به گزارش آتیه‌آنلاین، احمد دلبری، رئیس انجمن علمی سالمندشناسی و طب سالمندی ایران و رئیس مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی ۸ مهرماه امسال ضمن ارزشمند شمردن افزایش امید به زندگی، از سالخوردگی بیش از ۳۱ درصد جمعیت کشور در سال ۱۴۳۰ به عنوان ابر بحران یاد کرده و نسبت به کیفیت نامناسب زندگی سالمندان اظهار نگرانی کرد.
با این وصف، به نظر می‌رسد باتوجه به روند افزایشی‌جمعیت سالمندان کشور در۲۰ سال آینده کل بودجه نظام سلامت کشور باید به قشر از جامعه تخصیص شود و این آمار برای برنامه‌ریزان و سیاستگذاران کشور هشداری جدی به شمار می‌آید. همچنین، تهدید جدی تبعات بحران سالمندی در نبود زیرساخت‌های لازم می‌تواند به میزان نگرانی‌ها و احتمال وقوع بحران‌های محتمل در کشور دامن بزند.
مروری بر روند سالمندی جمعیت ایران
مطالعات نشان می‌دهد که جمعیت ایران نیز همگام با جمعیت جهان رو به سوی سالمندی می‌رود. ارقام حاصل از سرشماری‌های عمومی نشان می‌دهد که تعداد جمعیت سالمند ایران در دهه‌های اخیر در حال افزایش بوده است.نسبت جمعیت سالمند کشور طی سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵ از آهنگ یکنواختی برخوردار نبوده است. جمعیت سالمند کشور پس از کاهش در طی سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۶۵ از سال ۱۳۷۵ به بعد افزایش یافت. به این ترتیب تعداد جمعیت سالمند ایران (سنین ۶۰ سال و بیشتر) از یک میلیون و ۱۷۳ هزار و ۶۷۹ نفر در سال ۱۳۳۵، به ۷ میلیون و ۴۱۴ هزار و ۹۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسید.
به عبارت دیگر، جمعیت سالمند۶۰ ساله و بیشتر در مدت نیم‌قرن اخیر مورد بحث ۶.۳ برابر شد، به همین ترتیب، در همین دوره زمانی جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر ۶.۴ برابر شد در حالی که جمعیت کل کشور در همین دوره ۴.۲برابر شد. بدیهی است که از جمله عوامل مؤثر در افزایش جمعیت سالمند کشور در سال‌های اخیر افزایش امید زندگی و کاهش سطح باروری بوده است.
در هفتاد سال گذشته، ایران در مقایسه با سطح جهانی از نظر سالمندی جمعیت در سطح بسیار پایین‌تری قرار گرفته است. زیرا در این سال‌ها ایران دارای جمعیت جوانی بوده است. در سال ۲۰۲۰ نسبت جمعیت ۶۵ سال و بیشتر در سطح جهانی حدود ۹٫۳ درصد و نسبت جمعیت ۶۰ سال و بیشتر برابر ۱٫۵۳ درصد برآورد شده است. در همین سال سهم جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر و ۶۰ ساله و بیشتر ایران به ترتیب برابر ۶.۶ و ۱۰.۳ درصد برآورد شده است. در اوایل دوره مورد بررسی درصد سالمندان ایران اندکی بیش از نسبت جهانی بوده و به تدریج با گذشت زمان شکاف بیشتر شده و در اواخر دوره شکاف رو به کاهش است. به نظر می‌رسد، روندهای باروری یعنی افزایش و به ویژه کاهش شدید آن در این تغییرات بسیار مؤثر بوده‌اند.
با وجود این در کل جهان بین سال‌های۱۹۵۰ و ۲۰۲۰ جمعیت سالمند بیش از ۵ برابر شد، اما در ایران شدت آن بیشتر از سطح جهانی (بیش از ۶ برابر) بود. روشن است که این امر نتیجه کاهش مرگ و میر بود که منجر شد تا امید زندگی در بدو تولد از حدود ۳۷.۵سال در سال ۱۳۳۵ به ۷۴.۲سال در سال ۱۳۹۵ (مرکز آمار ایران) برسد. هر چند که بخش عمده‌ای از افزایش امید زندگی مربوط به کاهش مرگ و میر کودکان بود اما دستاوردهای پزشکی، بهداشتی و افزایش سطح دانش و آگاهی عمومی نسبت به مسائل بهداشتی منجر شد تا مرگ و میر بزرگسالان نیز کاهش یابد و از جمله ره‌آوردهای کاهش مرگ و میر بزرگسالان، افزایش جمعیت سالمند است.
مشکلات فزاینده سالمندان
سید حسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران امروز ( ۱۰ مهرماه ) در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین در آستانه روز جهانی سالمند با تأکید بر توجه ویژه اسناد بالادستی به موضوع جمعیت سالمندی می‌گوید: با وجود اینکه توجه ویژه‌ای به موضوع سالمندی در سیاست‌های کلی جمعیت، خانواده و سلامت وجود دارد اما واقعیت جامعه از روند رو به افزایش مشکلات سالمندان در حوزه‌های مختلف حکایت دارد.
او تصریح می‌کند که بازنشستگان ما به عنوان بخش عمده جمعیت سالمندی کشور امروز نسبت به وضعیت زندگی خود رضایت چندانی ندارند و این موضوع تلنگری جدی است که باید موردتوجه قرار گیرد.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران افزایشی‌شدن مشکلات سالمندان کشور را از عدم اجرای قوانین در دسترس می‌داند و می‌افزاید: نگارش سند ملی سالمندان ۱۸ سال به طول انجامید اما متأسفانه در عمل آنگونه که نوشته شده تاکنون اجرا نشده است. تغییر ساختار خانواده‌ها و سبک زندگی مردم نیز از دیگر عوامل اثرگذار در این زمینه محسوب می‌شوند.
موسوی‌چلک اضافه می‌کند که، «روند زندگی شهری به گونه‌ای پیش می‌رود که روز به روز شاهد کاهش فزاینده مسئولیت‌پذیری فرزندان در قبال سالمندان هستیم. به‌هرحال مجموعه ای از عوامل مختلف باعث شده‌اند که نگرانی‌ها در خصوص وضعیت سالمندان عمیق‌تر و نمایان‌تر شود.»
وی با اشاره به بین‌رشته‌ای بودن حوزه سالمندی می‌افزاید: ماهیت بین‌رشته‌ای این حوزه می‌طلبد کارشناسان و متخصصان مختلف از جمله روانشناسان و مددکاران اجتماعی آموزش و مهارت‌های لازم متناسب با فعالیت در این حوزه را کسب کنند تا که خدمات قابل ارائه آنها به بهبود کیفیت زندگی جامعه هدف یاری برساند.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران به فرابخشی‌بودن مسائل و نیازهای سالمندان اشاره می‌کند و می‌گوید: هماهنگی بین‌سازمانی به دلیل فرابخشی‌بودن مسائل این حوزه حائز اهمیت است. هر اندازه هماهنگی‌ها ضعیف‌تر، وضعیت سالمندان نیز مخاطره‌آمیزتر خواهد شد.
او در پایان از لزوم تکریم سالمندان به عنوان پیام اصلی شعار جهانی سال ۲۰۲۴ یاد می‌کند و می‌افزاید: همچنان که به تکرار در قرآن کریم و سیره پیشوایان دینی ما بر ضرورت حرمت سالمندان تأکید شده، امسال نیز شعار جهانی بر این مهم متمرکز شده است و با توجه به نگاه ملی و بین الملی، امروزه اهتمام و تمرکز جدی‌تر به این موضوع بیش از پیش احساس می‌شود.
چه باید کرد
اغلب متخصصان و کارشناسان حوزه جمعیت اتفاق‌نظر دارند موضوعات سالمندی غالباً اموری بین‌بخشی و مسایل و مشکلات آنان در کشور بعضاً افزایشی است. آنها بر این موضوع نیز تأکید دارند تأمین زیرساخت‌های حوزه سالمندی نیازمند حداقل ۱۰ سال فعالیت مستمر است؛ بنابراین باتوجه به این گزاره‌ها، هم اکنون تبدیل موضوع سالمندیِ جمعیت به یکی از اولویت‌های برنامه‌ریزان و سیاستگذاران کشوری ضروری به نظر می‌رسد. در این راستا، سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف به موازی توجه ویژه به حوزه سالمندی و لزوم کاهش واقعی مشکلات این قشر از جامعه، باید نسبت به انجام وظایف و ایفای نقش‌ها و تعهدات تعریف شده خود در این زمینه پایبند باشند. تنها در سایه اتخاذ چنین رویکرد عملی و نظری در سطح کلان کشور می‌توان به مواجهه معقول و منطقی کشور با پیامدهای متعدد این واقعیت جمعیتی یا بیم بروز ابربحران‌های ناشی از آن امیدوار بود.
دیر یا زود سال۱۴۳۰ از راه خواهد رسید و بیش از ۳۱ درصد جمعیت کشور به دوره سالمندی وارد می‌شوند بنابراین از امروز باید فرصت پنجره جمعیتی دوره‌ای که نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال به کمتر از ۳۰ درصد کل جمعیت می‌رسد و نسبت جمعیت ۶۵ ساله و بالاتر هنوز کمتر از ۱۵ درصد است را دریابیم.
گزارش: مهین داوری
نظر شما