به گزارش آتیه‌آنلاین، پزشک خانواده در برخی از کشورها از جمله ترکیه هرچند طرحی جوان به شمار می‌رود و در یک دهه اخیر قد علم کرده، اما در مدت کوتاه توانسته درمانی رایگان را در اختیار مردم این کشور قرار دهد. پزشک خانواده در کشور ما نیز بیش از ۱۰ سال است که آغاز شده و پس از اجرای آزمایشی نسخه «صفر ۱»، اینک نسخه «صفر ۲» این طرح در استان‌های فارس و مازندران در حال اجرا است.

تا پیش از این، فراهم نبودن زیرساخت‌های مناسب از جمله نبود پرونده الکترونیک سلامت برای پایش مناسب سلامت و بار مالی اجرای طرح، از جمله عوامل بازدارنده در گسترش طرح به شمار می‌رفت. سازمان تأمین‌اجتماعی به عنوان بازوی نظام سلامت، همکاری گسترده‌ای را در اجرای این طرح برعهده دارد و تجارب به دست آمده از این همکاری می‌تواند راهگشای توسعه ‌این طرح باشد.

پزشک خانواده، پایش سلامت مردم است

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان فارس، مهمترین هدف طرح پزشک خانواده را پایش همه‌جانبه سلامت مردم برشمرد که بر این اساس بیماران علاوه بر دریافت خدمات ویزیت و دارو، از خدماتی مانند کنترل و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر، مراقبت‌های بهداشتی و کنترل بیماری‌های واگیر برخوردار می‌شوند. او همچنین ایجاد زیرساخت‌های لازم مانند تشکیل پرونده الکترونیک سلامت را در اجرای بهینه این طرح ضروری دانست و برای گسترش طرح پزشک خانواده در سایر استان‌ها، پیشنهادهایی را مطرح کرد.

اکبر امیری با بیان اینکه برنامه پزشک خانواده از سال ۱۳۸۴ در کشور استارت خورد، افزود: «در حال حاضر این طرح در همه روستاها با جمعیت زیر ۲۰ هزار نفر اجرا می‌شود و تحت پوشش شبکه بهداشت و درمان وزارت بهداشت قرار دارد.»

وی اظهار کرد: «متعاقب آن پزشک خانواده شهری در استان سیستان و بلوچستان تحت عنوان نسخه «صفر ‌۱» آغاز و چند سال به صورت آزمایشی به اجرا درآمد تا اینکه اواخر سال ۹۰ و اوایل سال ۹۱ بحث تعمیم پزشک خانواده شهری به کل کشور در وزارت بهداشت، برنامه‌ریزی و مقرر شد تمامی ‌استان‌های کشور اجرای این برنامه را آغاز کنند.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان فارس گفت: «به یاد دارم آن روزها در شهر تهران بر درب مطب‌ها، بنر و پلاکاردهایی نصب شد که افراد جامعه برای پیوستن به پزشک خانواده، ثبت‌نام کنند. بر اساس این طرح، مقرر بود که دانشگاه‌های علوم‌پزشکی سراسر کشور اجرای این طرح را آغاز کنند؛ اما پس از اجرا، تنها استان‌های فارس و مازندران توانستند طرح را ادامه دهند و اجرای آن در سایر استان‌ها در بدو امر متوقف شد.»

امیری تصریح کرد: «از همین‌روی است که نباید اجرای پزشک خانواده در این دو استان به عنوان پایلوت قلمداد شود؛ زیرا این دو استان از آن زمان تاکنون توانسته‌اند طرح را ادامه دهند و به این ترتیب طرح پزشک خانواده تحت عنوان نسخه «صفر ۲» در این استان‌ها ادامه یافته است.»

اهداف اجرای طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع

وی با بیان اینکه برابر با دستورالعمل نسخه «صفر ۲»، اهدافی برای پزشک خانواده در نظر گرفته شده، ادامه داد: «از جمله اینکه در سطح یک (پزشک عمومی) و سپس در سطح «۲» (ارجاع به متخصص) و نیز فوق‌تخصص، بیماران «پرداخت از جیب» نداشته باشند. هدف بعدی، کنترل و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، پرفشاری‌خون، بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها است.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان فارس، افزود: «هدف دیگر مراقبت‌های بهداشتی گروه‌های مختلف از جمله مادران باردار، کودکان و سالمندان است. همچنین کنترل بیماری‌های واگیر مانند کرونا، بر اساس اولویت‌بندی منطقه‌ای جزو اهداف این طرح در نظر گرفته شده و مهمتر، تشکیل پرونده الکترونیک سلامت از اهدافی است که در قالب این طرح پیش‌بینی شده است.»

امیری آماده‌سازی زیرساخت‌ها به‌ویژه‌ایجاد پرونده الکترونیک را از موارد ضروری برای پیشبرد اهداف طرح پرشک خانواده برشمرد و گفت: «برای تکمیل اطلاعات در فرایند پزشک خانواده نیازمند بهره‌مندی از سیستم پرونده الکترونیک هستیم تا اهداف این طرح به درستی محقق شود.»

همکاری تأمین‌اجتماعی با طرح پزشک خانواده

وی با اشاره به دستورالعمل نسخه «صفر ۲» که مجموع تعهدات مربوط به بیمه‌ها، پزشکان خانواده، دانشگاه‌ها، بیمه‌شدگان و مردم در آن مشخص شده است، اظهار کرد: «سازمان‌های بیمه‌گر در قالب این طرح، مسئولیت پرداخت سرانه پزشک و مراقبان سلامت را برعهده گرفته‌اند. همچنین یک پزشک خانواده در شهری مانند شیراز که ۲ هزار و ۵۰۰ نفر بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی یا غیرتأمین‌اجتماعی را تحت پوشش دارد، لازم است اهداف در نظر گرفته در این طرح را مانند درمان، کنترل بیماری، پیشگیری از بیماری‌ها و سایر موارد را برای بیماران خود، پیگیری، پایش و مدیریت کند.»

شیوه‌های پرداخت به پزشکان

مدیردرمان تأمین‌اجتماعی استان فارس با بیان اینکه پرداخت حق‌الزحمه پزشکان خانواده به صورت سرانه پرداخت می‌شود، افزود: «این موضوع به این معنا است که پرداخت به پزشکان به‌ ازای هر فردی که تحت پوشش او قرار دارد، انجام می‌شود. بر اساس تعرفه سال گذشته مبلغ ۵ هزار و ۲۶۰ تومان به ‌ازای هر فرد به پزشک تعلق می‌گیرد و این میزان بر اساس ضرایبی مانند دوره فارغ‌التحصیلی، افراد بالای ۶۰ سال، کودکان زیر ۱۰ سال و مادران باردار، محاسبه می‌شود.»

امیری تصریح کرد: «در دنیا چند نسخه پزشک خانواده وجود دارد که یکی از انواع آن از شیوه پرداخت بر اساس سرانه تبعیت می‌کند و شیوه دیگر پرداخت بر اساس عملکرد است که این شیوه دوم در کشوری مانند انگلستان اجرا می‌شود؛ بدین صورت که سرانه حداقلی برای پزشکان در نظر گرفته شده و به‌ ازای عملکرد، مانند ویزیت، پایش و کنترل بیماری‌ها، به آن‌ها کارانه تعلق می‌گیرد.»

وی با اشاره به جزییات دستورالعمل پرداخت سرانه به پزشک خانواده در ایران، ادامه داد: «۲۰ درصد از مبلغ سرانه باید توسط دانشگاه پایش شود و در صورتی که اهداف و وظایفی که برای پزشکان این طرح تبیین شده، انجام شود، ۲۰ درصد سرانه به او پرداخت می‌شود و این‌طور نیست که ماهیانه مبلغ ثابتی به آن‌ها تعلق گیرد.»

پایش سلامت؛ مهمترین هدف پزشک خانواده

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان فارس، پایش سلامت جمعیت تحت پوشش پزشک خانواده را مهمترین هدف اجرای این طرح برشمرد و افزود: «در این طرح، پیگیری سلامت تنها معطوف به انجام ویزیت بیماران نیست بلکه سلامت به معنای کنترل بیماری، پایش مسائل بهداشتی و کنترل وضعیت کلی بیمار است. برای مثال فردی که دارای بیماری دیابت است، خدمات این طرح، نباید محدود به انجام آزمایش‌های دوره‌ای و دریافت دارو باشد بلکه این بیمار علاوه بر انجام این اقدامات درمانی باید از نظر رژیم غذایی، تحرک، سبک زندگی و سایر موارد بهداشتی تحت نظر قرار بگیرد تا از عوارض بیماری مانند نارسایی کلیه، مشکلات چشمی ‌و قلبی پیشگیری شود؛ از این ‌رو اجرای طرح پزشک خانواده به معنای پایش همه‌جانبه سلامت مردم است.»

وضعیت اجرای طرح در فارس

امیری با اشاره به جمعیت ۲ میلیون و ۱۳۰ هزار نفر بیمه‌شده تأمین‌اجتماعی در فارس، اظهار کرد: «حدود ۲ میلیون نفر از بیمه‌شده‌ها زیر پوشش پزشک خانواده قرار دارند و برابر دستورالعمل‌ها، سلامت آن‌ها پایش می‌شود.»

وی گفت: «در قالب پزشک خانواده، استان فارس دارای بالاترین آمار شناسایی بیماران دیابتی کشور است. همچنین این استان کمترین میزان فوت مادران باردار را دارد و نیز کمترین میزان پرداخت از جیب بیماران و داروی تجویزی در کل کشور در این استان انجام می‌شود.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان فارس تصریح کرد: «از سوی دیگر، شاخص دسترسی به پزشک در این استان در بالاترین وضعیت قرار دارد و این شاخص نیز از مهمترین خدمات نظام سلامت به شمار می‌رود که با اجرای نسخه «صفر ۲» در استان‌های فارس و مازندران دسترسی به پزشک سطح یک در کل کشور در این استان‌ها فراهم شده است.»

امیری ادامه داد: «پیش از اجرای این طرح، در مناطق دورافتاده حتی با دارا بودن جمعیت بیش از ۲۰ هزار نفر، پزشکان کمتری رغبت به فعالیت داشتند یا به صورت قماری فعالیت می‌کردند و به این ترتیب بعضاً خدمات سلامت محدود به دسترسی به بهیار یا بهورز بود؛ اما اکنون با اجرای طرح پزشک خانواده دسترسی مردم به پزشک عمومی‌ که دارای پایگاه مراقبت سلامت هستند، به خوبی فراهم شده است.»

تعهدات تأمین‌اجتماعی در قبال پزشک خانواده

وی با بیان اینکه در حال حاضر هزار و ۵۲۶ نفر پزشک خانواده در استان فارس وجود دارد که با تأمین‌اجتماعی در سطح یک (پزشکان عمومی) همکاری دارند، افزود: «فرایند کار به این ترتیب است که بیماران تحت پوشش، پایش شده و در صورت دارا بودن بیماری‌های مزمن، برای آن‌ها پرونده بیماری مزمن تشکیل و اقدامات درمانی، تشخیصی و دارویی آن‌ها برای فرایند بهتر درمان به ثبت می‌رسد.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان فارس اظهار کرد: «همچنین این بیماران در صورت نیاز به ادامه درمان توسط متخصصان، پس از صدور فرم ارجاع، به سطح (۲) درمان هدایت می‌شوند. ویزیت افراد در سطح (۲) نیز رایگان است و در این سطح، نتیجه معاینات به سطح یک منعکس می‌شود که «پس‌خوراند» نام دارد و به این ترتیب پزشک خانواده در جریان تمامی ‌مراحل درمانی بیماران خود قرار می‌گیرند.»

چالش‌های طرح در استان فارس

امیری یکی از مهمترین‌ مسائل طرح پزشک خانواده را مربوط به هزینه‌های این طرح دانست و گفت: «هزینه‌های پزشک خانواده که مبتنی بر پرداخت سرانه است، در مقایسه با شیوه پرداخت عملکردی (فی‌فور سرویس) از میزان بالاتری برخوردار است. این مسأله سبب شده تا اجرای طرح از سوی دانشگاه‌های کشور، سازمان‌های بیمه‌گر و وزارت بهداشت، در سراسر کشور میسر نشود.»

وی تصریح کرد: «بر این اساس پیشنهاد داده‌ایم که هزینه‌های طرح پزشک خانواده بر اساس عملکرد محاسبه شود تا امکان اجرای آن در سایر استان‌ها فراهم شود؛ به‌ویژه‌ اینکه برای اجرای این طرح اسناد حاکمیتی و بالادستی نیز وجود دارد و در برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه، اجرای پزشک خانواده و نظام ارجاع به عنوان وظیفه وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر قید شده است.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان فارس ادامه داد: «از این‌ رو، وزارت بهداشت اجرای این طرح را در سایر استان‌ها در دستور کار قرار داده و نظر کارشناسی سازمان‌های بیمه‌گر را نیز جویا شده است. پیشنهاد مشخص ما علاوه بر تغییر برنامه بر اساس عملکرد، ایجاد زیرساخت‌های مناسب و نیز تشکیل پرونده الکترونیک سلامت است تا امکان پایش شاخص‌های بالینی فراهم شود.»

هزینه‌ پزشک خانواده در فارس

امیری با بیان اینکه هزینه طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع در استان فارس حدود سه برابر هزینه‌های درمان سایر استان‌ها است، افزود: «میزان هزینه رقم‌های متفاوتی دارد اما در مجموع می‌توان گفت در این استان ماهیانه حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیارد تومان هزینه سرانه و حدود ۳ تا ۴ میلیارد تومان نیز تفاوت فرانشیز دارو پرداخت می‌شود؛ زیرا در استان‌هایی که فاقد پزشک خانواده هستند، بیماران باید ۳۰ درصد فرانشیز دارو را پرداخت کنند اما در قالب طرح پزشک خانواده فرانشیز دارو به ۱۰ درصد کاهش می‌یابد.»

تجارب مازندران و فارس؛ چراغ راه آینده طرح

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی استان مازندران، یکی از مهمترین دستاوردهای پزشک خانواده را کاهش تقاضای القایی و نیز اصلاح نظام ارجاع بیان کرد؛ به گونه‌ای که حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران در سطح اول، خدمات درمانی خود را دریافت و نیازی به مراجعه به متخصصان ندارند. او همچنین ضرورت تدوین سند کلی پزشک خانواده و لحاظ شدن منابع مالی پایدار را مطرح و اظهار کرد تجارب به دست آمده از اجرای این طرح در استان‌های مازندران و فارس می‌تواند چراغ راه گسترش آن در سایر استان‌ها باشد.

محمد خورشیدی در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با بیان اینکه نسخه «صفر ۲» دستورالعمل برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در مناطق شهری با مشارکت وزارت بهداشت و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تهیه شد، افزود: «این برنامه پس از تصویب در شورایعالی سلامت از سوی دولت در سال ۱۳۹۱ ابلاغ و رونمایی شد. این طرح در دو استان فارس و مازندران به عنوان استان‌های پیشرو از سال ۱۳۹۲ عملیاتی و اجرا شد و به دنبال آن در سال ۹۳ مراکز درمانی سرپایی تأمین‌اجتماعی استان نیز به تبعیت از تغییر ایجاد شده به طرح پزشک خانواده پیوستند.»

وی با بیان اینکه در حال حاضر ۶۵۱ پزشک خانواده در حوزه درمان مستقیم و غیرمستقیم سازمان تأمین‌اجتماعی مشغول به فعالیت هستند، اظهار کرد: «در سطح درمان مستقیم ماهیانه به طور میانگین حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار مراجعه به پزشکان خانواده و در سطح درمان غیرمستقیم نیز بیش از ۹۳ هزار مراجعه در ماه انجام می‌شود.»

دستاوردهای طرح پزشک خانواده

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، یکی از مهمترین دستاوردهای پزشک خانواده را استقرار کامل سطح‌بندی و اصلاح نظام ارجاع بیان کرد و گفت: «اجرای این طرح سبب شده از مراجعه غیرضروری به متخصصان جلوگیری شود؛ تا جایی که می‌توان گفت حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران در سطح اول مراقبت‌های بهداشتی درمانی، قابل تشخیص و درمان هستند. همچنین ۵۵ درصد از بیماران غیر اورژانسی که به واحد فوریت‌ها مراجعه می‌کنند، می‌توانند توسط پزشک عمومی‌ یا حتی درمانگران سطوح پایین‌تر مراقبت شوند.»

خورشیدی یکی دیگر از دستاوردهای مهم این طرح را کاهش تقاضای القایی برشمرد و افزود: «با توجه به نتایج مطالعات، می‌توان ادعا کرد که طرح پزشک خانواده تأثیر مثبتی بر کاهش تقاضای القایی، اعم از پزشکان عمومی ‌و نیز متخصص داشته است.»

وی تصریح کرد: «این تغییرات را در خدمات آزمایشگاهی، تصویربرداری و سونوگرافی که حوزه مشترک فعالیت پزشکان عمومی ‌و متخصص است، به خوبی می‌توان مشاهده کرد؛ هرچند در زمینه خدماتی که به صورت انحصاری در حوزه پزشکان متخصص قرار دارد، مانند سی‌تی‌اسکن، ام‌آرای و پزشکی هسته‌ای ما این اصلاحات را شاهد نیستیم.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، ایجاد سهولت در دسترسی به پزشکان عمومی ‌و نیز افزایش زمان دسترسی به این پزشکان را از طریق دوشیفته شدن فعالیت پزشکان خانواده، از دیگر مزایای این طرح برشمرد و ادامه داد: «کاهش پرداخت از جیب بیمه‌شدگان در سطح یک (پزشکی عمومی ‌و داروخانه) و تشکیل و تکمیل پرونده الکترونیک برای بیماران مزمن که منجر به پایش بیماران به‌ویژه در زمینه دیابت و فشارخون می‌شود، از جمله مزایای طرح به شمار می‌رود.»

خورشیدی افزود: «در قالب طرح پزشک خانواده اصلاح الگوی نسخه‌نویسی پزشکان فراهم شده است. برای مثال تجویز داروهای تزیقی، کورتن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها کاهش یافته است. از سوی دیگر، درصد تجویز داروهایی مانند ضد فشارخون نیز از سوی پزشکان عمومی ‌و نیز متخصص، نظام‌مند شده است.»

وی با اشاره به گایدلاین محور شدن خدمات و مراقبت‌های ارائه شده توسط پزشکان خانواده، اظهار کرد: «از این طریق امکان بالقوه برای تشخیص و مدیریت به‌هنگام بیماری‌ها در قالب این طرح فراهم شده است.»

چالش‌های طرح در استان مازندران

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، یکی از مهمترین مسائل پزشک خانواده را در ارتباط با تأمین‌اجتماعی، مربوط به محدودیت استفاده بیمه‌شدگان برای ثبت‌نام و بهره‌مندی از امکانات درمان مستقیم برشمرد و گفت: «همچنین مسأله پیشگیری و غربالگری که به عنوان یکی از ارکان طرح به شمار می‌رود، هماهنگ با الزامات قانونی تأمین‌اجتماعی نیست و این مشارکت تأمین‌اجتماعی باید به طور ویژه نگریسته شود؛ زیرا سازمان از منابع بودجه عمومی‌خدمات پیشگیری و غربالگری برخوردار نیست.»

خورشیدی با اشاره به انجام نشدن تعهدات وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی در زمینه تأمین «مراقبان سلامت» برای مراکز درمانی ملکی سازمان، تصریح کرد: «جایگاه و شرح وظایف مراقبان سلامت در حوزه پزشک خانواده شفاف‌ نیست و نیز مکانیسم تشویقی برای این مراقبان وجود ندارد.»

وی سایر مسائل این طرح را از جمله نبود سازوکار مؤثر برای ارجاع به سطح (۲) و دریافت و ثبت «پس‌خوراند»، نبود ارتباط بین سامانه پزشک خانواده و سامانه نسخه الکترونیک سازمان و نیز نگاه تبعیض‌آمیز دانشگاه‌های علوم پزشک به پزشکان خانواده مراکز تأمین‌اجتماعی بیان کرد.

مسائل حوزه درمان غیرمستقیم

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران با اشاره به برخی از مسائل این طرح در حوزه درمان غیرمستقیم تأمین‌اجتماعی ادامه داد: «بعضاً مشاهده می‌شود که برخی پزشکان متخصص، آزمایشگاه‌ها و مراکز تصویر برداری خصوصی با پزشک خانواده همکاری ندارند و به دیگر بیان، الزامی ‌برای همکاری متخصصان سطح (۲) وجود ندارد. از سوی دیگر در زمینه حضور پزشکان خانواده نیز نظارت، ارزشیابی و کنترل مناسبی انجام نمی‌شود.»

خورشیدی افزود: «درحال حاضر امکان مراجعه به سطح بالاتر بدون ویزیت بیمار توسط پزشک خانواده و حتی بدون فرم ارجاع وجود دارد و این مسأله با روح برنامه پزشک خانواده مغایرت دارد.»

مسائل ارتباطی

وی نبود ارتباط دوسویه و مستمر بین مجریان و سیاستگذاران طرح را از جمله مسائل سیستم ارتباطی دانست و گفت: «همچنین ارتباط تعریف شده بین پزشکان خانواده و مراکز بستری وجود ندارد. از سوی دیگر لازم است به‌روزرسانی شدن اطلاعات علمی ‌و عملی پزشکان خانواده در برنامه پزشک خانواده گنجانده شود.»

فرایندهای اجرایی

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران با اشاره به ضرورت توجه به مسأله برنامه‌مند بودن طرح پزشک خانواده برای تحقق اهداف، اظهار کرد: «لازم است انگیزش مالی پزشکان خانواده در این طرح، تقویت شود. در حال حاضر تعارض منافع طرح پزشک خانواده با منافع صنفی برخی پزشکان متخصص و بخش خصوصی وجود دارد. از سوی دیگر، بین پزشک خانواده روستایی و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر با طرح پزشک خانواده شهری همخوانی وجود ندارد و نقض عدالت در دسترسی به خدمات، بین جمعیت روستایی و شهری به چشم می‌خورد.»

خورشیدی به عنوان مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران که سال‌ها در جریان استقرار طرح پزشک خانواده در استان قرار دارد برای بهبود و گسترش طرح در زمینه‌های گوناگون پیشنهادهایی را ارائه داد و افزود: «در حوزه «برنامه‌ریزی»، ضرورت تدوین سند کلی پزشک خانواده برای کاهش اعمال نظرهای شخصی در اجرا با همکاری و هماهنگی بیمه‌ها وجود دارد. همچنین لازم است برنامه‌های اجرایی گام‌به‌گام، هدفمند و شفاف بلندمدت پزشک خانواده در سطح وزارتخانه تدوین و پیگیری شود.»

وی تصریح کرد: «برقراری سیستم ارتباطی دوسویه بین مجریان و سیاستگذاران طرح، بسیار ضروری است و استفاده از نظرات پزشکان و مجریان طرح در برنامه‌ریزی‌ها می‌تواند در پیشبرد طرح مؤثر واقع شود اما اجرای مناسب این برنامه‌ها نیازمند پشتوانه اجرایی است که باید پیش‌بینی شود.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، ارائه خدمات منظم غربالگری برای جمعیت بیمه‌شدگان در خطر را برای بهبود فرایند طرح پزشک خانواده ضروری دانست و افزود: «همچنین باید بستر مناسب برای انتقال مدیریت بیماری‌های مزمن نظیر دیابت و فشارخون از پزشک متخصص به پزشک خانواده فراهم شود و امکان بهره‌مندی مراکز ملکی از مراقبان سلامت دانشگاهی نیز فراهم شود.»

پیشنهاد در حوزه منابع مالی

خورشیدی با اشاره به لحاظ شدن منابع مالی پایدار به عنوان یک ضرورت برای اجرای پزشک خانواده، اظهار کرد: «برای این منظور، پیشنهاد می‌شود صندوق سلامت تشکیل و اعتبارات مالی مربوط به برنامه پزشک خانواده شامل بیمه‌ها، منابع دولتی و درآمدهای مالیاتی در این صندوق تجمیع شود.»

وی گفت: «از سوی دیگر لازم است طرح پزشک خانواده در نواحی شهری و روستایی برای سطوح عمومی ‌و تخصصی اجرای همزمان داشته باشد و هزینه بیمه‌شده (فرانشیز بیمار) در سطح اول سامانه ارجاع و پزشک خانواده، صفر شود.»

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، ایجاد بستر ارجاع الکترونیک به همراه ضمانت اجرایی و لینک شدن کامل سامانه پزشک خانواده با سامانه نسخه الکترونیک را از دیگر پیشنهادی بهبود طرح بیان کرد و ادامه داد: «ایجاد بانک اطلاعات سلامت (پرونده الکترونیک سلامت) برای بهبود فرایند درمان بسیار ضروری است و همچنین باید دسترسی بیمه‌شدگان به پرونده سلامت خود فراهم شود.»

خورشیدی با بیان اینکه ارائه خدمات پزشک خانواده استانداردسازی و تدوین شود، تصریح کرد: «در این فرایند می‌توان خدمات مشاوره‌ای، درمانی و مراقبتی در منزل توسط گروه پزشکی خانواده را نیز تعیین و حق‌الزحمه‌های مربوط به آن را تعریف کرد.»

وی مواردی مانند اطلاع‌رسانی کیفیت و نتایج ستاره‌بندی پزشکان به عموم مردم، تقویت سیستم نظارتی بر عملکرد پزشکان خانواده و تدوین نظام جامع ارزیابی پزشکی و پزشکان خانواده را در جهت بهبود کارایی برنامه پزشک خانواده مؤثر دانست.

آموزش و توانمندسازی

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، در زمینه آموزش و توانمندسازی پیشنهادهایی را مطرح کرد و افزود: «الزام پزشک خانواده به گذراندن دوره آموزشی متناسب با سیمای اپیدمیولوژیک (همه‌گیری) منطقه وجود دارد. همچنین تقویت مهارت‌های پزشکان خانواده از جمله مهارت‌های ارتباطی، مشاوره تلفنی و آموزش به بیمار در کنار آموزش اصول و پزشک خانواده و تبیین اهداف آن مانند آموزش سلامت‌محوری و بیمارمحوری در ارتقاء کیفیت خدمات مهم است که با آموزش گایدلاین‌ها تکمیل می‌شود.»

فرهنگ‌سازی

خورشیدی اطلاع‌رسانی توانمندی‌های پزشکی خانواده را به جامعه برای تقویت اعتمادی عمومی ‌به این طرح را یادآور شد و گفت: «در این فرایند لازم است بیمه‌شدگان و فراهم‌کنندگان خدمت از محاسبه بار مالی خدمات مطلع شوند.»

وی در زمینه ارتباطات نیز برقراری ارتباط و تعامل سیستمی ‌بین پزشک خانواده و بیمارستان‌ها و نیز برقراری سیستم ارتباطی مستمر و قابل اطمینان بین پزشک خانواده و سرپرستان خانوار را مطرح کرد.

توجه به زیرساخت الکترونیک

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، همچنین در زمینه زیرساخت‌های الکترونیک پیشنهادهایی را ارائه کرد و افزود: «باید سازوکاری ایجاد شود تا امکان شناسایی هوشمند بیماران دارای شرایط پرخطر (High Risk) توسط سامانه فراهم و از سوی دیگر امکان برقراری سیستم ارتباط جمعی مانند پیامک بین پزشکان خانواده و جمعیت ایجاد شود.

خورشیدی اظهار کرد: «در این راستا، ضرورت برقراری نظام ارجاع الکترونیک و نظارت بر ارجاعات نیز وجود دارد و نیز برقراری ارتباط برخط و به‌روز بین سامانه‌های پزشک خانواده با سامانه ثبت ‌احوال برای به‌روزرسانی جمعیت‌شناختی از عوامل مهم است.»

برقراری یادآوری‌های سیستمی ‌و الکترونیک برای تیم‌های ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی خانواده و همچنین جمعیت تحت پوشش و نیز برقراری سیستم هشدار هزینه‌ها، تجویزهای نادرست، نسخ تکراری و تداخلات دارویی از دیگر پیشنهادهای او در راستای بهینه‌سازی فرایندهای پزشک خانواده به شمار می‌رود. وی همچنین خواستار تقویت سیستم حمایتی سیاستی، امنیتی، قانونی و فرهنگی از پزشکی و پزشکان خانواده شد.

بار مالی پزشک خانواده در تأمین‌اجتماعی

مدیر درمان تأمین‌اجتماعی مازندران، با بیان اینکه هزینه سالیانه پزشک خانواده بیش از ۱۰۰ میلیون تومان است، تصریح کرد: «بر اساس قانون برنامه‌های پنجم و ششم توسعه، وزارت بهداشت مکلف به اجرای طرح پزشک خانواده در سطح کشور شده؛ اما در حال حاضر این برنامه در دو استان عملیاتی شده است و در نظر است که در پنج استان دیگر نیز پیاده‌سازی شود. از این‌ رو پیشنهاد می‌شود با استفاده از تجربه به دست آمده از دو استان فارس و مازندران، اجرای طرح در سایر استان‌ها با کمترین چالش پیگیری شود.»

خورشیدی با اشاره به جمعیت ۳ میلیون و ۲۸۳ هزار و ۵۸۲ هزار نفری مازندران افزود: «از این میزان یک میلیون و ۹۱۰ هزار نفر زیر پوشش بیمه تأمین‌اجتماعی قرار دارند. همچنین یک میلیون و ۵۳۱ هزار و ۳۸۵ نفر از جمعیت استان زیر پوشش پزشک خانواده قرار دارند که از این میان یک میلیون و ۱۶۷ هزار و ۳۹۰ نفر زیر پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی هستند.»

گزارش از: سلاله صدرایی، روزنامه‌نگار