به گزارش آتیه آنلاین، اعداد و ارقام مربوط به ورودی و خروجی بیمه‌گران اجتماعی و به عبارتی ضریب پشتیبانی این نهادها نشان از پیر شدن و کهولت صندوق‌ها و سازمان‌های بیمه‌ای دارند. زمانی که نرخ رشد مستمری‌بگیران یک صندوق بیمه‌ای از نرخ رشد بیمه‌شدگان آن پیشی بگیرد، حرکت آن صندوق به سمت پیرشدن شکل گرفته است.

همانطور که پیری یک انسان به معنای افزایش هزینه‌ها، کاهش فعالیت مولد و به تبع آن کم شدن درآمد است، سالمندی یک صندوق بیمه‌ای نیز رشد هزینه‌ها به‌ویژه در حوزه پرداخت مستمری و درمان جامعه بازنشسته و طبیعتاً عدم تراز منابع و مصارف را به‌ دنبال خواهد داشت.

به دلیل رشد شتابان جمعیت مستمری‌بگیران، هزینه‌های ماهانه‌ صندوق بیمه‌ای افزایش می‌یابد و این در حالی است که به دلیل نرخ رشد پایین بیمه‌شدگان، توان درآمدزایی صندوق با تحلیل مواجه می‌شود.

بسیاری از سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌ای و بازنشستگی در در سال‌های گذشته، نشانه‌های کهولت بیمه‌ای را از خود نشان داده‌اند و آنچه اعداد و ارقام این حوزه می‌گویند، افزایش نرخ رشد مستمری‌بگیری به نسبت نرخ رشد بیمه‌شدگی است.

طبق داده‌های مرکز آمار، تعداد افراد تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی تا پایان پاییز سال ۱۴۰۱ با رشد تقریبا ۱۸ درصدی نسبت به پاییز سال قبل از آن به ۴۷ میلیون و ۴۵۵ هزار نفر رسیده است که حدود ۸۱ درصد از این میزان را بیمه‌شدگان و ۱۹ درصد دیگر را مستمری‌بگیران تشکیل می‌دهند. این داده‌ها البته نشان از توفیق این سازمان در تدوین و اجرای طرح‌های بیمه‌ای در راستای جذب افراد بدون بیمه و گسترش چتر بیمه‌ای است، اما آهنگ رشد مستمری‌بگیران نیز نباید نادیده گرفته شود.

تعداد مستمری‌بگیران اصلی و تبعی سازمان تأمین اجتماعی در پاییز سال گذشته با رشد ۲۹ درصدی نسبت به مدت مشابه در سال قبل از آن به بیش از ۹ میلیون نفر رسید. براین اساس تعداد مستمری‌بگیران اصلی سازمان در پایان پاییز سال گذشته حدود ۴ میلیون و ۳۱۰ هزار نفر بوده که به تبع آن (به سرپرستی یا کفالت مستمری‌بگیر اصلی) قریب به ۴ میلیون و ۷۳۰ هزار نفر دیگر نیز تحت پوشش بیمه‌ای (تبعی) این سازمان قرار گرفته‌اند.

افزایش شتابان نرخ مستمری‌بگیری برای یک صندوق بیمه‌ای که باید ماهانه مستمری بپردازد، دغدغه‌ای‌ جدی است و وقتی قطار مستمری‌بگیری با سرعتی بالاتر از نرخ ورود بیمه‌شدگان جدید حرکت کند، این موضوع نیازمند بررسی و چاره‌اندیشی خواهد بود. در این شرایط، هزینه‌ها یا مصارف سازمان‌های بیمه‌گر از درآمدها یا همان منابع آنان پیشی گرفته و کاهش ضریب پشتیبانی و عدم تعادل منابع و مصارف را موجب می‌شود.

در مردادماه ۱۴۰۱، معاون بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی در خصوص ضریب پشتیبانی این سازمان گفت: در شرایط فعلی ضریب پشتیبانی تأمین اجتماعی ۴.۲ است به این معنا که ۴.۲ نفر بیمه‌پرداز این سازمان هستند و در قبال آن، یک نفر مستمری‌بگیر وجود دارد.

به‌واسطه محاسبات بیمه‌ای در سازمان‌ها و صندوق‌هایی که تازه شکل گرفته و به اصطلاح جوان هستند، ضریب پشتیبانی بیشتر نمایان بوده و به مرور گذشت سال‌ها این نسبت کاهش پیدا می‌کند. براساس استانداردهای اتحادیه بین‌المللی تأمین اجتماعی ( ISSA) ) نرخ استاندارد ضریب پشتیبانی صندوق‌های بازنشستگی باید بالاتر از عدد پنج باشد تا تعادل منابع و مصارف بیمه‌گر برقرار بماند.

ارتباط فضای کسب و کار با افزایش نرخ مستمری‌بگیران

اما چرا نرخ مستمری‌بگیران سازمان با این شتاب تند در حال افزایش است؟ علیرضا حیدری، کارشناس حوزه تأمین اجتماعی، به جز پیری جمعیت و کاهش نرخ جوانان، «فضای غیررسمی اقتصاد» و «موقتی‌سازی دهه‌های اخیر» را در شتاب بخشیدن به پیری بزرگترین نهاد بیمه اجتماعی کشور عوامل اصلی می‌داند و می‌گوید: چندین میلیون نفر از شاغلان در اقتصاد غیررسمی و فاقد بیمه مشغول بکارند (براساس آخرین آمارها حدود 10 میلیون نفر) اگر این شاغلان بیمه داشتند، ورودی‌های سازمان تأمین اجتماعی در وضعیت بهتری بود.

او افزود: البته سیاست‌های موقتی‌سازی قراردادهای حوزه کار، موجب شده کارگران قرارداد موقت و پیمانکاری گاهی از حقوق بیمه‌ای خود محروم شوند یا مدام در بیمه‌پردازی آن‌ها وقفه ایجاد شود. اگر فضای غیررسمی اقتصاد و قراردادهای موقت کار در کارهای مستمر برچیده شوند، پرداخت حق بیمه برای ورودی‌ها به بازار کار از روز اول اشتغال، الزامی می‌شود، در آن صورت دیگر نرخ رشد مستمری‌بگیران بالاتر از نرخ رشد بیمه‌شدگان نخواهد بود.

به گفته حیدری، پیری صندوق‌های بیمه‌ای می‌تواند چالش‌هایی در حوزه منابع و مصارف آنان ایجاد کرده و اختلال در زمینه ارائه تعهدات مستمر به جامعه‌ هدف را موجب شود.

با وجود شکل‌گیری مسائل مختلف در حوزه فعالیت و عملکردی صندوق‌های بیمه‌ای در کشور و ضرورت عمل به سیاست‌های کلان حوزه تأمین اجتماعی در راستای حل مشکلات موجود، طبیعتاً سیاست‌ها و برنامه‌ریزی دولت باید در مسیری باشد که افزایش ورودی بیمه‌پردازان به صندوق‌ها و سازمان‌های بیمه‌گر و در نقطه مقابل، کاهش نرخ بازنشستگی و کندشدن روند پیری این نهادها را شاهد باشیم.