به گزارش آتیه آنلاین، ماه برای ما اهالی زمین یکی از مهم‌ترین اجسام سماوی است زیرا به سبب قرابتی که با کره خاکی دارد، با چشم غیرمسلح هم قابل رویت است. در گذشته که تلسکوپ‌های پیشرفته امروزی وجود نداشت و دانش بشر در علم نجوم هنوز به بلوغ کنونی نرسیده بود، ماه برای برخی از مردم «تیکه‌ای جدا گشته از پهنه‌ی منظومه» بود و برای گروهی دیگر، «آینه‌ای صیقل خورده که تصویر اقیانوس را بازتاب می‌داد»؛ عده‌ای ماه را حاصل «توده‌ گازهایی می‌دانستند که از زمین متصاعد می‌شود» و دیگران معتقد بودند قمر زمین یک کره دو بخشی است که نیمی از آن با یخ و نیم دیگر با آتش پوشیده شده است (ص. ۶۹).   

در دورانی که بشر هنوز به ماه قدم نگذاشته بود و به این کره درخشان به چشم یک قلمروی ناشناخته و اسرارآمیز نگاه می‌کرد، رمانی از پدر داستان‌های علمی- تخیلی جهان، ژول ورن، منتشر شد در باب سفر به ماه. ژول ورن در این رمان که از زمین تا ماه (From the Earth to the Moon) نام دارد، در ۲۸ فصل کوتاه با جزئیاتی حساب شده توصیفی نسبتا فنی درباره تدارک یک سفر خیالی به ماه و سرهم کردن دستگاهی که لازمه این سفر بود، ارائه داد.

رمان از زمین تا ماه اولین اثر داستانی در تاریخ ادبیات جهان بود که به سوژه سفر و اکتشافات فضایی پرداخت. ژول ورن در این رمان براساس مشاهدات هوشمندانه و قوه تخیل خود پیش‌بینی‌های نسبتا دقیقی از آینده پروژه‌های فضایی بشر ارائه می‌دهد. او درست مثل یک دانشمند کارکشته در داستان خود حساب همه‌چیز را می‌کند، از جنس توپی که قرار است به سمت ماه فرستاده شود و بهترین گزینه موجود برای تامین سوخت آن گرفته تا نحوه تدارک و بسته‌بندی آذوقه سرنشینان. جالب است بدانید واژه فضاپیما (Spaceship) اولین بار در سال ۱۸۸۰ میلادی در یک روزنامه برای اشاره به پرتابه‌ای که در رمان ژول ورن به ماه فرستاده می‌شود، استفاده شد. با تمام این تفاسیر، شاید بتوان این رمان کلاسیک را نقشه راهی برای پی ریزی رویای سفر انسان به ماه دانست؛ رویایی که در نهایت ۱۰۰ سال بعد در ماموریت آپولو ۱۱ محقق شد. 

سفر به ماه؛ از داستان تا واقعیت

اولین ایده‌ها برای اکتشاف ماه، در دوران ریاست جمهوری دوایت آیزنهاور سی و چهارمین رئیس دولت آمریکا (۱۹۶۱- ۱۹۵۳) طرح شد. در این دوران، آمریکا و شوروی در رقابت خود برای سفر به ماه، با چند چالش فنی مهم روبه‌رو بودند. علاوه بر مسیریابی و مدیریت وزن، گرمایش بیش از حد فضاپیماها به هنگام بازگشت به جو زمین، یکی از موانع بزرگ در تحقق این رویای بلندپروازانه بود. پس از آن که شوروی ماهواره اسپوتنیک را به فضا فرستاد، ورنر فون براون از مهندسان و دانشمندان آلمان نازی که به پدر صنعت موشکی جهان معروف بود، با انتشار یک رشته مقاله در نشریه کولیرز (Collier's)، این ایده را مطرح کرد که ارتش آمریکا تا سال ۱۹۶۵ یک پایگاه نظامی روی ماه تاسیس کند.

یک دهه بعد در تاریخ ۲۵ مه سال ۱۹۶۱، جان اف کندی رئیس جمهوری وقت آمریکا پیش از برگزاری یک نشست ویژه مشترک در کنگره اعلام کرد آمریکا تا پایان دهه ۶۰ میلادی یک فضانورد به ماه می‌فرستد. ۸ سال بعد در ۲۰ ژوئیه سال ۱۹۶۹، سه فضانورد آمریکایی به نام‌های نیل آرمسترانگ، ادوین بازآلدرین و مایکل کالینز سوار بر فضاپیمای آپولو ۱۱ برای اولین بار روی ماه فرود آمدند. ۶ ساعت و نیم بعد آرمسترانگ به اولین انسانی تبدیل شد که توانست با لباس‌های مخصوص در سطح ماه راه برود.

وجه تشابه عملیات آپولو ۱۱ به ماموریت فضایی رمان ژول ورن در دو نکته است: هر دو فضاپیما سه سرنشین داشتند و هر دو از فلوریدای آمریکا به ماه فرستاده شدند. همچنین ژول ورن در این رمان، با احتساب تورم، حتی هزینه‌های لازم برای این سفر را حدودا درست تخمین زده است. این نویسنده فرانسوی رویای کشف قمر ناشناخته زمین را در سر داشت و با نوشتن چنین رمانی زمینه را برای عملی شدن این رویا فراهم کرد.  

تکنیک‌ها و سبک نگارش

شخصیت‌پردازی جزئی و ظریف در رمان از زمین تا ماه جایی ندارد؛ از آنجایی که کلیت این رمان بیشتر روی داستان تدارک و برنامه‌ریزی سفر به ماه تمرکز دارد، نویسنده بیش از پرداخت شخصیت‌ها به بال و پر دادن به روایت پرداخته است. با این وجود تمامی کاراکترهایی که در این رمان معرفی می‌شوند، نقشی شفاف و مشخص در کلیت داستان ایفا می‌کنند.

همانطور که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، پرداخت مفصل به جزئیات علمی یکی از ویژگی‌های برجسته این رمان است. نویسنده از شرح با طول و تفصیل محاسبات درشت و اعداد و ارقام نجومی در تخمین فاصله ماه تا زمین، ابایی ندارد تا جایی که مخاطب گاه در بخش‌هایی از کتاب حس می‌کند در حال خواندن یک مقاله علمی پر از آمار و ارقام گیج کننده است. به عنوان نمونه، در بخشی از این رمان آمده است:   

ابعاد سفینه به ۲/۷ متر عرض از بیرون و ۳/۶ متر ارتفاع می‌رسید. برای این که از وزن تعیین شده تجاوز نکنند، مجبور شدند ضخامت دیوارها را به میزانی بسیار جزئی کاهش دهند و از آنجا که قسمت پایینی‌اش بنا بود ضربه‌ی حاصل از شلیک و خروج وحشیانه گازها پس از انفجار پایروکسیل را تاب بیاورد، این بخش را [از نظر ضخامت] تقویت کردند. (ص. ۲۹۲)

یا در جایی دیگر می‌خوانیم: 

اگر بنا باشد پرتابه به طور پیوسته در طول مسیر، سرعت ابتدایی ده هزارونهصدوهفتادودومتر بر ثانیه را حفظ کند، کمی بیش از نه ساعت برای رسیدن به مقصد زمان نیاز دارد. اما با وجود کاهش یافتن این سرعت اولیه، پس از انجام محاسبات چنین نتیجه گیری می شود که پرتابه سیصد هزار ثانیه، یعنی هشتادوسه ساعت و بیست دقیقه برای رسیدن به نقطه‌ی برابری میزان گرانش زمین و ماه زمان لازم دارد. بنابراین ضروری است که پرتابه نودو هفت ساعت و سیزده دقیقه و ۲۰ ثانیه پیش از رسیدن ماه به نقطه هدف، به سوی قمر زمین پرتاب شود. (ص. ۵۶)

بخش بزرگی از رمان از زمین تا ماه به توصیف محاسبات و دستورالعمل‌های این چنینی اختصاص دارد، تا جایی که منتقدان آن را پیشگفتاری برای قسمت دوم یک دوگانه داستانی می‌دانند که پنج سال بعد با عنوان سفری به دور ماه (Autour de la Lune‎) از ژول ورن چاپ و روانه بازار شد؛ بعدها این دو قسمت با هم ترکیب شده و در پوشش یک کتاب با نام سفر به ماه منتشر شدند.

ژول ورن؛ استاد مسلم تلفیق علم و ادبیات

 ژول ورن نویسنده سرشناس فرانسوی در سال ۱۸۲۸ میلادی در شهر نانت متولد شد و در ۷۷ سالگی در آمیِن درگذشت. کارنامه کاری او را بیشتر رمان‌های ماجراجویانه‌ای تشکیل می‌دهند که در خلق آنها از پیشرفت‌های علمی قرن نوزدهم میلادی استفاده شده بود. از جمله این رمان‌ها می‌توان به از زمین تا ماه، بیست‌هزار فرسنگ زیر دریا، دور دنیا در هشتاد روز و سفری به مرکز زمین اشاره کرد. ژول ورن در بین ۱۰ نویسنده جهانی قرار دارد که آثارشان بیشترین تعداد ترجمه را دارد؛ نسخه فرانسوی آثار این نویسنده تاکنون چهار هزار بار ترجمه شده‌ و روی آثار علمی و ادبی سرزمین ‌های مختلف تاثیر گذاشتند. 

رمان از زمین تا ماه اولین بار در سال ۱۳۳۷ شمسی به فارسی ترجمه شد و در سال‌های گذشته ترجمه‌های مختلفی از آن به بازار آمد. در جدیدترین مورد، این اثر ماندگار سال گذشته با ترجمه ثمین نبی‌پور در ۳۴۴ صفحه و شمارگان ۳ هزار نسخه به عنوان بخشی از مجموعه رمان‌های جاویدان جهان نشر افق به بازار کتاب آمد.