به گزارش آتیه آنلاین، ۷۸ سال پیش، قانونی در کشورمان تصویب شد که به موجب آن، آموزش و پرورش به شکل همگانی، برای داشن آموزان اجباری و البته رایگان شد و حتی برای غفلت والدین از به مدرسه فرستادن فرزندشان، جریمه ای نقدی نیز در نظر گرفته شد. اگر چه با گذشت نزدیک به ۸ دهه، هنوز قانون مذکور مهمترین راهبرد آموزش همگانی در کشور محسوب می شود، اما ورود مدارس غیرانتفاعی به حوزه آموزش کودکان، موجب ایجاد مغایرت با «آموزش و پرورش اجباری و رایگان و یکسان در ایران» شد و به گفته منتقدان، زمینه ساز ایجاد نابرابری و شکاف تحصیلی – طبقاتی شده است.

پیشینه آموزش و پرورش اجباری

نخستین بار پس از انقلاب فرانسه در سال ۱۷۸۹ میلادی، آموزش و پرورش ملی در آن کشور پایه ریزی شد و دولت موظف شد آموزش عمومی و ابتدایی رایگان به وجود آورد. سپس در دیگر کشورهای اروپایی و نیز امریکا ایجاد نظام آموزش و پرورش عمومی از برنامه های اصلی دولتها گردید و در نیمة دوم قرن سیزدهم و اواسط قرن نوزدهم، قوانین آن در کشورهای متعدد به تصویب رسید. با روشن شدن نسبت مستقیمِ تحولات اجتماعی با آموزش عمومی، مبارزه با بی سوادی در کشورهای توسعه نیافته، اهمیت یافت. در شوروی سابق هم در دسامبر ۱۹۱۹ لنین طی فرمانی کلیة شهروندان ۸ تا ۵۰ سالة شوروی را موظف به آموختن خواندن و نوشتن اعلام کرد. سران کشورهای عرب زبان نیز در ۱۹۶۶ در طرابلس اجلاسی تشکیل دادند ۱۹۸۰ را سال تحقق همگانی شدن آموزش و پرورش اعلام کردند؛ هر چند از مدتها پیش از آن نیز به‌طور پراکنده در برخی از این کشورها، اقداماتی برای تعمیم و اجباری کردن آموزش آغاز شده بود.

در کشور ما نیز از ۱۲۵۰ خورشیدی به بعد، توجه روشنفکران و متفکران به لزوم گسترش آموزش و بالا بردن میزان سواد عمومی جلب شد، به طوری که آن را یکی از مهمترین لوازم تحول جامعة ایرانی می‌دانستند؛ طالبوف تبریزی، میرزا حسن رشدیه، زین‌العابدین مراغه ای و فتحعلی آخوندزاده از جملة این اشخاص بودند. پس از انقلاب مشروطه، در متمم قانون اساسی، تأسیس مدارس به مخارج دولت و تحصیل اجباری پیش بینی شد.

تصویب قانون تازه

‌قانون «آموزش و پرورش عمومی اجباری و مجانی»، ششم مرداد ماه ۱۳۲۲ مصوب شد. بر اساس ‌ماده اول این قانون، دولت مکلف شد از سال ۱۳۲۲ تا مدت ۱۰ سال تعلیمات (آموزش و پرورش) ابتدایی را در تمام کشور به تدریج عمومی و اجباری‌ کند. در ‌ماده دوم این قانون دوره تعلیمات ابتدایی اجباری شش سال ذکر شد و وظیفه تألیف و چاپ کتابهای دانش آموزان (با رعایت اصول آموزش و پرورش خاصه تربیت اخلاقی و تقویت حس دینی کودکان) بر عهده وزارت فرهنگ گذاشته شد. ‌این قانون که مشتمل بر ۱۶ ماده است به تصویب مجلس شورای ملی رسید و با امضای حسن اسفندیاری رییس وقت مجلس شورای ملی اجرایی شد.

تلاش برای پوشش بازماندگان از تحصیل

در اواخر دهه ۳۰ خورشدی، دولت وقت به این نتیجه رسید که با گذشت نزدیک به ۲۰ سال از قانون آموزش و پرورش اجباری و رایگان، از سویی همه کودکان تحت پوشش قرار نگرفته اند و از سوی دیگر، برخی بزرگسالان نیز، نیاز به آموزش برای سوادآموزی دارند و با توجه به کمبود امکانات مالی جهت احداث و تجهیز و توسعة مدارس، پراکندگی و کثرت مناطق روستایی و کمبود معلم، عملاً آموزش در تمامی نقاط کشور به صورت هم زمان و یکسان پیش نرفت. از این رو تلاش شد تا برای ریشه کن کردن بی سوادی اقدامات اساسی دیگری شود، از جمله این اقدامات، تشکیل سپاه دانش در سال تحصیلی ۱۳۴۰ـ ۱۳۴۱ بود. از دیگر اقدامات می توان به تصویب قانون خدمات اجتماعی زنان در ۱۳۴۷، طرح آموزش عشایری و همچنین تغذیة رایگان اشاره کرد.