لیلا بابایی در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین با اشاره به ضرورت بازی آزاد گفت: بازی آزاد به آن معناست که کودکان در انتخاب بازی، آزادی کامل داشته باشند و به هر روشی که دوست دارند بتوانند فرایند آن بازی را طی کنند. در صورتی‌که بچه‌ها چنین آزادی عملی

در فضای طبیعت داشته باشند، عناصر بیشتری را تجربه می‌کنند.

او در بیان پیامد سوء، محرومیت از بازی کودکان افزود: واقعیت این است که بازی به عنوان یک ضرورت در دوران کودکی شناخته می‌شود. بازی نکردن باعث کاهش عملکرد برخی از نواحی خاص مغز می‌شود. بهتر است در بازی کودکان برنامه‌ریزی، فشرده‌سازی و زمان‌بندی به صورت جدی لحاظ نشود اما قطعاً والدین برای ایمنی کودک باید نظارت داشته باشند.

بابایی ادامه داد: نتایج مطالعات هاتنموزر و همکارانش (۱۹۹۵) نشان داد که اگر کودکان به شدت در درون خانه مورد محافظت و توجه و مراقبت قرار بگیرند و به آن‌ها فرصت بازی کردن خارج از خانه (کوچه، پارک، حیاط) داده نشود، آن ها محرومیت از بازی را تجربه می کنند و احتمالا حدودی از نشانه های آشکار افسردگی و احساسات سرکوب شده و مشکلاتی در روابط اجتماعی، تا خطر فزاینده‌ی چاقی مفرط را نشان می دهند.

لازمه تشویق کودک به ترک بازی‌های آنلاین

وی در پاسخ به راهکار مؤثر در تشویق کودکان به ترک بازی‌های آنلاین گفت: اولین اقدامی که باید برای کاهش وابستگی به بازی‌های کامپیوتری انجام شود، شناسایی محرک‌های این وابستگی است. محرک‌ها، عوامل فیزیکی و ذهنی هستند که باعث می‌شوند کودک یا نوجوان به صورت اغراق‌آمیز بازی کنند.

مدیرکل سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری افزود: بنابراین ابتدا باید مشخص شود در انجام بازی ویدئویی چه عوامل انگیزشی دخیل هستند. گاهی محرک می‌تواند یک سایت بازی آنلاین باشد که وابستگی به بازی از آن‌جا شروع شده است. همچنین می‌تواند یک انگیزه بیرونی نیز باشد، مثلاً اطرافیان‌ از کودک یا نوجوان بخواهند با آنها بازی کنند. تمام تلاش‌ اولیا باید بر این مهم متمرکز شود که محرک‌هایی که بچه‌ها را به سمت بازی می‌کشند را شناسایی کنند.

بابایی تأکید کرد: خیلی از افراد وابسته به بازی، انسان‌های سالمی هستند و پذیرفتن مسئولیت، اولین گام برای رفع مشکل است. تعدیل وابستگی به بازی آنلاین گاهی بسیار سخت است. مهم‌ترین دلیل دشواری ترک عادت، انکار وابستگی است. اولین قدم در این مسیر آگاهی از وجود وابستگی است. کودکان و نوجوانان به راحتی پذیرای چنین تغییری نیستند.

نقش بازدارنده والدین در گرایش کودک به بازی آنلاین

او در توصیه به اولیا در راستای پرهیز از انجام بازی‌های آنلاین گفت: والدین بهتر است قبل از اینکه به سراغ حذف بازی‌های آنلاین بروند، رابطه خود را با فرزندان خود بیشتر، عمیق‌تر و صمیمی‌تر کنند. همچنین اسباب‌بازی‌ها، بازی‌های رومیزی و سرگرمی‌های مناسب برای سن و ویژگی‌های فرزند خود انتخاب کنند و با او در قالب بازی و سرگرمی وقت بگذرانند.

مدیرکل سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری ادامه داد: تلاش والدین باید بر این مهم متمرکز شود که فرصتی برای تفریح ترجیحاً تفریح خانوادگی و گروهی و همراه با هیجان‌های مثبت در نظر بگیرند. در هنگام تفریح امکان خلاقیت و سازندگی فراهم می شود. اختصاص یک روز در هفته و یا حداقل چند ساعت به تفریح و سرگرمی بسیار احساس می‌شود.

وی واگذاری مسئولیت و حق انتخاب را یکی‌دیگر از عوامل مؤثر خواند و گفت: والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که فرزندان در سایه پذیرش مسئولیت و حق انتخاب نه تنها نیاز آنها به استقلال‌طلبی ارضاء می‌شود بلکه بعد از انجام کار، احساس مثبتی تجربه خواهند کرد.

مدیرکل سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری افزود: پدران و مادران باید فرصت حضور در بین سایر کودکان و نوجوانان را برای فرزند خود مهیا کنند. حضور کودک و نوجوان در جمع‌های سالم و متنوع، به او فرصت تجربه تعاملات اجتماعی سازنده را می‌دهد. در گروه‌های مختلف، فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی نیز برای او مهیا می‌شود. فراموش نشود که حضور و مشارکت در گروه نقش چشمگیری در رشد افراد دارد.

ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت بازی‌های بومی

او در پاسخ پرسشی در خصوص تبیین نقش تربیتی بازی‌های محلی در پرورش کودکان و نوجوانان گفت: بازی‌های بومی ـ محلی نمادی از آداب و فرهنگ اجتماعی هر منطقه هستند و نقش به سزایی در استعدادیابی و پرورش قوای جسمانی، روانی، حس‌کنجکاوی، تلاش و رشد ارتباط اجتماعی دارند، همچنین باعث رشد اخلاقی، پایبندی و احترام به نظم و مقررات و رعایت حقوق دیگران و خیرخواه بودن فرد می‌شوند.

مدیرکل سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری افزود: معمولاً کودکان اموری که با بازی تلفیق می‌شوند را بهتر یاد می‌گیرند و به راحتی در ذهن آنها باقی می‌ماند. انواع بازی‌های بومی محلی در کشورمان وجود دارد که هر یک باعث تقویت و تحریک دستگاه عصبی شده و کودک را به فعالیت وامی‌دارد.

بابایی ادامه داد: بازی‌های بومی محلی اغلب تأکید بر جنبه حرکاتی بدنی و فیزیکی دارد و هر بازی برای خود جنبه‌های مختلفی دارد. از نظر روانی و اسطوره‌ای یک بازی محلی مانند نقش‌هایی چون گاو، گرگ، گوسفند و چوبان خود نشان از بار معنایی دارد و شعرهایی در این بازی‌ها خوانده می‌شود. اگرچه ساده، اما باعث پرورش ذهنی کودکان شده و این خود امری بسیار مهم است.

وی با اشاره به اینکه در بازی‌های بومی محلی تمام رده‌های سنی می‌توانند مشارکت داشته باشند، افزود: کودکان علاوه بر سرگرم‌شدن آرام، حضور در اجتماع را یاد گرفته و حس همکاری، احترام متقابل، رعایت حقوق دیگران، خیرخواهی در آنها به وجود می‌آید. بازی به عنوان ابتدایی‌ترین رفتار حرکتی کودک مطرح است که کودک از طریق بازی به نتایج مهمی دست می‌یابد. این بازی‌های ساده جرقه‌ای برای رسیدن به مهارت‌ها و اجراهای ورزشی پیچیده‌اند و در نتیجه موجب پیشرفت رشد حرکتی کودک می‌شوند

مدیرکل سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری با اشاره به نقش چشمگیر محیط‌ روستا نقش در فعالیت‌های بدنی و ورزشی افراد افزود: ورزش‌های بومی محلی به منظور گذراندن اوقات فراغت هستند که افراد روستا مجموعه فعالیت‌هایی را به خواست خود برای استراحت و تفریح، گسترش اطلاعات و ارتباطات شخص با مشارکت اجتماعی با تکیه بر خلاقیتش انجام می‌دهند.

بابایی اضافه کرد: روستائیان در زمان استراحت برای گذراندن اوقات فراغت خود به بازی‌های بومی محلی رو می‌آوردند تا بتوانند از این راه هویت و اصالت نیاکان خود را حفظ کنند و زمینه رشد فعالیت و سرگرمی‌های گذشته را با بازی‌های جدید در نواحی روستایی ارزیابی کنند.

مدیرکل بازی‌ها و سرگرمی‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گفت: ایران از دیرباز مهد پهلوانان، هنرمندان و به طور کلی انسان‌های والامقام و فرهیخته بوده است. حال خوب است بدانیم بازی‌هایی که توسط این افراد در هنگام کودکی انجام می‌شده به طور کلی دارای ویژگی‌هایی چون، حس اتحاد و یکی بودن در برابر دشمن و تقویت حس دفاع از میهن (بازی گرگم و گله می‌برم، عمو یادگار خوابی یا بیدار) آموزش نظم و ترتیب (بازی اوستا و شاگرد، طناب‌کشی) و ... بوده‌اند.

اقدام کانون پرورش فکری در احیا بازی‌های سنتی

وی در تشریح رویکرد و برنامه‌های کانون در راستای احیا بازی‌های سنتی گفت: کانون در این حوزه در سال ‌های مختلف فعالیت‌های ارزشمندی انجام داده است. کانون همواره معرفی بازی‌های بومی و محلی و انجام بازی‌ها در مراکز کانون در سراسر کشور را در دستور کار دارد و در روستاها نیز این بازی‌ها توسط مربیان سیار روستایی در روستاهای کشور انجام می شود.

بابایی اجرای بخشی از بازی‌های بومی محلی را در بخش ترویجی جشنواره ملی اسباب بازی یکی دیگر از اقدامات کانون خواند و افزود: علاوه بر جانمایی بخش بازی‌های بومی محلی در جشنواره اسباب بازی، عروسک‌های بومی محلی نیز در مرکز توجه و تمرکز کانون قرار دارد.

مدیرکل سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری گفت: بازی‌های محلی بُن مایه فرهنگی ملل و تمرینی برای زندگی هستند که تمام دوران زیست انسان را پوشش می‌دهند و به تقویت جسم، روح و حتی مهارت‌های زبانی افراد کمک می‌کنند. این بازی‌ها اشتراک و همزیستی مسالمت آمیزی بین گروه های اجتماعی ایجاد می کنند و از این نظر بر ورزش‌های کلاسیک غلبه و برتری دارند.

وی افزود: بازی‌ها به طور عام دارای یک بار فرهنگی هستند. بازی‌های بومی، قبیله‌ای، محلی و سنتی ایرانی علاوه بر بار فرهنگی، از جذابیت و تنوع بالایی نیز برخوردار هستند. با توجه به پهناوری اقلیمی، و قومی و قبیله‌ای در ایران، انواع بازی‌ها با هدف‌های خاص طراحی شده و میان مردم رایج بوده است.

لزوم برگزاری جشنواره بازی‌های محلی

بابایی در پاسخ به اینکه «جشنواره پیوند دهنده بازی‌های محلی با کودکان باید دارای چه مشخصات و فاکتورهایی باشد؟»، گفت: نهادینه‌سازی بازی در فضای واقعی به جای گسترش روزافزون سرگرمی در فضای مجازی، ترویج موسیقی های سالم یکی از عوامل مؤثر در جذابیت بازی های محلی به شمار می آید. بیش از ۱۵۰ نوع بازی سنتی در ایران وجود داشته که به مرور زمان و تغییر شیوه‌های زندگی، نسل امروز با بسیاری از آنها بیگانه است. این بازی‌ها در دو گروه فضای باز و فضای بسته تقسیم‌بندی شده و این امکان را برای افراد مهیا می‌کرده‌اند که در هر مکان و شرایطی بتوانند از اوقات خود بهترین بهره را ببرند.

وی ادامه داد: فراهم‌آوری فرصتی در راستای احیای آیین‌ها، رسوم و بازی‌های سنتی، بسترسازی برای ایجاد نشاط و خلق ایده های جذاب و به یادماندنی در جشنواره و همچنین زمینه سازی در راستای آشنایی نسل کودک و نوجوان با بازی های بومی و فرصت ایجاد شور و نشاط اجتماعی بین آنان می‌تواند جشنواره بازی‌های محلی را جذاب‌تر و با استقبال گسترده روبرو سازد.

مدیرکل سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری تأکید کرد: اگر در قالب این جشنواره برگزاری برنامه‌های متنوع دیگری مانند انجام بازی‌های بومی محلی، برپایی نمایشگاه عروسک‌های بومی همراه با شناسنامه آثار، ایستگاه نقاشی کودکان، ایجاد غرفه آشنایی کودکان با خرده فرهنگ‌های بومی محلی و دعوت از دانش‌آموزان، هنرجریان و مربیان کودک نیز پیش بینی شود می‌توان به اقبال عمومی چشمگیر خانواده‌ها در بازدید و شرکت در فعالیت و برنامه‌های جشنواره بازی های بومی محلی امیدوارتر شد.

گفت‌وگو: مهین داوری