به گزارش آتیه آنلاین، اولین بار در محدوده سال ۹۰، خون به دل دریاچه ارومیه شد. پیش از قرمز شدن دریاچه، ۱۵ روستا در اطراف دریاچه به دلیل نبود آب خالی از سکنه شده بودند. حال و روز دریاچه خوب نبود. سرمایه‌گذاری در حوزه لجن درمانی که در ایران یکی از شیوه‌های طب سنتی به حساب می‌آمد، تازه در حال شکل گرفتن بود که یکباره بساطش جمع شد. طرح‌های سرمایه‌گذاری برای آب درمانی و لجن درمانی یکی پس از دیگری به بایگانی سپرده شدند چرا که دریاچه آن روی دیگر خود را به مردمی که بی‌محابا حق و حقوقش را مصرف کرده بودند، نشان داده بود. آب دریاچه پس رفته بود، سطح صاف و صیقلی آن نور را منعکس می‌کرد و محیط اطراف دریاچه را به شدت خشک کرده بود. این تغییرات در شرایط دریاچه، شیوه زندگی مردم منطقه را هم دستخوش تغییراتی کرد.

تعطیلی مشاغل نیازمند آب

خشک شدن دریاچه بیشتر روی چه مشاغلی تاثیر داشت؟ آیا برای مشاغل از دست رفته، جایگزینی هم پیدا شد؟ مصطفی قنبری دبیر اجرایی خانه کشاورز آذربایجان شرقی در گفتگو با «آتیه نو» عنوان می‌کند: به طور اجمالی و کلی مشاغل از دست رفته در گروهی بودند که نیاز به آب داشتند.

او ادامه می‌دهد: مشاغلی که مثل گردشگری مزایای دریاچه ارومیه در آنها تاثیر داشت از دست رفت. از سوی دیگر دریاچه زمینه مناسب آب و هوایی برای تولیدات کشاورزی ایجاد می‌کرد زیرا رطوبت منطقه را بالا می‌برد و حرارت را تعدیل می‌کرد. در واقع دریاچه می‌توانست نور آفتاب و اقلیم را مساعد کند.

قنبری می‌گوید: وجود دریاچه برای تولید انواع محصولات کشاورزی و از جمله تولیدات دامی مثل آرتمیا که نوعی میگوی آب شور است، بسیار مهم بود و با از دست رفتن دریاچه، این موارد به‌طور کلی تحت تاثیر قرار گرفته بود.

او اضافه می‌کند: از سوی دیگر مضرات ناشی از پخش شدن ریزگردها و ذرات ریز نمکی هم وجود داشت. این ذرات نمکی دارای انواع فلزات و آلاینده‌ها بود و به محصولات کشاورزی حاشیه دریاچه صدمه جدی وارد می‌کرد. باعث می‌شد برخی باغات باروری خود را از دست بدهند و آسیب جدی ببیند.

به گفته دبیر اجرایی خانه کشاورز در آذربایجان شرقی، محصولاتی که خاص دریاچه ارومیه بودند، با آسیب دیدن دریاچه دیگر کمتر در حوضه مشاهده می‌شدند. مثلا باغات انگورهای زینتی که نیاز به حرارت ملایم داشتند با خشک شدن دریاچه از بین رفتند.

تعطیلی واحدهای تولیدی عرقیجات

قنبری می‌گوید: تا قبل از خشک شدن دریاچه، انواع گیاهان دارویی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه رویش داشت. خشک شدن دریاچه به گیاهان دارویی منطقه لطمه جدی وارد کرد.

او اضافه می‌کند: گیاهان دارویی برای رشد و توسعه خود نیاز شدید به رطوبت و حرارت ملایم دارند به‌همین خاطر دچار آسیب شدند.

دبیر اجرایی خانه کشاورز آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه به دلیل از دست رفتن گیاهان دارویی کارگاه‌های تولید عرقیجات هم تعطیل شدند، یادآور می‌شود: انواع عرقیجات شامل عرق بیدمشک و غیره در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بسیار معروف بودند و یک برند برای منطقه و حوضه به حساب می‌آمدند.

در دسترس نبودن آمار درباره مشاغل از دست رفته

قنبری آماری درباره تعداد مشاغل از دست رفته در دریاچه ارومیه در اختیار ندارد اما می‌گوید: این مسئله توسط ستاد احیای دریاچه ارومیه مطالعه شده و کتابچه آن در تهران و در ستاد استان‌های آذربایجان غربی و شرقی هم موجود است.

او اضافه می‌کند: در حال حاضر روستاهایی در منطقه وجود دارد که به صورت عمده شغلشان از باغبانی به دامپروری محدود شده است.

دبیر اجرایی خانه کشاورز آذربایجان شرقی بیان می‌کند: برخی روستاییانی که از زراعت و باغ عایدی چندانی ندارند، از طریق گاوداری امرار معاش می‌کنند زیرا علوفه مورد نیاز دام را می‌توان به صورت دستی تهیه کرد و به حیوان داد. آنها با این شیوه برای خود درآمد ایجاد می‌کنند.

او ادامه می‌دهد: در حال حاضر پرورش دام در منطقه عمومیت بیشتری پیدا کرده است و تقاضای بیشتری برای ساکنین حوضه ایجاد کرده است.

تعطیلی سه واحد گردشگری

کشاورزی که در حاشیه دریاچه ارومیه به صورت بی‌قاعده رشد کرده بود، نه تنها بلای جان ساکنان منطقه شد و دریاچه را در خطر جدی قرار داد بلکه باعث شد پتانسیل‌های گردشگری منطقه هم دچار آسیب شود. مسعود باقرزاده کریمی مدیرکل حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با «آتیه نو» عنوان می‌کند: فعالیت‌های گردشگری در حاشیه دریاچه ارومیه به دلیل خشک شدن آن مقداری آسیب دید.

او اضافه می‌کند: البته گردشگری دریاچه ارومیه روی چارچوب درستی نبود. با خشک شدن دریاچه ارومیه مجتمع گردشگری باری و گلمان خانه کارکردهای خود را از دست داد. البته مجتمع گردشگری باری چون کارکردهای دیگری مثل پرورش اسب، شترسواری، پرورش سگ و ویلاداری هم داشت و به منابع درآمدی خود تنوع داده بود، با خشک شدن دریاچه آسیب کمتری دید اما گلمان‌خانه که حالت دولتی هم داشت، به طور کامل تعطیل شده بود.

باقرزاده کریمی می‌گوید: در شرابخانه در سمت شبستر هم یک مجموعه گردشگری تاسیس شده بود که مجتمع بزرگی بود و این مجموعه هم تعطیل شد.

مدیرکل حفاظت و احیای تالاب‌ها می‌گوید: با خشک شدن دریاچه ارومیه کشاورزی در منطقه خیلی آسیب جدی ندیده است و صرفا گرد و غبارهای نمکی دریاچه به گردو کاری‌های شبستر آسیب وارد کرد و آنها را از بین برد.

او درباره مشاغل جایگزین عنوان می‌کند: بعد از برنامه‌ریزی برای نجات دریاچه ارومیه، نوع کشت در منطقه تغییر کرد. کشت‌های کم‌آب‌بر توسعه پیدا کرد مثلا باغات انگور جایگزین کشت چغندر شد.

او که هیچ برآوردی از تغییر سطح درآمدی کشاورزان با جایگزینی کشت‌های کم آب‌بر در اختیار ندارد، تخمین‌هایی در این رابطه می‌زند.

باقرزاده کریمی بیان می‌کند: انگور محصولی که به جای چغندر کشت شده است، بلافاصله برای کشاورز درآمد ایجاد نمی‌کند و صاحب باغ باید چند سال صبر کند تا باغ به محصول برسد. به این ترتیب درآمدهای باغداران کاهش می‌یابد. در حالی که قبلا با کشت چغندر سالانه محصول برداشت می‌کردند و درآمد حاصل از این محصول را هم صرف معیشتشان می‌کردند.

خالی ماندن ۷۰ درصد ظرفیت هتل‌ها

تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه فقط به از دست رفتن مشاغل در اطراف خود این دریاچه خلاصه نمی‌شد، بلکه در مراکز سه استان حوضه آبریز دریاچه ارومیه هم بعضی از مشاغل از دست رفتند. مرتضی خاکسار مدرس دانشگاه در رشته مدیریت گردشگری و سرمایه‌گذاری در گفتگو با «آتیه نو» درباره تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه بر مشاغل منطقه بیان می‌کند: آب دریاچه ارومیه دارای خواص دارویی بود. جلبک‌های داخل آب با ترکیبات نمکی دریاچه، خواص درمانی روی پا درد و کمردرد و استخوان درد، دارد.

او تاکید می‌کند: دریاچه ارومیه یک مرکز آب درمانی در حوزه توریست درمانی است و باید برای استفاده از این پتانسیل برنامه‌ریزی مناسب داشت.

این مدرس دانشگاه می‌گوید: ما در دریاچه ارومیه به دلیل اشتباهات مستمر، دچار خسارات زیادی شدیم. این دریاچه برای استان آذربایجان غربی و به خصوص شهر ارومیه از نظر جذب مسافر بسیار اهمیت داشت و اکوسیستم اقتصادی مفیدی برای این شهر ایجاد می‌کرد.

او ادامه می‌دهد: دریاچه ارومیه باعث می‌شد مردمی که برای بازدید از دریاچه می‌آیند، از خدماتی مثل بازارهای خرید و امکانات رفاهی استفاده کنند. تورهای خارجی به ارومیه می‌آمدند که جاذبه‌های دریاچه را بررسی کنند. جزیره زیبای وسط دریاچه ارومیه و جاذبه‌های طبیعی و حیات وحش آن از جذابیت‌های منطقه بود که گردشگران خاص خود را داشت.

او اضافه می‌کند: در ساختار کوهستانی دریاچه ارومیه چشمه‌های آب شیرین وجود دارد که جاذبه نادر دریاچه ارومیه بود و باعث جذب گردشگر خارجی می‌شد. ورود گردشگر خارجی باعث حجم بالایی از ریزش‌های مالی دلاری، ریالی و یورویی برای کشور می‌شد.

خاکساری عنوان می‌کند: وقتی دریاچه به دلیل عدم برنامه‌ریزی در دراز مدت خشک شد و به گودالی تبدیل شد، خیلی از هتل‌ها، سوئیت‌ها، مجتمع‌های رفاهی و گردشگری ۷۵ تا ۸۰ درصد خسارت دیدند و دچار آسیب شدید شدند.

او می‌گوید: با خشک شدن دریاچه، هتل‌ها نتوانستند سودآوری داشته باشند. اقساط آنها پرداخت نشد و نیروهای آنها کاهش یافت. فعالیت دفاتر تورهای داخلی به صورت محسوس تا حدود ۸۰ درصد کاهش یافت.

این مدرس دانشگاه بیان می‌کند: با اقدامات انجام شده، اندکی دریاچه به حالت خود بازگشت و توانست برای اقتصاد گردشگری برنامه‌ریزی کند. به این ترتیب به تدریج سطح درآمد داخلی ما به سطح مثبت نزدیک شد و از حالت کندی و عدم تحرک اقتصادی منطقه، بیرون آمدیم.