به گزارش آتیه‌آنلاین، پس از انتشار یافته‌های آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) در مورد قتل وحشیانه جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در سال ۲۰۱۸ با دستور ولیعهد عربستان در کنسولگری ریاض واقع در استانبول، «جو بایدن» محمد بن‌سلمان را اراذل و اوباش خواند. انتقاد از این شاهزاده سعودی اکنون که آمریکا دیگر به نفت عربستان وابستگی ندارد، ساده‌تر و حتی تهاجمی‌تر شده است. حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و پیروزی جمهوریخواهان در کنار نئوکان‌های ایالات متحده در چهار سال گذشته نه تنها تاثیر به سزایی بر روابط دربار سعودی با واشنگتن گذاشت بلکه برقراری شکل جدیدی از مناسبات اقتصادی میان دو کشور را به دنبال داشت.

حالا با پیروزی بایدن در انتخابات و روی کار آمدن دمکرات‌های آمریکا نگرانی در دربار سعودی رو به افزایش است. مواضع بایدن در زمان قتل خاشقجی واکنش‌های مختلفی را در سطح بین‌المللی در پی داشت و این موضوع بر آینده روابط ولیعهد جوان سعودی تاثر منفی غیر قابل انکاری خواهد گذاشت. به عبارت ساده‌تر جامعه ملل در ماه‌های آخر حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و با افزایش احتمال شکست جمهوریخواهان سعی در برقراری و حرکت در مسیر دمکرات‌ها داشته و این موضوع با توجه به نمودار عملکرد ترامپ در مناسبات بین‌المللی از پتانسیل بالاتری برخوردار  بوده است. بر همین اساس روابط کشورهای قاره سبز با سعودی‌ه و تاثیر منفی حضور دمکرات‌ها در کاخ سفید بر کنش گری ریاض در فضای جهانی، نوید آغاز فصل جدیدی از تحولات در سیاست داخلی و خارجی عربستان را میدهد.

تلاش برای سرنگونی

حالا پایگاه خبری لیکس آمریکا در گزارشی با اشاره به اخبار منتشر شده در چند روز اخیر از سوی پرسنل آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده و همچنین وقایع مربوط به ایستگاه سیا در پاریس پرده از مراجعه یکی از منابع عرب زبان سرویس آمریکا در فرانسه برداشت. این پایگاه خبری  با بیان اینکه یکی از منابع سیا که از تاجران باسابقه لبنانی به شمار میآید در مراجعه به ایستگاه سیا در پاریس ابتدا هدف از تقرب به این مکان دیپلماتیک-اطلاعاتی را احوالپرسی عنوان میکند که پس از بررسی عناصر باسابقه ایستگاه ارتباط مجددی در دستور کار قرار میگیرد.

در گزارش این رسانه آمریکایی آمده است که در ارتباط مجدد افسران اطلاعاتی با یک منبع باسابقه سیا وی از ارتباط خود با چند تن از شاهزادگان بلندپایه ریاض پرده برمیدارد و خود را نماینده آنها معرفی میکند. این تاجر لبنانی در قرار مجدد با مسئول ایستگاه سیا در پاریس تاکید میکند که وی حامل پیغامی از سوی چندین تن از شاهزاده‌های سعودی مخالفِ بن سلمان است که می‌خواهند بدانند موضع احتمالی دولت بایدن درباره توطئه‌ای برای سرنگونی محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی چیست.

خبرنگار پایگاه خبری لیکس با اشاره به اظهارات مامور سیا عنوان داشت، افسر حاضر در ایستگاه پاریس در قرار حضوری با این منبع پس از دریافت مطالب و پیام این تاجر لبنانی هیچگونه پاسخی مبنی بر مواضع رسمی دولت فعلی آمریکا به وی نداشته و ارائه هرگونه محصول به ارتباط بعدی موکول شده است.

این در حالی است بروس ریدل، از تحلیلگران سابق سیا در حوزه خاورمیانه معتقد است  بایدن احتمالا با چنین توطئه‌ای با احتیاط فراوان برخورد میکند. به اعتقاد وی رییس جدید کاخ سفید به احتمال زیاد سیا را مامور به برقراری ارتباط و برگزاری جلسات برای گفت و شنود و اطلاع دقیق از اوضاع مخالفان در عربستان میکند، اما مطمئناً واشنگتن از هرگونه دخالت مستقیم یا اقدام موثر پرهیز خواهد کرد.

تحلیلگران باسابقه اطلاعاتی در ایالات متحده در پالایش داده‌های موجود در خصوص واکنش واشنگتن و احتمال هرگونه اقدام تقریباً به محصولی نزدیک رسیده‌اند و آن عدم هرگونه کنشگری عجولانه از سوی دمکرات ها در خصوص دربار سعودی است. در همین راستا برخی ناظران مسائل بین‌الملل معتقدند دیدگاه موجود در میان مشاوران و مقامات کاخ سفید در خصوص بن سلمان از زمان وقوع قتل خاشقجی و انتشار مستندات این قتل که نقش بن سلمان و دربار ریاض را در آن عیان کرده، به شکل عجیبی سیری منفی داشته و تا به امروز نه تنها تغییری در آن ایجاد نشده بلکه با توجه به عدم وابستگی واشنگتن به نفت عربستان و هزینه‌های تحمیل شده به آمریکا در بحران‌های یمن و پرونده ایران، فاصله موجود میان آنها بیشتر شده است.

حذف رقبای بالقوه

از سوی دیگر برخی تحلیلگران مسائل عربستان معتقدند اوضاع داخلی در شبه جزیره حجاز و تنش میان شاهزادگان از سال ۲۰۱۷ به خصوص با اقدامات نسنجیده از سوی ولیعهد جوان رو به افزایش بوده و اینک در آستانه بحرانی تمام عیار است. در شرایطی که اقدامات بن سلمان بیانگر نگاه دیکتاتور مأبانه وی به همقطاران خود در دربار سعودی است در مقابل واکنش تعداد زیادی از شاهزادگان سعودی هم نشان از تحقیر وی در مناسبات داخلی دربار دارد.

منشاء تنش‌های موجود در داخل عربستان به بازداشت‌های سال ۲۰۱۷ برمیگردد. درست در ایامی که این قوم و خویشِ ۳۵ ساله به قدرت رسید، شاهزادگان هم‌ردیف وی در دربار متحمل خسارتهایی شده‌اند. او سال گذشته اقدامی را علیه رقبا و مخالفان احتمالی خودش آغاز کرد و بعد وزیر دفاع این پادشاهی، صدها تن از شاهزادگان، میلیاردرها و مقام‌های دولتی ارشد را در هتل لوکس «ریتز کارلتون» ریاض به اسم سرکوب فساد بازداشت کرد و در نهایت ۱۰۶ میلیارد دلار از آنها کسب کرد. از آن زمان، بسیاری از همان بازداشتی‌ها و زندانی‌ها حس انزجار شدیدی نسبت به ولیعهد سعودی پیدا کرده‌اند و این مساله ریشه‌های شکل‌گیری بحرانی تمام عیار یا حتی خلق یک کودتای مستقیم علیه وی را افزایش داده است.

در آخر باید خاطر نشان کرد که دربار سعودی همواره با اخذ استراتژی اقتصادی در چشم‌انداز بلند مدت به دنبال کسب جایگاه در جامعه بین‌الملل و تقویت مناسبات با قدرت‌های جهانی بوده است. اما حالا با تغییر در حوزه انرژی و رشد روزافزون بحران‌های حقوق بشری و بین‌المللی در پرونده یمن، نه تنها ریاض در تثبیت جایگاه خود موفق نبوده بلکه باید آماده نقش‌آفرینی در فصل جدیدی از مناسبات بین‌المللی با روی کار آمدن دمکرات ها در آمریکا باشد. موضوعی که با وجود هماهنگی میان افراد ناراضی در داخل احتمال تحمیل بحرانی تمام عیار در حوزه ساختار قدرت در داخل و سیاست خارجی عربستان را افزایش میدهد که تغییر لحن سخنان فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان می‌تواند ریشه در همین احساس خطر داشته باشد.

گزارش: اردشیر حبیبی