به گزارش آتیه آنلاین، پروژه الکترونیک‌سازی خدمات در سازمان تأمین‌اجتماعی که تا به امروز ابعاد مختلفی از آن در قالب پروژه نسخه الکترونیک و یا خدمات ۳۰۷۰ به شرکای اجتماعی معرفی شده – و در آینده نیز خواهد شد- از مرداد ماه امسال شکلی جدی به خود گرفته است. حمیدرضا صفی‌خانی با حدود دو دهه تجربه فعالیت در حوزه سیاستگذاری حوزه سلامت و رفاه اجتماعی و همچنین سلامت الکترونیک، از هفتم مردادماه امسال از سوی مصطفی سالاری مدیرعامل سازمان به عنوان مدیر پروژه نسخه الکترونیک سازمان تأمین‌اجتماعی منصوب شد. وی پیش از این به عنوان مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، عضو هیأت مدیره و معاون سازمان بیمه سلامت، مدیرملی پروژه پرونده الکترونیک سلامت و همچنین رییس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت مشغول به کار بوده است. وی در گفت‌وگو با هفته‌نامه آتیه‌نو آنچه در این بازه زمانی کوتاه بر این پروژه بزرگ رفته را تشریح کرده است.

شما مدیر پروژه ملی «پرونده الکترونیک سلامت» در وزارت بهداشت بوده‌اید. از نظر فنی، نسخه الکترونیک وزارت بهداشت با نسخه الکترونیک سازمان تأمین‌اجتماعی چه تفاوت‌هایی دارد؟

در حقیقت زیرساخت فنی مربوط به ثبت نسخه الکترونیک - به عنوان یکی از اجزای اصلی پرونده الکترونیک سلامت- در وزارت بهداشت شکل گرفته؛ اما در بستر دیجیتال (به مانند فضای عادی و همیشگی) ثبت یک نسخه ذی‌نفعان متعددی دارد که سازمان‌های بیمه‌گر را نیز شامل می‌شود. در زمان نوشتن و پیچیده شدن نسخه‌های الکترونیک برای استحقاق‌سنجی بیمه‌شده و اعمال قواعد بیمه‌ای، پیش از این و به طور مستقل، سازوکارهای دیجیتال در سازمان‌های بیمه‌گر به‌کار گرفته شده است. در خصوص نحوه تبادل اطلاعات بین پرونده بیمه‌ای نیز افراد در حوزه سلامت با پرونده الکترونیک سلامت ایشان، بیش از هر چیز استانداردسازی کدینگ و یکپارچگی سامانه‌ها اهمیت دارد. با شروع فعالیت تیم مدیریت پروژه در سازمان تأمین‌اجتماعی و با همکاری واحدهای مختلف سازمان و شرکت‌های تابعه - و حمایت مدیرعامل سازمان - این یکسان‌سازی کدینگ در حوزه‌های گوناگون انجام شد. البته این یکسان‌سازی منطبق بر کدهای مصوب کمیته مکسا وزارت بهداشت بود که ما در زمان استقرار پروژه پرونده الکترونیک سلامت ایجاد کرده بودیم.

به رغم اینکه استفاده از نسخه الکترونیک به صرفه و صلاح بسیاری از گروه‌ها و اصناف است، اما ظاهرا هنوز برخی از کسانی که می‌توانند از این فناوری روز منتفع شوند به جمع استفاده‌کنندگان از آن نپیوسته‌اند. فکر می‌کنید چگونه می‌توان استفاده از نسخه الکترونیک را در جامعه تعمیق بخشید؟

برای شکل‌گیری نسخه الکترونیک در بین ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، ذی‌نفعان متعددی در حوزه‌های مختلف نقش‌آفرین هستند که در هر یک از این حوزه‌ها - بنا به کاربرد فناوری اطلاعات و ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کنند - درصد نفوذ آنها متفاوت است.   مثلا قبل از این در برخی مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت (مانند داروخانه‌ها و مراکز پاراکلینیک) برای مدیریت فرایندهای داخلی مانند موجودی کالا و یا مدیریت درخواست‌ها، سامانه‌های اطلاعاتی - به‌ واسطه تسهیل و تسریع انجام امور- به‌کار گرفته شده‌اند. به همین منظور، این مراکز به تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خاص این امر مجهز شده‌اند. حال با پیاده‌سازی استانداردهای نرم‌افزاری از طریق سامانه‌های تحت مالکیت این مراکز، حتی بدون نیاز به ورود اطلاعات در سامانه‌های سازمان امکان تبادل اطلاعات فراهم شده اما در حوزه نسخه‌نویسی برای پزشکان و سایر درمانگران، این کاربرد نهادینه نشده و فرایندها اغلب به صورت دستی دنبال شده است. برای ترغیب مشارکت پزشکان و درمانگران علاوه بر مشوق‌های پرداخت روزانه (در صورت تجویز نسخه الکترونیک) تمهیدات لازم برای تخصیص وام به پزشکان و درمانگاه‌ها –جهت تأمین تجهیزات سخت‌افزاری لازم - فراهم شده است.

سازمان تأمین‌اجتماعی پیش از این استفاده از نسخه الکترونیک را در بخش درمان مستقیم خود مورد بهره‌برداری قرار داد. از مردادماه امسال تاکنون چه اقداماتی در این خصوص در سازمان تأمین‌اجتماعی انجام شده و این فعالیت‌ها چه تأثیری بر منابع و مصارف سازمان خواهند گذاشت؟

با توجه به توسعه روزافزون ارائه خدمات در بستر دیجیتال، از سال ۱۳۹۳ مطالعات طرح «تجویز نسخه الکترونیک» و همچنین «اعمال قوانین بیمه‌ای بر خدمات سلامت» به صورت الکترونیک در سازمان تأمین‌اجتماعی آغاز شد و بعد از آن، این رویه در مراکز ملکی سازمان مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در سال‌های اخیر ارزش افزوده ناشی از الکترونیکی شدن فرایندها به ویژه در حوزه سلامت آشکارتر شده و امکان ارائه خدمت بهینه در زمان مناسب، به فرد مناسب و به شیوه مناسب در بستر الکترونیک فراهم شده است. از این ‌رو پیاده‌سازی و اجرای پروژه‌های مرتبط (از جمله استحقاق‌سنجی بیمه‌ای و نسخه الکترونیک) ضرورت و اهمیتی مضاعف یافته است.   به همین دلیل سازمان تأمین‌اجتماعی طی چند ماه اخیر با همت مضاعف به این موضوع پرداخته و نتیجه مطلوب نیز حاصل شده است. در موضوع نسخه الکترونیک (در حوزه‌های نسخه‌نویسی، نسخه‌پیچی و ارائه خدمات پاراکلینیک) در مرحله نخست، بستر لازم در قالب سامانه‌های تحت مالکیت سازمان و مرتبط با هر بخش ایجاد شده و امکان دسترسی ارائه‌دهندگان خدمات سلامت به این سامانه‌ها برای ثبت الکترونیک داده‌ها فراهم شده است.

هم‌اکنون در بستر سامانه‌های تحت مالکیت سازمان، تمامی ‌ارائه‌دهندگان خدمات سلامت - اعم از پزشک، دندانپزشک، ماما و مراکز کلینیکی-  قادر به عقد قرارداد به‌ صورت کاملا الکترونیکی بوده و همچنین زمینه تجویز الکترونیکی نسخه همزمان با کنترل قواعد بیمه‌ای و درمانی سازمان برای آنها نیز فراهم است.   در این بستر، داروخانه‌ها و مراکز پاراکلینیکی نیز قادر به ارائه و عرضه دارو و خدمت با کنترل قواعد بیمه‌ای و درمانی سازمان خواهند بود. در عین حال مراکز ملکی بیمارستانی تأمین‌اجتماعی نیز با سامانه‌های تحت مالکیت سازمان به صورت الکترونیک ارائه خدمت می‌کنند.

واضح است که رسالت سازمان در این زمینه، ایجاد و ارائه سامانه‌های اطلاعاتی برای افراد یا مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت نیست و چنین اقداماتی باید در صنف فناوری اطلاعات و با حضور شرکت‌های توسعه‌دهنده سامانه‌های اطلاعاتی سلامت پیگیری شود. در واقع سازمان تأمین‌اجتماعی در مرحله نخست برای تحقق هدف اصلی خود - که بررسی و کنترل قواعد بیمه‌ای و درمانی مرتبط با کسب‌وکار سازمان است- بستر این سامانه‌ها را فراهم کرده است. با توجه به سرعت روزافزون توسعه فناوری اطلاعات و بهبود مستمر سایر فناوری‌های مرتبط، قطعا سازمان تأمین‌اجتماعی بنا ندارد ارائه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان خدمات سلامت را محدود به استفاده از سامانه‌های تحت مالکیت خود کند. بنابراین در ماه‌های اخیر تلاش کرده سرویس‌های مرتبط با بیمه را (مستقل از نوع سامانه) در قالب واسطه‌های برنامه‌نویسی کاربردی (API) تولید و به تمامی‌شرکت‌های توسعه‌دهنده سامانه‌های اطلاعاتی سلامت ارائه کند.   به بیانی ساده‌تر از هم‌اکنون با وجود واسط‌های برنامه‌نویسی کاربردی (API)، امکان اینکه تمامی‌ شرکت‌های توسعه‌دهنده سامانه‌های اطلاعاتی سلامت بتوانند قواعد بیمه‌ای و درمانی سازمان تأمین‌اجتماعی را از طریق سامانه‌های خود - و بدون لزوم استفاده موازی مراکز از سامانه‌های تحت مالکیت سازمان- ارائه دهند، فراهم شده است.

این یک اقدام بسیار مهم در راستای تحقق توسعه خدمات سلامت الکترونیک است. از یک سو، شرکت‌های توسعه‌دهنده سامانه‌های اطلاعاتی سلامت با استفاده از این واسطه‌ها، کیفیت ارائه خدمت در بستر سامانه خود را بهبود می‌بخشند و از سوی دیگر، ارائه‌دهندگان خدمات سلامت - در یک فضای رقابتی- امکان انتخاب بهترین سامانه، متناسب با نیازمندی‌های کسب‌وکار خود را دارند و دیگر نیازی به ثبت اطلاعات موازی در سامانه‌های سازمان نیست.

نحوه تعامل تیم مدیریت پروژه نسخه الکترونیک تأمین‌اجتماعی با بخش‌های مختلف سازمان چگونه بود؟

در حوزه مدیریت پروژه، ابتدا ساختار و سازوکار هدایت پروژه (ساختارهای مستقیم مرتبط با پروژه و ساختارهای غیرمستقیم مرتبط با آن) شناسایی و وظایف و متولیان هر حوزه مشخص شد. ساختارهای مستقیم مرتبط با پروژه شامل: برنامه‌ریزی و مدیریت، پایش و کنترل، رگولاتوری، توسعه و پشتیبانی (فنی و زیرساختی، تخصصی، اجرا و پیاده‌سازی)، بهره‌برداری و اجرا، و مانیتورینگ (فنی و اجرایی) و متولی هر حوزه نیز مشخص شده است. همچنین ساختارهای غیرمستقیم مرتبط با پروژه شامل خدمات حقوقی،   اداری،   مالی، پرسنلی، اطلاع‌رسانی (پشتیبانی غیرفنی) است.

چالش‌های این مسیر چه مواردی بود؟

نخستین چالشی که شناسایی شد این بود که باور لازم برای امکان اجرای پروژه در بازه تعیین شده در بین همکاران شکل نگرفته بود. علت عدم باور این امکان‌پذیری نیز بروکراسی پیچیده در نحوه تعامل بخش‌های مختلف و همچنین تأکید بر انجام امور با ظرفیت موجود تشخیص داده شد. راهکار پیشنهادی این بود که با توجه به تأیید مدل و برنامه ارائه شده توسط مدیریت پروژه از سوی تمامی ‌واحدها، وضعیت موجود برای اقدامات مرتبط با هر واحد، به صورت شفاف و منظم در قالب گزارش به گروه مدیریت پروژه ارائه و در جلسات هفتگی مدیریت پروژه، نتیجه اعلام شود. همچنین لازم بود تا تأکید لازم از سوی مدیرعامل سازمان برای کاهش بروکراسی و افزایش سرعت کار (با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی) صورت گیرد که با حمایت صددرصدی شخص مدیرعامل این راهکار نیز اجرایی شد. همچنین برای استنادپذیری گزارش‌های ارائه شده توسط واحدها - در اسرع وقت و با اولویت بالا- تحلیل فیلدهای اطلاعاتی لازم و همچنین محاسبات لازم برای داشبوردها توسط گروه مدیریت پروژه انجام و به همکاران مرتبط، ارائه و سپس ورژن اول داشبوردها تهیه و به تدریج تکمیل شد.

مراحل اجرایی کار به چه صورت بود؟

از ابتدا در قالب شش کارگروه، تمامی‌ ابعاد سازوکار هدایت پروژه و اقدامات احصا شده برای واحدها به صورت منظم و طی جلسات با حضور مدیرعامل بررسی  و تا اتمام کار، فرایند انجام آن رصد و موانع احتمالی نیز رفع می‌شود. این شش کارگروه عبارتند از:

کارگروه ۱ : سامانه‌ها و سرویس‌های تبادل داده و نیازمندی‌های مرتبط

کارگروه ۲ : امضای دیجیتال ومکانیزم‌های احراز هویت

کارگروه ۳ : زیرساخت، امنیت و حفظ حریم خصوصی

کارگروه ۴ : نظارت بر فرایندها، قواعد و نرخ رشد تبادل داده

کارگروه ۵ : فرهنگسازی، اطلاع‌رسانی، تبلیغات و پاسخگویی

کارگروه ۶ : پشتیبانی مالی و تأمین منابع لازم

همچنین برای جلب مشارکت موثر اصناف مرتبط با نسخه الکترونیک هم در حوزه فناوری اطلاعات و هم در حوزه سلامت، جلسات منظمی‌ با تشکل‌های صنفی برگزار و اهداف و روش‌های اجرای پروژه تشریح و مشارکت موثر آنها جلب شد و این رویکرد همچنان با محوریت مدیرعامل سازمان دنبال می‌شود. بعد از آمادگی و تکمیل الزامات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم در آبان ماه برای تسریع بهره‌برداری و اجرا، علاوه بر تدوین سازوکارهای تشویقی و همچنین الزام‌آور، درصد پیشرفت و توسعه استفاده از نسخه الکترونیک در استان‌ها طی جلسات هفتگی مدیریت پروژه با حضور مدیرعامل، رصد و مقایسه  و استان‌های برتر اعلام می‌شوند.

نحوه و میزان حمایت مدیرعامل و مدیران سازمان طی این مدت چگونه بود؟

قطعا استقرار پروژه‌های عظیمی نظیر پروژه نسخه الکترونیک بدون حمایت مستمر مدیریت ارشد امکان تحقق نمی‌یافت. اقدام مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی برای ایجاد سازوکار مدیریت پروژه به صورت فرابخشی، در تحقق اهداف پروژه بسیار اثرگذار بود؛ چراکه رویکرد حوزه مدیریت پروژه نسخه الکترونیک، جلوگیری از حرکت واحدها در مسیرهای زیگزاگی و حفظ تمرکز بر روی خروجی است. همچنین بعد از شکل‌دهی سازوکار مدیریت پروژه، حمایت صددرصدی ایشان و حضور مستقیم در جلسات مدیریت پروژه و همچنین کارگروه‌ها، سرعت و دقت انجام کار را بسیار بالا برد. در حوزه مدیریت پروژه نیز حدود ۱۹۰ نشست از ابتدای شهریورماه امسال تاکنون برگزار شده است. ۱۳۰ نشست مربوط به مباحث فنی طرح، پیگیری و اقدام و ۶۰ جلسه نیز مرتبط با مباحث سیاستگذاری بوده که ۴۰ جلسه با حضور مستقیم مدیرعامل سازمان برگزار شده است. این آمار در این بازه زمانی سه ماهه نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که او برای این موضوع قائل شد. به جرأت می‌توان گفت در صورت عدم حمایت مدیریت سازمان و همچنین معاونان (به ویژه معاونت درمان) و حوزه فناوری اطلاعات و شرکت‌های تابعه، اهداف تعیین شده امکان تحقق نمی‌یافت. از این‌ رو، وظیفه خود می‌دانم صمیمانه از حمایت‌های ایشان و تمامی ‌معاونان محترم و مدیران محترم سازمانی و شرکت مشاوره مدیریت و خدمات ماشینی تأمین و همچنین مدیران محترم درمان استان‌ها صمیمانه قدردانی کنم.

چرا روز (۹/۹/۹۹) برای پروژه ملی نسخه الکترونیک روز مهمی ‌بود؟

در واقع آنچه به‌ عنوان تکلیف سازمان تأمین‌اجتماعی برای اجرا در تاریخ ۹/۹/۹۹ مشخص شد، پیش از این و در آبان‌ماه امسال محقق و از سوی مدیرعامل سازمان نیز اعلام شد. در تاریخ نهم آذر تمامی‌ذی‌نفعان مرتبط با پروژه ملی نسخه الکترونیک می‌بایست مقدمات فنی لازم را به نحوی فراهم می‌کردند که هیچگونه محدودیتی برای تولید نسخه الکترونیک توسط تمامی ‌درمانگران و پیچیده شدن الکترونیکی آن نسخه، توسط مراکز نسخه‌پیچی وجود نداشته باشد. هم‌اکنون این چرخه از طریق سامانه‌های سازمان به صورت الکترونیک فراهم است. همچنین زیرساخت‌های فنی برای تحقق آن بر بستر سایر سامانه‌ها نیز از سمت سازمان فراهم شده است. حتی برای مرحله بعد که تشویق درمانگران برای استفاده از این بستر است نیز اقدامات مهمی‌ انجام و مشوق‌های زیادی مصوب و اجرا شده است. اهم اقدامات انجام شده مرتبط با این موضوع عبارتند از:

۱. استحقاق‌سنجی الکترونیک

 ایجاد سرویس استحقاق‌سنجی الکترونیک مبتنی بر بانک برخط بیمه‌شدگان

۲. تقویت زیرساخت سخت‌افزار و شبکه

 ارتقای سه برابری پهنای باند اینترنت و اینترانت سازمان

 ارتقای ۱۰ برابری ظرفیت پردازش و ذخیره‌سازی سخت‌افزاری

 تقویت زیرساخت امنیتی

 پیش‌بینی و اقدام در خصوص سازوکار دیتاسنتر ثانویه و Disaster recovery

 تقویت مانیتورینگ انتها به انتها در حوزه فنی و ایجاد سازوکار پشتیبانی فنی ۲۴*۷

 توسعه زیرساخت امضای دیجیتال

۳. توسعه و تکمیل سامانه‌های سازمان

 توسعه قابلیت‌های سامانه‌های سازمان و ایجاد امکان تجویز و تحویل نسخه الکترونیک توسط تمامی ‌ارائه‌دهندگان خدمات سلامت (پزشک، دندانپزشک، درمانگاه، داروخانه، مراکز پاراکلینیک)

 فراهم‌سازی امکان عقد قرارداد آنلاین

 یکسان‌سازی کدینگ

 بهبود واسط کاربری (ظاهر سامانه)

۴. رسیدگی الکترونیک و پردازش الکترونیک اسناد

 تأمین سامانه رسیدگی الکترونیک و پردازشگر اسناد پزشکی و پیش‌بینی ایجاد موتور قواعد و ایجاد امکان استفاده سایر سامانه‌ها از سرویس قواعد

۵. تقویت سازوکار پاسخگویی و پشتیبانی به مردم و بهره‌برداران

 فراهم‌سازی امکان مشاهده سوابق درمانی بیمه‌شدگان در سامانه e-service سازمان

 تقویت سامانه ۱۴۲۰ و پاسخگویی شبانه‌روزی به مردم و بهره‌برداران به صورت تلفنی

۶. ارائه واسط‌های برنامه‌نویسی کاربردی (API) سامانه‌های سازمان

 فراهم‌سازی امکان استفاده سایر سامانه‌ها از API سامانه‌های سازمان در سه حوزه نسخه‌نویسی، نسخه‌پیچی و پاراکلینیک قابل بهره‌برداری برای تمامی‌توسعه‌دهندگان سامانه‌های اطلاعاتی سلامت در صنف فناوری اطلاعات و همچنین کسب‌وکارهای نوپا

 امکان ثبت تراکنش موفق یک خدمت با لحاظ شدن قواعد بیمه‌ای و درمانی سازمان از طریق سامانه‌های بهره‌برداران و بدون نیاز به ثبت موازی اطلاعات در سامانه‌های سازمان

 ایجاد بستر تعاملی الکترونیک برای ثبت و پیگیری درخواست API و پشتیبانی و پاسخگویی فنی به متقاضیان

 امکان اعمال قواعد بیمه‌ای و درمانی سازمان روی نسخ کاغذی از طریق API نسخه‌پیچی در سامانه داروخانه و عدم نیاز به ثبت مجزای نسخه کاغذی برای اعمال قواعد توسط داروخانه

۷. اقدامات مرتبط با رصد بهره‌برداری و استقرار طرح در سطح کشور

 ایجاد داشبوردهای مدیریتی و رصد مستمر میزان رشد مشارکت افراد و مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت و همچنین مقایسه درصد پیشرفت و توسعه استفاده از نسخه الکترونیک در استان‌ها

  ایجاد سازوکارهای تشویقی، الزام‌آور و نظارتی

 تهیه آموزش‌های لازم در قالب مستند و فیلم برای پزشکان و سایر بهره‌برداران

 پیش‌بینی راهکارهای آفلاین

گفت‌وگو کننده: رضا خراسانی