پرویز گرشاسبی معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها در گفتگو با آتیه آنلاین بیان کرد: روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی امسال مصادف با روز ماقبل انتخابات شد. به همین دلیل مراسم این روز در ۱۰ تیرماه و در حوضه آبریز دریاچه ارومیه برگزار می‌شود.
وی افزود: شعار امسال روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی «جلوگیری از تخریب بهتر از بازسازی است». در واقع امسال تمرکز روی انجام اقدامات پیشگیرانه است.
گرشاسبی گفت: تاخیر دو هفته‌ای در بزرگداشت این روز، این توفیق را به ما داد تا برخی از اقدامات خود را تکمیل کنیم. گزارشی از این اقدامات در روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی ارائه خواهد شد.
وی ادامه داد: ما در زمینه بیابان‌زایی و گرد و غبار کارهای مثبتی را شروع کرده‌ایم که گزارش آن در روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی ارائه خواهد شد.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها بیان کرد: در مراسم امسال بیشتر می‌خواهیم به جای سخنرانی‌های مرسوم، جوانب مختلف کار نشان داده شود و افرادی که تجارب موفقی داشته‌اند، کارهای خود را ارائه دهند.
تدوین دستورالعمل مدیریت مناطق بیابانی
گرشاسبی به این پرسش که برای تحقق شعار امسال چه اقداماتی پیگیری خواهد شد، این‌گونه پاسخ داد: سال گذشته یک دستورالعمل مدیریت مناطق بیابانی را تدوین کردیم.
وی افزود: نخستین گام برای رسیدن به اهداف شعار امسال، تغییر تفکر همکارانمان در سازمان جنگل‌ها است. آنها باید بدانند که با دولت و کار دولتی نمی‌توان منابع را مدیریت کرد.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها گفت: باید سراغ روش‌هایی برویم که هم اقتصادی باشد و هم اینکه نظارت‌های خود را تقویت کنیم. مهمترین مشکل ما در منابع طبیعی و مباحث مربوط به واگذاری‌ها، ضعف در نظارت است.
وی تاکید کرد: اگر نظارت را قوی کنیم، به نتایج مثبت می‌رسیم.
گرشاسبی عنوان کرد: در سفری که به چین داشتم، دیدم که در این کشور هم مشابه ماده سه در ایران، هزاران هکتار را به مردم در قالب قرارداد اجاره ۸۰ ساله تحویل داده‌اند.
وی افزود: در ایران قراردادهای اجاره ما حداکثر ۱۰ یا ۱۵ سال است. منطق چین برای اجاره ۸۰ ساله زمین، عمر اقتصادی انسان است. آنها معتقدند عمر اقتصادی افراد در کشورشان، ۸۰ سال است و یک سرمایه‌گذار نباید در طول سرمایه‌گذاری خود دغدغه این را داشته باشد که زمین در اختیارش باقی می‌ماند یا خیر.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها گفت: البته سیستم نظارت هم در این کشور خیلی قوی است. همواره تیم نظارتی به مناطق سرکشی می‌کند. مسایل را بررسی می‌کند و اگر فردی که زمین را اجاره کرده است، به تعهدات خود عمل نکرده باشد، باید خسارت بدهد. ما در این زمینه خیلی ضعیف هستیم.
حل مشکلات با همکاری سایر دستگاه‌ها
گرشاسبی عنوان کرد: برای حل مشکلات در حوزه بیابان نیاز به همکاری با چندین دستگاه از جمله گردشگری، وزارت نیرو در حوزه انرژی نو و وزارت صمت داریم.
وی افزود: سازمان جنگل‌ها با همکاری یکی از شرکت‌های دانش بنیان معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری، ساخت نیوجرسی داخل خیابان از ماسه بادی مناطق بیابان را آغاز کرده است.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها اضافه کرد: چندی پیش با حضور ستاری معاون علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری از این نمونه رونمایی شد.
وی تاکید کرد: در حال حاضر برای تولید نیوجرسی از ماسه مرغوب معادن شن و ماسه و سیمان با عیار بالا استفاده می‌کنند.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها یادآور شد: نیروجرسی که با ماسه بادی ساخته شده است، نصف وزن نیروجرسی بتنی وزن دارد. یعنی سبک سازی انجام شده است. این بارقه امیدی است که ما ماسه بادی‌های مزاحم مناطق بیابانی را در تولید مصالح به کار ببریم.
وی ادامه داد: در حال حاضر برای تولید نیوجرسی از شن و ماسه موجود در مخروط افکنه‌های آبرفتی استفاده می‌شود. این مخروط افکنه‌ها محل تغذیه آبرفت هستند و عموما قنات‌ها در پایین دست آن واقع هستند.
گرشاسبی بیان کرد: اگر مخروط افکنه‌ها را به معادن شن و ماسه برای برداشت اختصاص بدهند، فضایی برای اشباع منابع آب زیرزمینی بعد از سیلاب باقی نمی‌ماند.
وی ادامه داد: معادن شن و ماسه ما باید تغییر جدی کرده و برای تامین مصالح باید به سمت استفاده از موادی برویم که فعلا مزاحم هستند.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها با اشاره به بازدید از اراضی کاشان با حضور رئیس سازمان جنگل‌ها گفت: در کاشان دیدم که معادن شن و ماسه بسیار فعال است و پایین دست آن قنات‌ها قرار دارند. به این ترتیب، همان سالی یکبار هم که سیل می‌آید و از طریق مخروط افکنه‌های پای کوه قنات‌ها تغذیه می‌شود، از دست می‌رود.
وی افزود: وقتی ما از طریق معادن شن و ماسه، بخش اسفنجی پای کوه را برداریم، جایی برای تغذیه نمی‌ماند. مخروط افکنه‌ها کواترنری باید حفظ شود. وقتی ۱۳ میلیارد مترمکعب کمبود ذخایر آب زیرزمینی داریم و ۱۳۰ میلیارد متر مکعب از این منابع را خورده‌ایم، حتما باید برای حفظ مخروط افکنه‌ها برنامه داشته باشیم.
گرشاسبی تاکید کرد: برداشت مخروط افکنه‌ها در قالب معادن شن و ماسه باعث می‌شود که شرایط بحرانی شده و بیابان‌زایی تشدید شود.
وی یادآور شد: بیابان که فقط ماسه بادی و کویر نیست. بیابان ابعاد مختلف دارد. باید صنعت و معدن هم وارد کار شود با استفاده از ماسه بادی مصالح مورد نیاز کشور را تامین کند تا مخروط افکنه‌ها حفظ شوند.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها ادامه داد: باید دانشی که در شرکت‌های دانش بنیان در این رابطه تولید شده است را از طریق بنیاد مسکن به فروش برسانیم تا روش ساخت مصالح در کشور تغییر کند.
وی با تاکید بر نیاز کشور به تجدیدنظر در زمینه برداشت معادن شن و ماسه گفت: باید انتقال تجارب بین‌المللی به ایران با سرعت پیگیری شود.
مخالفت با توسعه متکی بر منابع آب سطحی
گرشاسبی عنوان کرد: ما مخالف توسعه متکی به منابع آب‌های سطحی به صورت بدون برنامه هستیم.
وی تاکید کرد: مخالف سدسازی نیستیم اما ساخت سدی که باعث شود جایی احیا شود و ۱۰ جای دیگر مثل دشت خوزستان، زاینده رود و غیره کور شوند، منطقی نیست. باید این رویه کنترل شود.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها بیان کرد: در سال ۹۵ با وقوع پدیده گرد و غبار درباره دلیل این پدیده از سازمان جنگل‌ها سئوال شد. اعلام کردیم که گرد و غبار به علت سدسازی روی زهره و جراحی رخ می‌دهد.
وی اضافه کرد: اراضی پایین دست سدها، هور وجود داشت. هور مراتعی است که قسمتی از سال در داخل آب است و قسمتی از سال آزاد است و از آن بهره‌برداری می‌شود. وقتی مسیر سیلاب را بسته‌ایم، هور خشک می‌شود و به کانون گرد و غبار تبدیل می‌شود.
گرشاسبی گفت: از این کانون، گرد و غبار بر می‌خیزد و به جایی که با آن را با آب سد احیا کرده‌ایم، صدمه می‌زند.
وی اضافه کرد: بر اساس تحقیقاتی که انجام شده است، گرد و غبار در خوزستان ۴۸ درصد عملکرد اقتصادی را کاهش داده است. ترکیه فکر می‌کند هر قدر آب دجله و فرات را ببندد، موفق است. در صورتی که در جاهایی که توسعه داده است، کانون بحران ایجاد کرده است.
معاون آبخیزداری سازمان جنگل‌ها بیان کرد: برای گرد و غبار مرز وجود ندارد. مرز برای بیابانی شدن وجود ندارد. باید هوشیار باشیم و بدانیم گسترده کار چیست.
وی تاکید کرد: آینده‌نگری یکی از اصولی است که همواره باید مورد توجه قرار گیرد. هر کاری باید با آینده‌نگری باشد. متاسفانه در ایران تصمیمات را فقط با در نظر گرفتن اثرات آن در دوره مسئولیت خودمان می‌گیریم، ولی آسیب‌های بعدی آن دیده نمی‌شود.
نظر شما