژه حاکمیت، تمامیت ارضی و مصونیت مرزها است.»
در این بیانیه آمده است که به منظور تضمین صلح و ثبات آینده در منطقه، در این مرحله، «اجرای کامل مفاد بیانیه‌های سه‌جانبه» که در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۲۰ و ۱۱ ژانویه ۲۰۲۱ توسط رهبران آذربایجان، ارمنستان و روسیه امضا شد، مهم است. این بیانیه در ادامه می‌گوید: «آذربایجان انتظار دارد که ارمنستان، متقابلاً به گام‌های باکو در این راستا پاسخ مناسب بدهد.»
گفتنی است که در ۹ نوامبر ۲۰۲۰، «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، «الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهوری آذربایجان، و «نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان، بیانیه مشترکی را درباره توقف کامل درگیری‌ها در قره باغ امضا کردند. بر اساس این سند، طرف‌های آذربایجانی و ارمنی در مواضع خود توقف کرده و نیروهای صلح‌بان روسی در امتداد خط درگیری در قره‌باغ کوهستانی و گذرگاه لاچین مستقر شدند. در ۱۱ ژانویه ۲۰۲۱، رهبران روسیه، ارمنستان و آذربایجان توافق کردند که کارگروهی متشکل از معاونان نخست‌وزیر سه کشور تشکیل دهند که بر بازسازی حمل و نقل و روابط اقتصادی در منطقه، تمرکز کند.
این در حالی است که براساس گزارش‌ها، به نظر می‌رسد که ایروان چندان در زمینه رسیدن به صلح با باکو هم‌نظر نیست. نخست‌وزیر ارمنستان، با قدردانی از تلاش‌های نیروهای حافظ صلح روسیه، باکو را متهم کرد که به دنبال بی‌اعتبار کردن فعالیت‌های صلح‌بانی روسیه است. وی گفت: «نقض آتش‌بس و مرگ نظامیان در آرتساخ (جمهوری غیر رسمی ناگورنو-قره‌باغ) پس از ۹ نوامبر ۲۰۲۰، نشان می‌دهد که آذربایجان سیاست بی‌اعتبار کردن فعالیت‌های حافظان صلح روسی را دنبال می‌کند.»
«نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان گفت: «ارمنستان به قالب ۳+۳ علاقه‌مند است، مانند هر پروژه منطقه‌ای دیگر، در صورتی که دیگر قالب‌های موجود را تکرار نکند. اگر این پروژه، دستور کار جدیدی به ارمغان بیاورد، جالب است؛ اما در غیر اینصورت، بیهوده است که در این قالب، در مورد دستور کاری که، به عنوان مثال، (قبلاً) در گروه مینسک یا کارگروه رفع انسداد ارتباطات، به آن پرداخته شده است، بحث شود.» به گفته پاشینیان، همکاری‌های منطقه‌ای یکی از مفاد اصلی برنامه دولت ارمنستان است. ارمنستان، به گفته وی، علاقه‌مند به هر پروژه‌ای است که به گشایش ظرفیت‌های منطقه کمک کند.
نشانه‌های تغییر
نکته جالب‌توجه در میانه تغییرات قره‌باغ، اصرار باکو به بهبود اوضاع و انکار ایروان از سمت دیگر است. براساس گزارش خبرگزاری ترند، «جیحون بایراموف»، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان گفت که روابط بین باکو و ایروان پس از تعیین مرز بین دو کشور عادی خواهد شد. به گزارش روزنامه ینی شفق، بایراموف در سخنرانی خود در هشتمین مجمع جهانی باکو گفت: «با تعیین مرزها، روابط بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان عادی می‌شود و نه فقط جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بلکه همه کشورهای منطقه از این مسئله نفع خواهند برد.» وی همچنین افزود: «نتایج جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ که با آزادسازی اراضی جمهوری آذربایجان از اشغال ارمنستان به پایان رسید، افق‌های جدیدی را برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای باز کرد.»
در آن سوی مرز، نخست‌وزیر ارمنستان روز چهارشنبه با معاون وزیر خارجه آمریکا در امور اروپای شرقی و قفقاز دیدار کرد. به گزارش خبرگزاری روسی اسپوتنیک، نیکول پاشینیان ضمن استقبال از «اریکا اولسون»، معاون وزیر خارجه آمریکا گفت: «می‌خواهم بر نقش دولت واشنگتن در حمایت از اصلاحات دموکراتیک در ارمنستان تاکید کنم. اخیراً ما با تشکیل پلیس گشت‌زنی نتیجه مشخصی در این زمینه ثبت کردیم.» پاشینیان همچنین نقش آمریکا در بازگشت ۱۵ اسیر ارمنی از آذربایجان در ژوئن سال جاری میلادی را تحسین و از تلاش‌های مداوم آمریکا در این زمینه قدردانی کرد.
در بیانیه دولت ارمنستان پیرامون این نشست آمده است: «پاشینیان با مقامات آمریکایی درباره روندهای صورت گرفته در قفقاز جنوبی، چشم‌اندازها برای سازش قره‌باغ و تلاش‌های صلح گروه مینسک مذاکره کرد.» در ادامه این بیانیه آمده است: «پاشینیان همچنین مقامات آمریکایی را از تلاش‌های تحت رهبری روسیه برای ایجاد خطوط حمل و نقلی میان ارمنستان و آذربایجان و تسهیل تعیین مرزهای ناآرام مطلع ساخت.» بر اساس این بیانیه، اریکا اولسون بار دیگر بر آمادگی واشنگتن برای کمک به یک راه‌حل جامع برای درگیری‌های قره‌باغ و کمک به حل مسائل بشردوستانه از جمله آزادی زندانیان ارمنی که در آذربایجان بازداشت هستند، تاکید کرد.
گفتنی است که «لین تریسی»، سفیر آمریکا در ارمنستان بارها اعلام کرده که این درگیری پس از جنگ سال گذشته ارمنستان و آذربایجان همچنان حل نشده باقی مانده است.
«فالنی ماسیتو»، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در رابطه با تحولات اخیر میان ارمنستان و آذربایجان به تاس گفت: «به نظر می‌رسد که باکو اساساً رضایت بیشتری از ماحصل درگیری‌های گذشته دارد. دلیلش هم این است که ترکیه به‌خوبی توانست توازن قوا را به سوی علی‌اف بچرخاند. با این همه، باکو همچنان درگیر تنش‌های داخلی و پاسکاری میان شرکای تاثیرگذار بین‌المللی است. بنابراین شاهد آن هستیم که پاشینیان از روسیه و آمریکا درخواست کمک برای چرخاندن میز را دارد. با این اوصاف، چندان دور از انتظار نیست که ایروان جهت پیشبرد اوضاع به سوی خود دست به اقدام‌های جدیدی بزند.»
با توجه به این مولفه‌ها، به نظر می‌رسد که آتش زیر خاکستر قره‌باغ همچنان زنده خواهد ماند و باید دید که تحولات آینده در این منطقه به چه سمت و سویی کشیده خواهد شد و آیا باکو و ایروان می‌توانند به‌راستی به صلح برسند یا خیر.
گزارش: فرزاد سیف‌نیا
نظر شما