به گزارش آتیه‌آنلاین به نقل از ایسنا، سازمان بهزیستی کشور به عنوان مهم‌ترین نهاد در حوزه ارتقاء سلامت اجتماعی فعالیت می‌کند و از آنجایی که یکی از شاخص‌های سلامت اجتماعی ارتقاء سلامت روان آحاد جامعه است، این سازمان در زمینه ارائه مشاوره و روانشناسی خدماتی در چهار محور برنامه‌های مشاوره محور، برنامه‌های آموزش محور، برنامه‌های اجتماع‌محور و حمایتی ارائه می‌دهد که برنامه‌های مشاوره‌محور در چهار بخش خدمات روانشناختی و مشاوره حضوری دولتی، خدمات روانشناختی و مشاوره حضوری غیردولتی، خدمات مشاوره تلفنی دولتی، خدمات مشاوره تلفنی غیردولتی و خدمات مشاوره مجازی تقسیم‌بندی می‌شود، به گونه‌ای که هم‌اکنون بیش از ۳ هزار و ۳۰۰ مرکز مشاوره دولتی و غیردولتی زیر نظر این سازمان به فعالیت مشغول هستند و در زمینه ارائه مشاوره تلفنی نیز سامانه ۱۴۸۰ با بیش از ۵۵۰ مشاور و روانشناس در سطح کشور ارائه خدمت می‌کنند.

حال این سازمان قصد دارد در سال ۱۴۰۲ علاوه بر اقداماتی که در حوزه مشاوره و روانشناسی به افراد ارائه می‌کند، فاز دوم برنامه کیفی‌سازی خدمات روانشناختی را شروع و در کنار آن نیز برای تشکیل شبکه ملی مراکز مشاوره و همچنین تقویت آموزش‌های پایه و بازآموزی روانشناسان اقدام کند.

بهزاد وحیدنیا، مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: امروزه حرفه روانشناسی با چالش‌های متعددی مواجه است؛ عدم شناخت کافی نسبت به ماهیت و فرایند ارائه خدمات روانشناختی توسط عموم مردم و تلقی نادرست از این حرفه، ورود افراد غیرمتخصص و اظهار نظرهای غیرمنصفانه و بعضا آسیب‌رسان به اعتماد عمومی در این حوزه، عدم توجه به نظام ارجاع حرف‌یاورانه به عنوان یک اصل در ارائه خدمات در حوزه سلامت اجتماعی، مشکلات مالی و دشواری دسترسی به خدمات و ضرورت توسعه بیمه مشاوره، عملکرد جزیره‌ای بخش‌ها و نهادها در تعریف استانداردهای مراکز و عدم رعایت قوانین جاری در دریافت مجوز مراکز، برخی از چالش‌ها هستند.

اجرای فاز دوم غربالگری مراکز مشاوره توسط بهزیستی

او در ادامه با اشاره به برنامه‌های سازمان بهزیستی در راستای ارتقاء و توسعه خدمات مشاوره و روانشناسی در سال جاری، در خصوص کیفی‌سازی خدمات روانشناختی در کشور می‌افزاید: باتوجه به اینکه لازم است برآورد اولیه‌ای از شرایط پایه و وضعیت فعالیت روانشناسان در مراکز و حضور متخصصین و وضعیت نظارت‌های داخلی به دست آید، در همین راستا کاری به صورت تیمی در سازمان بهزیستی تشکیل شد تا براساس آن پرونده بخش‌های مختلف مراکز غیردولتی، حوزه‌های بازرسی و حراست و تخصصی روانشناسی در کنار یکدیگر در سطح ملی مورد بررسی قرار گیرد و مواردی که نیاز به اصلاح و مداخله در کمیسیون ماده ۲۶ سازمان بهزیستی را دارند، مطرح شوند؛ این اقدامات در فاز اول انجام شده است.

وحیدنیا در راستای اجرای فاز دوم این برنامه، نیز اعلام می‌کند: در سال جاری فاز دوم غربالگری مراکز مشاوره در دستور کار قرار می‌گیرد.

به گفته مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور، در این فاز، علاوه بر اقداماتی که در فاز یک صورت می‌گیرد، نظارت‌های محتوایی همچون چگونگی وضعیت ثبت اطلاعات در سامانه، روند مداخلات تخصصی و برنامه‌های بازآموزی و توسعه خدمات روانشناسی به صورت فاز به فاز اجرا خواهد شد.

راه‌اندازی سامانه دیده‌بان ۱۴۸۲ برای ثبت گزارش تخلفات مراکز با همکاری مردم

البته وحیدنیا این را هم می‌گوید که برای نظارت و ارزیابی ارائه خدمات، سازمان بهزیستی براساس نظارت‌های سامانه جامع فعالیت‌های ارتقایی و خدمات روانشناختی بر مشاوره‌های ارائه شده متناسب با تشخیص‌های صورت پذیرفته بر مبنای کتابچه تشخیصی اختلالات، بر روند فعالیت‌ مشاوران و نظارت دارد. از سویی دیگر نیز به طور مرتب برای نظارت بر ارائه خدمات کارشناسان از مراکز بازدید می‌شود. در کنار این، سامانه دیده‌بان ۱۴۸۲ سازمان بهزیستی که برای ثبت گزارش تخلفات مراکز توسط مردم راه‌اندازی شده است که به شفافیت در خدمات و افزایش اطمینان مردم برای دریافت خدمات کمک می‌کند.

وحیدنیا همچنین تقویت آموزش‌های پایه و بازآموزی روانشناسان در حیطه‌های تخصصی را از دیگر برنامه‌های این سازمان در سال ۱۴۰۲ اعلام می‌کند و می‌گوید: سازمان بهزیستی قصد دارد با به کارگیری همه ظرفیت‌های موجود در حوزه روانشناسی، فضای بهتری برای توانمندسازی روانشناسان ایجاد کند. بخشی از این کار با مشارکت دانشگاه‌ها و بخشی با دریافت برنامه‌های آموزشی از طریق موسسات تخصصی ملی و استانی میسر می‌شود. از سوی دیگر در سامانه آموزش فضایی ایجاد شده تا مراکز مشاوره‌ای فعال و تخصصی امکان شرکت در این دوره‌ها را داشته باشند. البته ما نیز به تناسب نیاز جامعه پیشنهادهایی داریم و بخشی از دوره‌ها را همچون دوره‌های مرتبط با اخلاق حرفه‌ای و مداخلات روانشناختی تخصصی بومی برگزار خواهیم کرد.

تشکیل شبکه ملی مراکز مشاوره، در دست اقدام

مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور در ادامه تشریح اقدامات سازمان بهزیستی در حوزه روانشناسی، از برنامه این سازمان برای تشکیل شبکه ملی مراکز مشاوره خبر می‌دهد و می‌گوید: برای برنامه‌ریزی‌های دقیق در حوزه‌های تخصصی روانشناسی، باید مجموعه‌های ذی‌نفع و متخصصان حوزه‌های مرتبط با روانشناسی که دارای دغدغه تحولات اجتماعی هستند و با چالش‌ها و مشکلات این حوزه آشنایی دارند، فعالیت‌های جاری حوزه روانشناسی را نقد و برای فعالیت‌هایی که می‌تواند به توسعه حرفه‌ای روانشناسی و نظارت بر خدمات کمک کنند، فعالیت داشته باشند. همین موضوع موجب لزوم تشکیل موسسات یا تشکل‌های مراکز مشاوره خواهد بود. هرچند که از سال‌های گذشته تشکل استانی مراکز مشاوره استان در استان‌های مختلف شکل گرفته‌اند، اما در حال حاضر هدف، ایجاد شبکه ملی مراکز مشاوره در سطح ملی است.

وحیدنیا در پاسخ به این سوال که وظیفه شبکه ملی مراکز مشاوره چه خواهد بود و چه کمکی به ارتقای سلامت اجتماعی می‌کند، اینطور توضیح می‌دهد: از طریق این شبکه فعالیت‌های تخصصی یا فعالیت‌های خارج از عرف، سیاست‌های دولت در حوزه روانشناسی و آثار و نتایج برنامه‌های پیاده شده نقد می‌شود. علاوه بر این، شبکه می‌تواند دوره‌های آموزشی در حوزه تخصصی روانشناسی نیز برگزار کند.

او با بیان اینکه سازمان بهزیستی برای تقویت آموزش‌های پایه و بازآموزی روانشناسان نقش تسهیل‌کننده و تامین استانداردهای تشکیل شبکه ملی مراکز مشاوره را دارد، یادآور می‌شود: استانداردهای این شبکه تهیه شده و همه بخش‌های فعال در حوزه آموزش که دارای مجوز رسمی هستند و همچنین مراکز و موسسات تحت نظارت می‌توانند در زمینه تشکیل شبکه ملی مراکز مشاوره سازمان بهزیستی را یاری کند.

مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور تمرکز و نظارت بر محتوای تخصصی مداخلات، تقویت خدمات مبتنی بر سامانه جامع مشاوره، درجه‌بندی کیفی مراکز، توسعه آموزش‌های پیشگیرانه‌تر از جمله مهارت‌های زندگی بومی‌سازی شده، بازنگری در برخی شرایط پایه و اختصاصی متقاضیان و مسئولین فنی و کادر تخصصی برای مراکز تخصصی و ایجاد امکان فعالیت برخی از گرایش‌های تخصصی در مراکز، ساماندهی و توسعه شبکه مشاوره‌های غیر حضوری و غیردولتی، تعریف و صدور مجوز مراکز جدید نظیر مرکز مشاوره اعتیادهای رفتاری و توسعه موسسات ملی تخصصی در حوزه روانشناسی را از دیگر برنامه‌ها این سازمان در سال جاری عنوان می‌کند.

وحیدنیا همچنین توسعه پوشش خدمات و پیگیری بیمه آموزش و مشاوره، ساماندهی مراکز مشاوره در کشور، افزایش حمایت‌های روانشناختی از افراد نیازمند و به‌ویژه افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی، افزایش ضریب نفوذ برنامه بهبود و مراقبت روابط زوجین در ۵ سال اول زندگی را نیز از دیگر فعالیت‌های پیش‌بینی شده بهزیستی اعلام کرد.

او در ادامه نسبت به وضعیت صدور مجوز مراکز مشاوره و روانشناسی در کشور انتقاد می‌کند و می‌گوید: به نظر می‌رسد کشور برای توسعه حرفه روانشناسی باید همچون کشورهای پیشرفته، مرجعیتی واحد و استاندارد داشته باشد تا هم، همه دیتاها و داده‌های مربوط یا آمار و اطلاعات مرتبط با خدمات در یک بخش تجمیع و در برنامه‌ریزی ملی مورد استفاده قرار گیرد و هم نقشه توسعه خدمات براساس تولیت متمرکز شده تجمیع شود و خدمات براساس نیاز زیست بوم اجتماعی طرح‌ریزی و توسعه یابد. به نظر می‌رسد این روند الگوی صحیح تامین خدمات تخصصی در حوزه روانشناسی است که ذیل سلامت اجتماعی در کشور قرار گرفته و تولیت سلامت اجتماعی نیز با سازمان بهزیستی است.

تخلف برخی دستگاه‌ها در صدور مجوز مراکز مشاوره و روانشناسی
مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور با استناد به ماده ۲۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و ماده ۵۷ بند پ جز ۸ قانون احکام دائمی توسعه کشور که بهزیستی متولی سلامت اجتماعی و مرجع صدور مجوز مراکز مشاوره و کلینیک روانشناسی است، می‌گوید: سازمان بهزیستی مکلف به صدور مجوز مراکز مشاوره برحسب تشخیص کارشناسی است. در گذشته درباره صدور مجوز مراکز مشاوره چالش‌هایی وجود داشت که دستگاه‌های مختلف این نقش را پذیرفته یا علاقه‌مند به صدور مجوز مراکز مشاوره و کلینیک‌های روانشناسی بودند، این در حالی‌ است که قوانین مذکور این موضوع را شفاف‌سازی کرده و انتظار می‌رود به ساماندهی صدور مجوز مراکز کمک کند. حال در عمل برخی دستگاه‌ها به عنوان مصوبات داخلی، خودشان مجوز صادر می‌کنند.

وحیدنیا ادامه می‌دهد: اگر قرار است خدمات تخصصی ارائه دهیم باید با استفاده از ظرفیت‌های موجود مراکز را شناسایی و خرید خدمت کنیم و هرکسی برای خود به اسم مشاوره وارد عرصه نشود، استانداردها را جا به جا نکند و افراد غیرمتخصص را جز تیم مداخلات روانشناسی قرار ندهد. آنچه مردم از مشاوره متصور هستند، عمدتا مشاوره‌های روانشناختی است و هر خدمت دیگری را نباید در قالب مشاوره به مردم ارائه داد.

گام کمیسیون اجتماعی مجلس برای ساماندهی خدمات مراکز مشاوره

او با ابراز امیدواری از کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی که در راستای ساماندهی خدمات مراکز مشاوره گام‌هایی برداشته است، اظهار می‌کند: سازمان بهزیستی نیز تعاملاتی با بخش‌های فعال ملی آغاز کرده است؛ به طوری‌که طی سال گذشته برای پنج نهاد ملی موافقت اصولی ملی صادر کرده و برای مراکزی که تقاضای صدور پروانه را دارند پروانه صادر می‌کند. در ابتدای سال جاری نیز تفاهم‌نامه‌ای با معاونت زنان ریاست جمهوری به منظور هم‌افزایی در شناسایی و پوشش خدمات تخصصی آموزشی و مشاوره‌ای و روانشناختی برای زوجین در ۵ سال اول زندگی منعقد شده که می‌تواند در تقویت برنامه‌های نظام‌مند در حوزه خانواده مثمر ثمر باشد.

مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور در ادامه به وضعیت بیمه خدمات مشاوره و روانشناسی می‌پردازد و با اشاره به بند ج ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه مبنی بر «آموزش و مشاوره مستمر و مسؤولانه نوجوانان و جوانان با اولویت خانواده‌ها قبل، حین و دست‌کم پنج‌سال پس از ازدواج توسط همه دستگاه‌های ذی‌ربط، به ویژه وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ورزش و جوانان، سازمان بهزیستی، مؤسسات آموزشی عمومی و آموزش عالی دولتی و غیردولتی، سازمان نظام روانشناسی و مشاوره و سایر نهادهای ذی‌ربط با برخورداری خدمات مشاوره و روانشناسی از تسهیلات و مزایای بیمه‌های پایه و تکمیلی» گفت: در قانون مذکور مفاهیم توسعه خدمات روانشناسی مدنظر قانونگذار بوده است که در قالب بیمه‌پایه و بیمه تکمیلی برای جوانان و نوجوانان در حوزه ازدواج و خانواده پیش‌بینی می‌شود.

او ادامه داد: زمانی که قانونگذار در کنار جوانان به موضوع نوجوانان نیز توجه می‌کند و به بحث خانواده تمرکز دارد، احتمال می‌رود برنامه پیشگیرانه‌تری برای اینکه افراد پیش از اقدام به ازدواج و درگیری با مسائل و مشکلات مواجه شوند، مدنظر داشته‌باشد و این دقیقا آن چیزی است که کشور در رویکردهای پیشگیرانه و آینده‌نگری و سرمایه‌گذاری برای مردمی که قرار است کیفیت زندگی‌شان افزایش یابد، مورد توجه قرار دهند. در این میان وضعیت بودجه‌ای کشور و همراهی سازمان برنامه و بودجه و نمایندگان در بودجه سالیانه، مطالبه جمعی می‌طلبد.

وحیدنیا با تاکید بر اینکه نباید خدمات مشاوره و روانشناسی به عنوان هزینه دیده شود، می‌گوید: باید این خدمت را به عنوان سرمایه‌گذاری برای افزایش کیفیت زندگی بهتر و افزایش و ارتقای اعتماد عمومی و مشارکت در توسعه اجتماعی لحاظ کنیم تا مبادا دچار بحران‌های روانشناختی عمیق که مداخلات آن نیز سخت‌تر است، شویم.

مدیرکل دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به سوالی در خصوص برنامه سازمان بهزیستی برای پوشش خدمات روانشناسی توسط بیمه‌های پایه توضیح می‌دهد: سازمان بهزیستی برای اجرای بند ج ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه در سال ۹۷ به این موضوع ورود کرد و در سال ۹۸ بسته بیمه خدمات مشاوره و آموزشی را با مشارکت دستگاه‌ها استاندارد و برای شورای عالی بیمه سلامت ارسال کرد. دبیرخانه شورای عالی بیمه سلامت تاییدیه استاندارد این بسته را دریافت کرد و اعلام شد برای بیمه‌های تکمیلی این بسته قابل اجراست. اکنون برخی بیمه‌های تکمیلی خدمات روانشناختی را ارائه داده‌اند اما مطالبه این است این بسته برای بیمه پایه نیز فراهم شود که این موضوع نیازمند عزم ملی است. تصمیم نهایی درباره تامین منابع برای تحقق این موضوع با سازمان بهزیستی نیست، اما امید است با رویکرد موجود شاهد برخورداری خدمات روانشناسی و مشاوره‌ای از بیمه‌های پایه در سال جاری باشیم.