به گزارش آتیه‌آنلاین، روز چهارشنبه، ساعت ۰۸:۱۵ دقیقه صبح به وقت واشنگتن، شاهد خروج دونالد ترامپ و همسرش (ملانیا) از کاخ‌سفید بودیم. چمدان‌های آنها هم دقایقی بعد به هلیکوپتر سبز رنگ و معروف ریاست جمهوری آمریکا یا همان «مارین وان» منتقل شد. چندی بعد هم او و همسرش در پایگاه هوایی آندروز فرود آمدند و با هم ترامپ همان رفتار گذشته را تکرار کرد: اصرار بر آنچه که فکر می‌کنی درست است ولی دیگران قبولش ندارند!

او در جمع برخی هوادارانش رو به سوی تمام دوربین‌ها اعلام کرد که دوره چهار ساله‌اش عالی بوده و باز هم تعریف و تمجید را شاهد بودیم اما نکته‌ای مهمتر از این در سخنان ترامپ بود. او در آخرِ سخنانش و قبل از آنکه سوار بر هواپیمای آبی رنگ «ایر فورس وان» شود، یکباره و بدون مقدمه اعلام کرد: «از شما خداحافظی می‌کنم و روزی در قالب و شکلی متفاوت باز خواهیم گشت!».

اینکه او تا چه حد می‌تواند شعارش مبنی بر ظهور مجدد در سپهر سیاسی ایالات متحده را عملیاتی کند، به روند استیضاحش مربوط است که روزهای اخیر تایید شد. حالا دشمن خونی ترامپ و رفیق گرمابه و گلستان نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا یعنی «چاک شومر»، تصدی ریاست سنا را بر عهده گرفته و اتفاقاً بر اساس دستور بایدن قرار است روند استیضاح را پیگیری کند. این نزاع‌های حزبی به نوعی نشان می‌دهد که کار برای جو بایدن تا حدودی در داخل سخت است اما در نوشتار مقابلتان قرار نیست به این مقوله بپردازم؛ بلکه حالا مهمترین موضوع (خصوصاً برای ایران) سیاست خارجی تیم بایدن خواهد بود.

راهبردهای کلانِ ایستا

بی‌تردید سیاست‌های کلی یا آنچه راهبردهای کلان آمریکا در سیاست خارجی خوانده می‌شود، در دوره بایدن ثابت خواهند ماند. یکی از آنها بحث حمایت از اسرائیل است. شکی وجود ندارد که تیم بایدن همانند ترامپ مجاب به حمایت از تل‌آویو خواهد بود؛ به گونه‌ای که آنتونی بلینکن، گزینه پیشنهادی بایدن برای تصدی وزارت خارجه آمریکا که فعلاً خبری از رای اعتماد سنا به او نیست، ساعاتی قبل از تحلیف بایدن اعلام کرد که سفارت آمریکا در قدس برچید نخواهد شد.

از منظری دیگر بایدن و دموکرات‌های مستقر در کاخ‌سفید هم به هیچ وجه مخالف ادامه عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی نیستند و این بدان معناست که کشورهای دیگر هم به این کانال اضافه خواهند شد. تا جایی که بایدن امارات و بحرین که به تازگی با اسرائیل روابط خود را عادی کردند را متحدان امنیتی بسیار مهم آمریکا در منطقه خواند.

در مورد سایر کشورهای عربی اتفاقی رخ نخواهد داد، جز «عربستان سعودی». بدون شک بایدن و به خصوص جامعه اطلاعاتی آمریکا، مستنداتی از پرونده حذف فیزیک جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در دست دارند که پیشتر ترامپ به دلیل روابطش با ریاض آنرا پنهان کرده است. همینطور اسناد حقوق بشری زیادی هم از جنگ یمن و کشتن هزاران زن و بچه و پیرمرد بعلاوه طنین‌انداز شدن صدای ناقوسِ منحوسِ قحطی، وبا و کرونا در چنته دارند که هر دو پرونده می‌تواند پاپیچِ «دربار سعود» در عرصه و مقیاس جهانی شود. نکته اینجاست که اگر کمی دقیق شویم می‌بینیم که با تمام این تفاسیر، روابط عربستان و آمریکا دچتر چالش و نزاع جدی نخواهد شد؛ بلکه دو طرف منافع متقابل در قبال یکدیگر دارند.

باز هم چین

حدود ۱۲ ساعت قبل از تحلیف بایدن، ژنرال لوید آستین، گزینه انتخابی بایدن برای سرپرستی پنتاگون د جلسه استماع سنا اعلام کرد که «چین» جدی‌ترین رقیب آمریکا به حساب می‌آید و البته در جای دیگر به تهدید روسیه هم اشاره کرد. همه می‌دانند که سیاست ترامپ طی چهار سال اخیر در قبال پکن به دلیل آنکه ایالات متحده در حال اجرای پروژه «میل به شرق» از سال ۲۰۱۳ میلادی است، بر پایه راهبرد استفاده از مشت آهنین بوده است. ترامپ با تصویب تعرفه‌های هنگفت چنان ضربه‌ای به اقتصاد جهانی زد که به نظرم تا حدودی باعث شد چین پس از کرونا و در حین آن تقویت شود.بر این اساس تقابل بایدن با پکن ادامه خواهد داشت اما نه در حد و اندازه ترامپ؛ بلکه ما احتمالاً شاهد یک تقابل رقیق‌تر خواهیم بود.

در مورد اروپا هم شاهد آن بودیم که بایدن به محض ورود به کاخ سفید و تنها چند ساعت پس از مراسم تحلیفش، از بازگشت کشورش به توافق آب و هوایی پاریس خبر داد. بازگشت به این پیمان، نخستین فرمان اجرایی بایدن محسوب می‌شود. اما کمی بعد یعنی روز گذشته (پنجشنبه) آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان اعلام کرد که فضای بسیار زیادی برای توافق سیاسی میان آمریکا و آلمان وجود دارد.

اما در مورد ایران اوضاع تا حدودی فرق می‌کند. از سوم نوامبر ۲۰۲۰ که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار شد و چندی بعد نتایج به نفع بایدن بر روی خروجی قرار گرفت، ما شاهد آن بودیم که در داخل و خارج کشورمان بسیاری با دید نومیدانه و برخی دیگر با امیدواری تمام در مورد آینده روابط ایران و آمریکا و همچنین برجام سخن گفتند. روز گذشته (پنجشنبه) هم جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید در نخستین نشست خبری پس از روی کار آمدن بایدن اعلام کرد که برجام از محورهای نخستین مذاکرات بایدن با رهبران جهان خواهد بود. اینکه اظهارات شاید بذر امید تلقی شود، اما باید توجه داشته باشیم که تیم بایدن بازگشت واشنگتن به برجام را مشروط کرده است.

آنها به دنبال آن هستند که در فاز نخست تهدید هسته‌ای شدن ایران و همچنین دستیابی به بمب اتم را بالایس ر ملل متحد نگه دارند و پس از آنکه تهران با عقب‌گرد از مراحل پنجگانه اخیر به برجام بازگشت، آنموقع تازه آمریکایی‌ها هم به برجام باز می‌گردند. شرط دیگر هم بحث در مورد مسائل موشکی و منطقه‌ای خواهد بود که این مساله هم خود حدیث مفصل دارد. بر این اساس سیاست خارجی بایدن صرفاً در حوزه تاکتیک‌ها تغییر خواهد کرد؛ کمااینکه اتحاد دوباره واشنگتن و بروکسل می‌تواند برای ایران و منطقه مجدداً هزینه‌هایی را به بار بیاورد.

گزارش: فرشاد گلزاری