به گزارش آتیه‌آنلاین، افزایش نزاع در سطح خانواده‌ها و کشیده شدن آن به سطح جامعه، مهمترین معضل اجتماعی این روزهای کشور قلمداد می‌شود؛ موضوعی مهم که موجب نگرانی عمیق جامعه‌شناسان و رفتارشناسان اجتماعی شده است. آمار خشونت در کشور بیشتر از تمام سال‌های گذشته اوج گرفته و در میان اخبار رسانه‌ها، کلکسیونی از خبرهای خشونت و قتل و خودکشی منتشر شده است. قتل فرزند توسط پدر، قتل زن توسط شوهر، قتل پدر و مادر توسط فرزند، قتل زن توسط نامزد و عاشق، قتل شوهر توسط زن، ضرب‌وشتم زن توسط شوهر، ضرب‌وشتم کودک و نوزاد توسط پدر یا ناپدری، ضرب‌وشتم و قتل کودک توسط مادر یا نامادری و بسیاری از حوادث مشابه دیگر از جمله خودکشی‌های سریالی و آتش‌سوزی‌های عمدی گوشه و کنار کشور تیترهای یک روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها در هفته‌های گذشته بوده است.
کرونا تنها علت سرخوردگی اجتماعی نیست
«سیمین کاظمی» پزشک جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «آتیه‌آنلاین » در پاسخ به تبیین جامعه‌شناختی علل کاهش آستانه تحمل و تحریک‌پذیری جامعه بر اثر کرونا گفت: «همه‌گیری کرونا بسیار بیش از آنچه در تصور جامعه بود، به درازا کشید و هنوز هم چشم‌انداز آن تاریک و مبهم است. در واقع این مصیبتی که وارد شده آنقدر طول کشیده که جامعه رفته‌رفته به آن خو گرفته است. وقتی کنترل همه‌گیری غیرممکن به نظر می‌رسد و جامعه از حل این بحران ناامید است، لاجرم آن را به عنوان مسأله اجتماعی که حل آن نیاز به عزم جمعی دارد، نادیده می‌گیرد و سعی می‌کند به طور فردی به مقابله بپردازد. یعنی فرد حساب خودش را از جامعه جدا می‌کند و سعی می‌کند خودش موضوع یا مشکل را برای خودش حل کند. کاظمی ادامه داد: «افراد از طبقات و گروه‌های مختلف اجتماعی برای ادامه حیات و از سرگیری فعالیت‌های‌شان نوع مواجهه فردی‌شان با همه‌گیری متفاوت است و درک و جهت‌گیری واحدی نسبت به اقدامات پیشگیرانه ندارند. برخی ممکن است از اساس همه‌گیری را انکار کنند و به فعالیت‌های عادی برگردند و صدمات ناشی از همه‌گیری را به نحوی دیگر تفسیر کنند. برخی ممکن است با دسترسی به واکسن، تست و درمان، آسیبهای همه‌گیری را برای خود به حداقل برسانند. بعضی هم ممکن است با اشراف به وضعیت بیماری، میزان ریسک‌پذیری‌شان را بیشتر کنند و آسیب هم ببینند.»
این دکترای جامعه‌شناسی در پاسخ به این پرسش که «برخی می‌گویند که کرونا منجر به سرخوردگی اجتماعی شده است، چه زمانی سرخوردگی اجتماعی بروز پیدا می‌کند و آیا کرونا می‌تواند به این مسأله دامن بزند؟»، تصریح کرد: «سرخوردگی اجتماعی فقط به علت کرونا نیست و مسائل اجتماعی مختلف در پدید آمدن آن دخیل هستند. مشخصاً به درازا کشیدن همه‌گیری و ناتوانی در کنترل آن یکی از علل سرخوردگی در جامعه است. اکنون جامعه با این واقعیت مواجه است که با مشکلات فعلی، همه‌گیری کنترل نمی‌شود و تمام بار مقابله با بیماری با خود افراد است. این احساس تنها بودن در مقابله با یک بحران، منجر به سرخوردگی و ناامیدی می‌شود.»
این پزشک افزود: «مثلاً وقتی گفته می‌شود سویه دلتای کرونا واگیرداری برق‌آسا دارد، اما همزمان امکان پیشگیری از آن فراهم نمی‌شود و به پرسش «چه باید کرد؟» پاسخ درخور داده نمی‌شود، جامعه دچار احساس ناتوانی و ناامیدی و شکست مطلق می‌شود. اکنون اکثریت جامعه به این نتیجه رسیده که با وضعیت فعلی در برابر کرونا، کاری نمی‌توان از پیش برد و جز ناظر خاموش بودن چاره‌ای مقابل خود نمی‌بینند.» این جامعه‌شناس کاهش حس همبستگی و احساس مسئولیت در قبال جامعه را از تبعات سرخوردگی اجتماعی خواند و افزود: «در چنین شرایطی شخص به جامعه احساس تعلق نمی‌کند، در برابر آنچه رخ می‌دهد، کرخت و بی‌تفاوت می‌شود و راه خودش را می‌رود و سعی در نجات خودش دارد. سرخوردگی به انفعال و کاهش مسئولیت اجتماعی می‌انجامد و وضعیت را وخیم‌تر و بحرانی‌تر می‌سازد؛ چون کنترل همه‌گیری بدون مشارکت همگانی دشوار و شاید غیرممکن است.»
وی با تأکید بر اینکه «تولید امید برای جامعه سرخورده کار آسانی نیست» در پاسخ به راهکار مؤثر در این زمینه گفت: «به وجود آوردن امید در جامعه سرخورده کار سختی است؛ مگر اینکه تغییر شگرف و واقعی اتفاق بیفتد و اثرات آن تغییر به شکل ملموس و محسوس به جامعه نوید بدهد که مشکلات قابل حل هستند و امکان خلق فضایی نوین وجود دارد. چنین تغییری ممکن است جامعه سرخورده را برای اهداف جمعی به تحرک وادارد.» این پزشک جامعه‌شناس افزود: «مشخصاً در مورد همه‌گیری لازم است، اراده‌ای محکم و قاطع برای کنترل همه‌گیری شکل بگیرد، تصمیمات جدی و مؤثر اتخاذ شود و در کنار واکسیناسیون رایگان، امکاناتی مانند تست و درمان رایگان نیز فراهم شود. البته در کنار اینها، نقش شهروندان و لزوم مشارکت آنها برای خاتمه دادن به همه‌گیری نیز بسیار مهم است.»
تشدید بروز خشونت با تداوم شیوع کرونا
محمدرضا دهقانی سانیج، مدرس حقوق جزا و جرم‌شناسی در گفت‌وگو با «آتیه‌آنلاین» با تأکید بر اینکه جامعه عاری از جرم و خشونت وجود ندارد، گفت: «جامعه بی‌خشونت وجود ندارد و به نظر می‌رسد در جوامع مختلف آمار و میزان خشونت جرائم متفاوت باشد.»
این وکیل پایه یک دادگستری افزود: «نکته دیگر اینکه خشونت معمولاً به رفتارهایی گفته می‌شود که یک فرد با ارتکاب آن رفتار مخاطب خود را دچار آزار و اذیت روحی یا جسمی می‌کند. اگر این آزار و اذیت فقط به صورت روانی بدون ایجاد ضرب‌وشتم و درگیری باشد خشونت گفتاری یا کلامی است.» دهقانی‌سانیج تأکید کرد: «متأسفانه این نوع از خشونت در کشور در حال افزایش است؛ خشونتی که در جوامع پیشرفته کمتر رخ می‌دهد. در آن کشورها، دو فرد عاقل بعد از برخورد و تصادف خودروهای‌شان، پیاده و با هم گلاویز نمی‌شوند، در صورتی که ما در سطح کشورمان به تکرار شاهد این صحنه‌های خشونت‌آمیز و ادای کلمات رکیک و فحاشی در حین وقوع تصادفات رانندگی و... هستیم.»
این مدرس دانشگاه افزود: «کرونا بسیاری از خانواده‌ها را به لحاظ شرایط اقتصادی در تنگی غیرقابل وصفی قرار داده است. بسیاری از افراد شغل‌شان را از دست داده‌اند و منبع درآمد آنها از بین رفته است. در چنین شرایطی که خانواده از بُعد مالی و اقتصادی دچار بحران شده طبیعی است در نبود مهارت‌های خودکنترلی به رفتارهای خشونت‌آمیز دست بزند. به عبارتی، شرایط روحی و جسمی نامناسب، احتمال بروز رفتارهای خشونت‌آمیز را در خانواده و جامعه چندبرابر کرده است.»
این وکیل دادگستری ضعف فرهنگ در جامعه را مهمترین عامل بروز خشونت خواند و تصریح کرد: «رسانه‌ها و مهمتر از همه صداوسیما، باید در این زمینه کار می‌کرد که نکرد. باید واکاوی و بررسی دقیق در خصوص علل کم‌حوصله یا بی‌حوصله شدن جوانان انجام شود؟ چرا جوانان امروز صبور نیستند و زود از کوره درمی‌روند و یا می‌خواهند ره صد ساله را یک شبه طی کنند که وقتی این خواسته تأمین نمی‌شود با کوچکترین اختلافی خصوصاً در بین زوجین منجر به بروز رفتارهای خشونت‌آمیز می‌شود.»
دهقانی‌سانیج اضافه کرد: «جامعه امروز ما افسرده است و این جامعه نیازمند شادی و هیجان است؛ موضوعی که کاملاً به دست فراموشی سپرده شده است. جوانان ما محروم از شادی هستند و این مسأله مجال تخلیه انرژی، هیجانات و احساسات را از آنها سلب کرده است.» این مدرس حقوق جزا بیان کرد: «افسردگی و نبود شادی، متأسفانه به رواج رفتار عاری از عفت کلام در جامعه منجر شده است. مردم به راحتی به هم توهین می‌کنند، سریع از کوره درمی‌روند و الفاظ زشت و نامناسب به کار می‌برند و... همه اینها می‌تواند مصداق توهین باشد. اگر منجر به درگیری فیزیکی نیز شود، مجازات و دیه بر آن مترتب می‌شود.» وی بر واکاوی دقیق علل افزایش بروز خشونت در کشور تأکید کرد و افزود: «خشونت روزافزون در کشور باید ریشه‌یابی و پس از آن راهکارهای متناسب عملیاتی شود و به موازات آن، اگر کنترل و نظارت‌های بالادستی نیز دقیق و به موقع اعمال شود؛ تنها در این صورت می‌توانیم به کاهش و کنترل بروز خشونت در جامعه امیدوار باشیم.»
نظر شما