تأثیرپذیری بازار کسب‌وکار، اثرات کارورزی در اشتغال به‌کار دانش‌آموختگان، تغییرات فضای کسب‌وکار و شاخص‌های عمده حوزه کار و تولید و بسیاری مزایا و معایب مرتبط با این بخش، موضوعاتی است که در راستای اجرای طرح کارورزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مطرح می‌شود.

توسعه خلق فرصت‌های شغلی، تسهیل‌گری در ورود کارجویان به بازار کار، اهمیت تربیت نیروی کار ماهر و تأثیرگذاری در روند بهبود فضای کسب‌وکار موضوعاتی است که رویکرد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در قالب طرح‌هایی نظیر کارورزی، مشوق بیمه‌ای و یارانه دستمزد را نشان می‌دهد. این طرح‌ها در واقع تسهیل اشتغال کارجویان دانش‌آموخته و رشد شاخص‌های عمده بازار کار ‌را با استفاده از ظرفیت‌های حوزه کار به‌ویژه مهارت‌آموزی هدف‌گذاری کرده است.

بستر قانونی کارورزی

طرح کارورزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به استناد ماده (۷۱) قانون برنامه ششم توسعه، به عنوان یکی از برنامه‌های وزارت کار ذیل سیاست‌های فعال بازار کار تدوین و از سال ۱۳۹۴ اجرایی شد. ارائه آموزش‌های مهارتی با بهره‌مندی از ظرفیت‌ و امکانات کارگاه‌های دولتی، خصوصی و تعاونی از مزایای این طرح محسوب می‌شود.

با توجه به سهم بالای دانش‌آموختگان از کارجویان و انتظار آنان برای فعالیت در مشاغل مرتبط، اشتغال به‌کار آن‌ها در مشاغل غیرهمسطح با تحصیلات با چالش‌هایی همراه است. کارورزی اما به‌واسطه ایجاد مهارت، زمینه فعالیت دانش‌آموختگان را متناسب با رشته و میزان تحصیلات فراهم می‌کند.

اشتغال مهارت‌آموزان کارورز

با توجه به سیاست‌گذاری بسیاری کشورها در توسعه مهارت‌های فنی و تخصصی به‌ویژه برای فارغ‌التحصیلان و ضرورت توسعه در فضای مهارتی، گالزام به‌روزرسانی مهارت‌های فنی دانش‌آموختگان بیشتر مشخص می‌شود. در این بین سازوکارهای انتقال و رشد مهارت‌های فنی نظیر کارورزی، اشتغال پایدار را برای این افراد به ارمغان می‌آورد.

طبق آمارهای مرتبط با آموزش مهارت، فارغ‌التحصیلان حدود ۴۰درصد متقاضیان مهارت‌آموزی را شامل می‌شوند و بخش قابل‌توجهی از آنان پس از گذراندن دوره‌های مربوطه جذب مراکز تولیدی می‌شوند. همچنین داده‌های مربوط به اشتغال مهارت‌آموزان کارورز بیانگر این است که حدود ۷۰درصد کارورزان پس از پایان دوره در همان بنگاه محل انجام طرح، شروع به کار کرده‌اند و از این طریق کاهش آمار بیکاری و رشد اشتغال محقق شده است.

مهارت دانش‌آموختگان

تقاضای کارفرمایان برای جذب نیروی کار ماهر و در نقطه مقابل آن، آمار رسمی بیش از ۲میلیون و ۴۰۰هزار نفری افراد بیکار و داده‌های غیررسمی حدود چهار میلیون نفری بیکاران شامل فارغ‌التحصیلان، کمبود نیروی کار ماهر را در بازار اشتغال نشان می‌دهد. رفع تناقض اشاره شده و تعادل عرضه و تقاضای بازار کار، حل بخشی از چالش‌های بیکاری دانش‌آموختگان و رشد سطح مهارت و بهره‌وری نیروی کار را می‌توان کارکرد کارورزی به‌شمار آورد.

اشتغال ۶۰درصد افراد آموزش‌دیده ماهر در سال گذشته، اثرگذاری مهارت‌های فنی و تخصصی بر فضای اشتغال و کاهش بیکاری افراد تحصیلکرده را در قالب کارکردهای کارورزی نشان می‌دهد.

اشتغال پایدار

طرح کارورزی رشد مهارت‌های فنی دانش‌آموختگان و ایجاد بسترهای اشتغال، کاهش شکاف بین آموخته‌های دانشگاهی و مهارت‌های مورد نیاز بازار کار و در نهایت پیوند بین مهارت‌های دانشی و فنی را هدف گرفته است. مزایای پرشمار کارورزی در حوزه‌های مهارت‌افزایی، پیوند دانش و مهارت، تسهیل اشتغال پایدار، ایجاد روند کاهش بیکاری و رشد نرخ اشتغال دلایل استمرار اجرای این طرح محسوب می‌شوند.

جامعه بیش از ۳میلیون و ۵۰۰هزار نفری دانشجویان و تقاضای آنان برای ورود به بازار کار پس از دوران تحصیل و ظرفیت‌های آموزش مهارت در کنار یکدیگر بستر شکل‌گیری فضای تربیتی نیروی کار ماهر و تأمین بازار کار از نظر کارجویان ماهر را فراهم کرد. نیازهای اشاره شده در نهایت زمینه تقویت بازار کار از طریق کارورزی را ایجاد کرد.

اشتغال ۶۹ هزار کارورز

جدیدترین داده‌های مرکز آمار و اطلاعات وزارت کار تا ابتدای دی‌ماه سال ۱۴۰۲ حاکی از ثبت‌نام بالغ بر ۱۶۰هزار نفر و جذب ۶۸هزار و ۸۸۸نفر از واجدان شرایط توسط کارگاه‌های متقاضی و اجراکننده طرح است. تاکنون ۲۲هزار و ۱۱۰کارفرما در کارگاه‌ها با استقبال از طرح مذکور، نیروی کار دانش‌آموخته را جذب کرده و به‌کار گرفته‌اند. همچنین ۱۲هزار و ۳۳۵واحد کارگاهی از معافیت بیمه‌ای ناشی از مشارکت در کارورزی استفاده کرده‌اند.

بر این اساس بیشترین داوطلب طرح کارورزی تا ابتدای فصل زمستان سال ‌جاری در استان‌های فارس، خوزستان و لرستان به ثبت رسیده است. استان فارس با بیش از ۱۶هزار و ۳۹۲داوطلب، بالاترین آمار ثبت شده مربوط به این طرح را در اختیار دارد. همچنین بالاترین تعداد اشتغال از طریق طرح مذکور در استان‌های فارس، خوزستان و اردبیل به ثبت رسیده که ۸۵۳۴مورد آن به استان فارس اختصاص دارد.

استان‌های فارس، اصفهان و خراسان رضوی به ترتیب بیشترین میزان واحد کارگاهی پذیرنده در حوزه کارجویان دانش‌آموخته در قالب طرح کارورزی را به خود اختصاص داده‌اند. در این ارتباط ۲۵۶۲ کارگاه در فارس، ۱۷۷۳مورد در اصفهان و ۱۶۹۴ کارگاه نیز در خراسان رضوی، جذب و کارآموزی فارغ‌التحصیلان را برعهده‌ داشته‌اند.

فرایند آغاز دوره کارورزی

دانش‌آموختگان در ابتدا باید مراحل پیش ثبت‌نام، تکمیل ثبت‌نام و تأیید نهایی اطلاعات، انتظار انتخاب شدن توسط پذیرنده و تعیین تاریخ مصاحبه، بررسی پیشنهاد پذیرنده، ثبت پذیرش پیشنهاد واحد پذیرنده و ثبت مشخصات بانکی در سامانه را بگذرانند. در صورت موافقت با پیشنهاد واحد، مراجعه به بنگاه برای امضای پیش قرارداد، انتظار تا زمان بررسی کارشناسی پیش قرارداد، خریداری کارت اعتباری و ثبت مشخصات آن با تأیید نهایی و شروع دوره مقدماتی کارورزی این افراد امکان حضور در دوره کارورزی را دارند.

سامانه کارورزی وزارت کار به نشانی (karvarzi.mcls.gov.ir) بستری است که فارغ‌التحصیلان و کارفرمایان جهت بهره‌مندی از مزیت‌های دوره کارورزی و معافیت بیمه‌ای امکان مراجعه به آن را دارند.