وضعیت در جنوب شرقی آسیا بار دیگر مشتنج است. موضوع؟ منطقه تایوان. البته این نخستین‌باری نیست که این بخش استراتژیک شاهد تنش است، اما طی روزهای اخیر بار دیگر ناآرامی بر آن سایه افکنده است.

روز شنبه بود که دولت تایوان از پرواز هشت بمب‌افکن «اچ ۶ ک» چین با قابلیت حمل کلاهک‌های هسته‌ای به همراه چهار جنگنده جت «جی ۱۶» در نزدیکی آب‌های این کشور خبر داد. همچنین ارتش تایوان از ورود یک هواپیمای جنگی ضدزیردریایی به حریم هوایی خود خبر داد. این بیانیه تصریح کرد که سامانه دفاع موشکی تایوان وضعیت را مورد بررسی قرار داده است.

چالش جدید برای بایدن

این تنش‌ها در حالی بار دیگر بالا می‌گیرد که چند روزی بیشتر از سر کار آمدن دولت جدید آمریکا به رهبری «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، نمی‌گذرد. امری که به نظر می‌رسد می‌تواند زنگ خطری برای ساکنان جدید کاخ سفید و نشانه‌ای از چالش‌های جدید و پیش رو باشد.

در همین رابطه و به دنبال بیانیه ارتش تایوان در زمینه نقض حریم هوایی خود، وزارت خارجه آمریکا از چین خواست که از اعمال فشار بر تایوان خودداری کند. رویترز گزارش داد که «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به این رویداد گفت: «پکن را به توقف فشارهای نظامی، دیپلماسی و اقتصادی علیه تایوان و ورود به یک گفت‌وگوی هدفمند با نمایندگان منتخب آن تشویق می‌کنیم.»

از سوی دیگر، روز گذشته (یکشنبه) اعلام شد که ناوگروه هواپیمابر «تئودور روزولت» همزمان با افزایش نگرانی واشنگتن از تشدید تنش بین چین و تایوان برای تقویت آزادی ناوبری دریایی به دریای چین جنوبی وارد شده است. فرماندهی منطقه اقیانوس‌های هند و آرام در بیانیه‌ای اعلام کرد که این گروهِ اقدام، روز گذشته‌ درست همزمان با اعلام تایوان مبنی بر ورود بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌های چینی به منطقه‌ای در نزدیکی جزایر «براتاس» وارد دریای چین جنوبی شد. بنا به گزارش منتشرشده در خبرگزاری یونهاپ، در این بیانیه آمده است که گروه دریایی آمریکا برای انجام عملیات معمول جهت اطمینان از آزادی دریاها و ایجاد مشارکت‌هایی که امنیت دریایی را تقویت می‌کنند، وارد یک گذرگاهی آبی شده که چین مدعی حاکمیت بر بخش بزرگی از آن است.

با این همه، این امر سبب نشد که تنش‌ها خاتمه یابد. اسپوتنیک گزارش داد که وزارت دفاع تایوان روز گذشته (یکشنبه) اعلام کرد که ۱۵ هواپیمای چینی از جمله ۱۲ جنگنده، حریم هوایی تایوان را برای دومین روز متوالی در ناحیه جنوب غرب این کشور نقض کردند. نقشه‌ای که توسط این وزارتخانه منتشر شد نشان داد که هواپیماهای چینی بار دیگر بر فراز منطقه فاصل بین قسمت جنوبی تایوان و جزایر پراتاس تحت کنترل تایپه در دریای چین جنوبی پرواز کردند.

البته پرواز جنگنده‌های چینی در آب‌های نزدیک تایوان، همواره به شدت مورد اعتراض تایوان، آمریکا و متحدین ایالات متحده در منطقه واقع شد، اما در عین حال موضوع عادی بوده و چندان بحرانی تلقی نمی‌شود. با این حال، باید خاطرنشان کرد که هرگز پرواز جنگنده‌های چینی در این منطقه تا این تعداد و وسعت نبوده است. ریشه اختلاف میان دو طرف سابقه طولانی دارد. اساساً چین، تایوان را جزوی از قلمرو خود به حساب می‌آورد، اما تایوان می‌گوید کشوری مستقل است و هرگز به چین ملحق نخواهد شد. این در حالی است که چین قبلا اعلام کرده بود برای «حفظ حاکمیت ملی کشور» در حال برگزاری رزمایش‌های نظامی است.

سایه سنگین جنگنده‌های چینی بر سر تایوان در حالی توجه دنیا را به خود جلب کرده که روز جمعه قانونی در چین تصویب شد که به نیروهای مرزبانی اجازه می‌دهد هر شناور خارجی را که تهدیدی بر «حاکمیت ملی» باشد، مستقیم مورد هدف قرار دهند. این البته تنها بحرانی نیست که از سوی چین برای دولت جدید بایدن طرح می‌شود. چین در زمینه ارضی با ژاپن نیز مناقشه دارد و اخیرا دولت آمریکا اعلام کرده که در این زمینه نیز قصد ندارد کوتاه بیاید. خبرگزاری ریا نووستی گزارش داد که «لوید آستین»، وزیر دفاع جدید آمریکا در گفت‌وگو با «نوبو کیشی»، همتای ژاپنی خود اعلام کرده که کشورش آماده است از توکیو در پرونده جزایر مورد اختلاف «سنکاکو» در برابر چین دفاع کند.

در بیانیه وزارت دفاع آمریکا آمده است: «آستین مجدد تاکید کرده است که ماده پنج معاهده امنیت آمریکا و ژاپن شامل جزایر سنکاکو نیز می‌شود و آمریکا با هر نوع تلاش یک‌جانبه برای تغییر وضعیت موجود در دریای چین شرقی مخالف است.» منظور آستین از ماده پنج معاهده امنیت آمریکا و ژاپن ماده‌ای است که به موج آن تاکید می‌شود آمریکا و ژاپن باید در صورت وجود تهدید نظامی علیه هر یک از آن‌ها به طور مشترک از خود دفاع کنند. از یاد نباید برد که دعوت از نماینده تایوان در آمریکا برای شرکت در مراسم تحلیف جو بایدن باعث شده که تنش در اولین روزهای دولت جدید آمریکا بیشتر شود.

تایوان محور اختلاف پکن-واشنگتن

در دوران زمامداری «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا، تنش میان پکن و واشنگتن بسیار بالا گرفته بود و تایوان نقشی مهم در این زمینه ایفا می‌کرد. آخرین دور از تنش‌ها میان دولت پیشین آمریکا و چین به سفر شماری از مقام‌های نظامی و دیپلماتیک مربوط می‌شود. همچنین تصویب فروش اسلحه به تایوان به ارزش حدودی یک میلیاد و ۸۰۰ میلیون دلار از سوی آمریکا خود به این آتش افزود. پنتاگون در زمینه فروش این تسلیحات اعلام کرد که تسلیحات راکتی، سنسورهای نظامی و توپخانه‌ای شمول این امر قرار می‌گیرد. این خرید تسلیحاتی شامل ۱۳۵ موشک کروز هدایت شونده و خودروهای متحرک پرتاپ راکت و تسلیحات شناسایی هوایی که توانایی اتصال به هواپیماهای جنگنده را دارد، می‌شود.

«رابرت اوبراین»، مشاور امنیت ملی پیشین آمریکا ضمن ضروری دانستن فروش سلاح به تایوان گفته بود که باید خود را برای تمامی سناریوها آماده کند، هرچند که احتمال اقدام نظامی چین علیه این منطقه بسیار اندک است.   این در حالی است که به گزارش راشا تودی، وزیر دفاع تایوان نیز اعلام کرده بود که «داشتن توانایی جنگی مناسب و امکان مبارزه در جنگ‌های نامتقارن» برای این کشور ضروری و بایسته است. همچنین سفر مقام‌های عالی‌رتبه آمریکایی نیز واکنش چین را به دنبال داشته است که این خود پیچیدگی قضیه را افزایش داده است.

با نگاهی به مولفه‌های موجود به نظر می‌رسد سیاست آمریکا در قبال چین، تا جایی که به مسئله تایوان مربوط می‌شود، جلوگیری از تکرار سناریوی مشابه وضعیت در هنگ‌کنگ است. از قرار معلوم، وضعیت در این منطقه بنا نیست به این زودی‌ها عادی شود، مگر آنکه دموکراتها سناریوی جدیدی را روی میز بگذارند.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا