در گفت‌وگوی اختصاصی آتیه آنلاین با قاسم رستم‌پور، رییس دبیرخانه شورای اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جزییات فعالیت این سامانه را جویا شدیم.
در چه شرایطی بستر فکری، کارکرد و اهداف سامانه رصد اشتغال ایجاد شد؟
این سامانه رصد، پایش و نظارت بر وضعیت اشتغال مردم کشور را عهده‌دار است. ثبت خدمات دستگاه‌های مختلف در حوزه‌های مرتبط با اشتغال نیز در حوزه عملکردی این سامانه قرار گرفته و به نوعی زیست‌بوم ملی اشتغال جهت پیاده‌سازی برنامه‌های این حوزه برای فعالان کسب‌وکار تعیین شده است.
برای پایداری اشتغال در بستر این زیست‌بوم نیازمند خدمات مختلف از طرف دستگاه‌ها و نهادهای متولی هستیم که در واقع حلقه‌های مختلف ایجاد، بلوغ و پایداری را شامل می‌شوند. در حوزه تعاملی بین مسأله اشتغال فرد و تولید، مسأله آموزش، فرهنگسازی، شناسایی فرصت‌های شغلی و به‌کارگیری نیروی انسانی، مشاوره و در حوزه تولید؛ تأمین مالی، مجوزهای حقوقی و فضای قانونی، تأمین زیرساخت، تأمین فناوری و بازار مطرح است.
موارد اشاره شده حلقه‌های لازم جهت پایداری اشتغال به شمار می‌روند که هرکدام از آنها در ارتباط با پایداری یک شغل توسط یک دستگاه اداره و ارائه خدمات می‌شود. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی متولی حلقه‌های مربوط به حوزه اشتغال نیست و نقش این وزارتخانه در بخش اشتغال هماهنگی دستگاه‌ها است. این نهاد همچنین نقش واسط و هماهنگ‌کننده حلقه‌های مذکور را به جهت پیشگیری از اقدامات متضاد، موازی و خنثی‌گری عهده‌دار است.
اهداف ثبت اطلاعات در سامانه رصد اشتغال چیست؟
در مجموع ارائه خدمات اشتغال به یک کدملی در راستای ایجاد اشتغال با نقش‌آفرینی حلقه‌های دستگاهی و هماهنگی وزارت کار را سامانه رصد ملی اشتغال برعهده دارد. هدف سامانه ملی رصد اشتغال، ثبت خدمات ارائه شده به یک فرد در قالب کدملی و تعیین خدمات ارائه نشده مرتبط با این سری اقدامات دستگاه‌ها است.
در واقع سیاستگذاری برای رفع خلاء مشخص شده در خدمات دستگاه‌ها در حوزه ایجاد اشتغال، از اهداف سامانه ملی رصد اشتغال محسوب می‌شود. در عین حال، فهم زیست‌بوم ملی اشتغال و خدمات قابل ارائه در قالب این سامانه برای کاربران متنوع فرهنگی، سنی و سوادی در کشور ما به مرور زمان شکل می‌گیرد.
در مرحله اول تمامی خدمات ارائه شده منجر به ایجاد شغل، باید ثبت سامانه شود و خدمات غیرمنجر به اشتغال دستگاه‌ها در سامانه اعمال نخواهد شد. در واقع خدمات منجر به ایجاد اشتغال به عنوان قید فعالیت‌های حول محور سامانه قرار گرفته و هر خدمتی غیر این در مرحله پالایش حذف می‌شود.
ارتباط شرکای اجتماعی حوزه اشتغال از جمله دولت، کارفرمایان، کارآفرینان و نیروی کار با سامانه چگونه تعریف شده است؟
در گام ابتدایی صرفاً خدمات ارائه شده از طرف حاکمیت و دولت در قالب دستگاه‌های مرتبط با حوزه اشتغال در سامانه ثبت می‌شود. در گام‌های بعدی، اطلاعات شرکای اجتماعی حوزه اشتغال مربوط به خدمات این بخش نیز در سامانه ثبت و ضبط خواهند شد. فرایند اتصال به سازمان تأمین‌اجتماعی و بهره‌مندی از اطلاعات مرتبط با بیمه‌شدگان و استخراج اشتغال ناشی از این داده‌ها نیز در حال انجام است.
آیا سامانه رصد ملی اشتغال را می‌توان بانک اطلاعاتی حوزه اشتغال دانست؟
با اتصال این سامانه به نهادهای مرتبط با اشتغال، داده‌های مربوط به این بخش قابل رصد و جمع‌آوری است. پس از طی مرحله اتصال به دستگاه‌های متولی اشتغال در فازهای آتی سامانه و بعد از انجام مراحل صحت‌سنجی فرصت‌های شغلی ایجاد شده، با بهره‌مندی از داده‌های کمّی‌وکیفی جمع‌آوری شده، این سامانه را می‌توان یک بانک اطلاعاتی جامع حوزه اشتغال دانست.
همچنین با بررسی اینکه اقدامات و خدمات ارائه شده از طرف نهادهای متولی اشتغال به افراد شاغل و صحت‌سنجی این اقدامات منجر به ایجاد شغل باشد، امکان استناد به سامانه در قالب بانک اطلاعاتی وجود دارد.
صحت‌سنجی خدمات ارائه شده به متقاضیان اشتغال به چه شکلی صورت می‌گیرد؟
اطلاعات ثبت شده دستگاه‌ها در خصوص خدمات اشتغال ارائه شده به افراد در سه مرحله مورد صحت‌سنجی قرار می‌گیرد. در یک مرحله از طرف سامانه استعلام وضعیت شغلی به فرد خدمت گیرنده پیامک ارسال می‌شود که طی آن افراد خدمات ارائه شده را در قالب سامانه مشاهده می‌کنند. همچنین در این مرحله امکان تأیید یا اعلام مغایرت در خدمات دریافت کرده توسط فرد وجود دارد.
در این خصوص البته باید برای افراد انگیزه ورود به سامانه را ایجاد کرد. در محله دوم در برقراری تماس با افراد، تأیید خدمات یا مغایرت آن و جزییات مربوط به ایجاد شغل را از آنها جویا می‌شویم.
در مدت سپری شده از سال ۱۴۰۱ تعداد ۸۹۶ هزار خدمت حوزه ایجاد اشتغال از طرف دستگاه‌های مربوطه به افراد و کدملی خاص در سامانه ثبت شده است. تا به امروز در راستای صحت‌سنجی خدمات اشتغال نیز با حدود ۲۰ درصد افراد خدمت گیرنده تماس برقرار کرده‌ایم و اطلاعات مغایر اعلام شده از طرف فرد به دستگاه ثبت‌کننده برگردانده شده است.
در این خصوص دستگاه‌ها باید پیگیری و ثبت درست خدمات مربوطه به فرد و تأیید و ارسال به مرحله نظارت حضوری سامانه را انجام دهند. در مرحله آخر نیز به صورت نظارت حضوری، افراد ناظر سامانه برای صحت‌سنجی این مرحله به محل طرح مراجعه می‌کنند و در این وضعیت امکان اعلام دقیق شاغلان از طریق اقدامات دستگاه‌ها وجود دارد. نتایج صحت سنجی‌ها به دستگاه‌های متولی نیز اعلام می‌شود.
داده‌های خدمات اشتغال ناشی از ثبت اطلاعات دستگاه‌ها، در سیاستگذاری‌های این حوزه چگونه اثرگذار خواهد بود؟
کسب خروجی داده‌ای منجر به تدوین سیاستگذاری حوزه اشتغال در قالب فعالیت سامانه رصد ملی اشتغال تعریف شده است. به عنوان مثال با دسترسی به اطلاعات دانش‌آموختگان دانشگاهی امکان دستیابی به خروجی فارغ‌التحصیلان وجود دارد و به دنبال آن رشته‌های بدون متقاضی در بازار کار مشخص خواهند شد.
همچنین در این فرایند، مهارت‌های مورد نیاز بازار کار، میزان و کیفیت عرضه و تقاضای مرتبط با کسب‌وکار با بهره‌مندی از بانک اطلاعاتی سامانه مشخص می‌شود که به دنبال آن امکان سیاستگذاری وجود دارد. امکان رصد میزان افراد حاضر در یک شغل و تمایل جامعه به شغل‌های مختلف نیز زمینه برنامه‌ریزی اشتغال را فراهم می‌کند.
البته داده‌ها به تنهایی قادر به تدوین سیاستگذاری حوزه اشتغال نیستند و پس از تحلیل آنها این امکان برای دولت و نهادهای متولی و تصمیم‌ساز اشتغال فراهم خواهد شد.
جزییات آماری ارائه خدمات ثبت‌شده در سامانه چیست؟
بر اساس جدیدترین آمارهای مرتبط با ثبت اطلاعات در سامانه تعداد ۸۹۶ هزار کدملی منحصربه‌فرد، خدمات حوزه اشتغال را دستگاه‌ها و نهادها دریافت کرده‌اند. دریافت مجوزهای کسب‌وکار و تأمین مالی را می‌توان بیشتر خدمات دریافت شده دانست. البته برخی خدمات را در قالب‌هایی مانند آموزش و به عنوان خدمات حوزه ایجاد شغل محسوب نمی‌کنیم و خدمات منجر به اشتغال مانند صدور مجوز در آمارهای سامانه مورد پذیرش است.
تأکید اصلی آماری در ارتباط بیمه و اشتغال بر چه موضوعی است؟
با توجه به اشتغال‌های حوزه کارفرمایی و خوداشتغالی در بخش کارفرمایی، قید بیمه سازمان تأمین‌اجتماعی را برای خدمات اشتغال مربوط به سامانه قرار داده‌ایم. با اتصال سامانه به سازمان تأمین‌اجتماعی، کدکارگاه و کد بیمه افراد در سامانه ثبت و مورد مطابقت ایجاد اشتغال قرار می‌گیرد. در این صورت داده‌ها در محاسبات سامانه، شغل محسوب می‌شود.
در واقع بیمه فرد با توجه به پوشش تأمین‌اجتماعی به صورت ماهانه واریز می‌شود و در نظارت‌ها نیز بررسی و صحت‌سنجی کارفرمایان و افراد بیمه‌شده راحت‌تر صورت می‌گیرد. در این شرایط مرحله صحت‌سنجی حضوری به علت داده‌های معتبر سازمان تأمین‌اجتماعی حذف می‌شود. تا به حال وزارتخانه‌های جهادکشاورزی و صمت بیشترین میزان ثبت اطلاعات را در سامانه انجام داده‌اند. همچنین کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره) و بنیاد برکت نیز ثبت بالای داده‌ها را داشته‌اند.
آیا آمار ایجاد اشتغال کشور همان خروجی ثبت اشتغال سامانه رصد ملی اشتغال است؟
خروجی ثبت اشتغال سامانه با میزان صحت آن به صورت ماهانه از طرف دبیرخانه شورایعالی اشتغال اعلام می‌شود و تمامی اطلاعات ثبت شده و همچنین داده‌های غیرمنطبق با صحت‌سنجی دستگاه‌ها به اطلاع می‌رسند. وزارت کار در ثبت اطلاعات هیچگونه دخالتی ندارد و صرفاً بستر و امکان ثبت برای دستگاه‌ها در سامانه ایجاد شده است. دستگاه‌ها صدور مجوز و ارائه تسهیلات اشتغال را برعهده دارند.
نقش سامانه را در ارتباط با ایجاد و افزایش شفافیت چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از اهداف سامانه، ایجاد و افزایش شفافیت در حوزه فرایند اشتغالزایی کشور است. بسیاری از مردم از خدمات اشتغال دولت اطلاع ندارند و این فرایند اطلاعات لازم را در اختیار مردم قرار می‌دهد. افراد با کسب و اطلاعات از روند شفافیت اشتغال، امکان دریافت اطلاعات لازم در خصوص دریافت تسهیلات و مجوزها و همچنین پایداری اشتغال مبتنی بر قانون را خواهند داشت. دریافت مشکلات مربوط به شغل‌ها ناشی از ارائه شفافیت ایجاد اشتغال، منجر به فهم مسائل و موانع اشتغال و ارائه راهکار برای حل آن توسط دستگاه‌ها و سیاستگذاران این بخش می‌شود.
چه مسیری برای رفع موانع اشتغال و رونق کسب‌وکارها در قالب فرایندهای اجرایی سامانه درنظر گرفته شده است؟
پس از تماس اپراتور سامانه برای صحت‌سنجی خدمات اشتغال، مشکلات مربوطه در بخش اختصاصی ثبت و مورد پیگیری دستگاه‌ها قرار می‌گیرد. دستگاه‌ها در مراحل آتی اجرایی سامانه، امکان دیدن مشکلات ثبت شده و پیگیری حل آن را دارند و در واقع پیگیری حل مشکلات از ظرف سامانه از دستگاه ارائه‌دهنده خدمات صورت می‌گیرد.
برای ادامه مسیر حل مشکلات حوزه خدمات اشتغال، راهکارهای زیرساختی، مجوزها و قوانین خاص لازم است. برخی دستگاه‌ها در ابتدای فعالیت سامانه تعامل مورد انتظار را نداشتند که از روش‌های مختلف اقناع آنها برای همکاری صورت گرفت. بر این اساس در مرحله اول صرفاً به دنبال ثبت اطلاعات و داده‌های خدمات اشتغال بودیم.
با توجه به مراحل صحت‌سنجی سه‌گانه درخواست ما از دستگاه‌ها بررسی، حل مسأله و تعیین تکلیف طرح‌ها و خدمات برگشت خورده توسط وزارت کار است. البته برخی مغایرت‌های داده‌ای مربوط به اشتباهات صورت گرفته توسط کاربرهای نیروی انسانی ثبت‌کننده اطلاعات است.
سامانه و فرایندهای تعریف شده آن به چه طریق بهبود فضای کسب‌وکار را موجب می‌شود؟
از طریق اقدامات پیش‌بینی شده در قالب زیست‌بوم ملی اشتغال و سامانه رصد ملی اشتغال، امکان رصد فعالیت‌ها و اقدامات دستگاه‌ها در حوزه اشتغال وجود دارد. پیرو این مهم نیز حلقه‌های خالی کسب‌وکار و ایرادات ایجاد اشتغال مشخص می‌شود. با توجه به اینکه ایرادات مربوطه از این حلقه‌ها خارج نیست، مشکلاتی نظیر تأمین مالی، زیرساخت و بازار محصولات در این چارچوب قرار می‌گیرد. در یک نگاه حدوداً دو ساله به دنبال مشخص کردن حلقه‌های خالی زیست‌بوم اشتغال هستیم.
با توجه به مشکلات تأمین مالی ایجاد اشتغال، ارتباط با بانک‌ها در قالب سامانه چگونه تعریف شده است؟
در فاز بعدی تکمیل فرایندهای سامانه تعامل با بانک‌ها و اطلاعات مرتبط با حوزه تسهیلات در نظر گرفته شده است که البته با توجه به سختی ارتباط داده‌ای بانک‌ها با دیگر سامانه‌ها در فاز بعدی این ارتباط تعریف می‌شود.
با تأیید دریافت تسهیلات به افراد حتماً اشتغال فرد نیز قابل تأیید خواهد بود و با انجام مراحل صحت‌سنجی تعیین شغل‌های مربوطه در حلقه پایانی با دریافت اطلاعات تسهیلاتی، مغایرت‌ها مشخص می‌شود که چه افرادی احیاناً بدون ثبت در سامانه وام اشتغال دریافت کرده‌اند.
حتماً اطلاعات ثبت نشده در سامانه در حوزه دریافت تسهیلات اشتغال از بانک‌ها در قالب تخلف اعلام خواهد شد. البته حتی با توجه به تنوع بانک‌ها و سامانه‌های آنها همکاری با وزارت کار از طرف سیستم بانکی صورت می‌گیرد.
روند انجام نظارت و استفاده کاربران از سامانه چگونه است؟
در این سامانه ۱۶ هزار و ۷۹۱ کاربر در دستگاه‌های اجرایی مرتبط با اشتغال، اطلاعات مربوطه و خدمات این حوزه را ثبت می‌کنند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی، استانداران، ائمه جمعه و در افق بلندمدت، اصحاب رسانه نیز امکان نظارت بر عملکرد سامانه را خواهند داشت.
اطلاعات اشتغال دستگاه‌ها و استان‌ها به تفکیک کدملی و شماره تماس، آدرس و دیگر اطلاعات توسط ناظران رؤیت می‌شوند. با دسترسی ناظران به جزییات افراد خدمت‌گیرنده و شاغل شده، امکان صحت‌سنجی و شفافیت برای آنها ایجاد می‌شود.
ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها و شهرستان‌ها نیز در قالب دسترسی کاربری سامانه امکان نظارت بر طرح‌ها و خدمات برگشت خورده را دارند. تمام تلاش ما در سامانه رصد ملی اشتغال تعیین دقیق داده‌های اشتغال و ارائه کامل ایجاد فرصت‌ها و خدمات شغلی به مردم در قالب کارنامه اشتغال دولت است.
چشم‌انداز زمانی اجرای تمامی فازهای اجرایی سامانه در چه وضعیتی پیش‌بینی شده است؟
با توجه به زمانبر بودن نظارت حضوری در صحت‌سنجی داده‌ها، آمار اشتغال سال ۱۴۰۱ به صورت کاملاً دقیق و تمام‌شماری شده تا نیمه سال ۱۴۰۲ ممکن خواهد بود.
در واقع نظارت حضوری بیش از ۸۹۶ هزار خدمات اشتغال به زمان بسیار طولانی نیاز دارد. هدف ما البته تمام‌شماری در حوزه همه خدمات است و به شرط تأمین اعتبارت لازم در حد امکان، نظارت‌های حضوری انجام می‌شود. البته در حوزه نظارت پیامکی و تلفنی حتماً به آمار صددرصدی خواهیم رسید و در بخش نظارت حضوری تمام سعی ما در رسیدن به عددی قابل توجه نزدیک به کامل است.
نظر شما