به گزارش آتیه آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، آمارها نشان می‌دهد قیمت هر دلار آمریکا از ابتدای امسال تاکنون دست‌کم ۴۴ درصد رشد کرده، سرعت این رشد ظرف روزهای گذشته بیشترشده است. دیروز نرخ هر دلار آمریکا برای نخستین بار از مرز ۳۸ هزار تومان نیز عبور کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت دلار این روزها تحت‌تأثیر چشم‌اندازهای تورمی و ناترازی ارزی در حال رشد است.

۸.۵ درصد از رشد ۴۴ درصدی نرخ دلار در طول امسال، مربوط به آذر ماه جاری است. در چنین شرایطی این پرسش مطرح است که نرخ دلار تحت‌تأثیر چه عواملی در حال رشد است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه بازار ارز از عوامل مختلفی تأثیر می‌پذیرد اما در طول چند سال گذشته به‌ویژه از سال ۱۳۹۷ به این‌سو، رشد نرخ دلار متاثر از ۲ عامل تورم و میزان عرضه و تقاضا بوده است. عواملی که به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی نیز محرک اصلی رشد قیمت ارز در بازارآزاد هستند.

چشم‌انداز تورمی

یکی ازعوامل اصلی افزایش قیمت دلار، نرخ تورم است زیرا تورم به کاهش ارزش پول ملی یا کاهش نرخ برابری ارز ملی در برابرسایرارزها منجر می‌شود. نرخ تورم نقطه به نقطه در پایان آبان ماه امسال به ۴۸.۱ درصد رسید اما در همین دوره قیمت هردلار آمریکا ۲۵.۲ درصد افزایش یافت یعنی در این دوره قیمت ارز متناسب با نرخ تورم افزایش نیافت در نتیجه به‌نظر می‌رسد بخشی از دلایل رشد اخیر نرخ ارز ناشی از عقب‌ماندگی قیمت ارز از نرخ تورم بوده که در طول روزهای گذشته مانند یک فنر جمع شده دوباره باز شده است. اما این همه ماجرا نیست زیرا تازه‌ترین اطلاعات از وضع متغیرهای پولی نشان می‌دهد نقدینگی به‌عنوان پایه تورم همچنان در حال رشد است و حتی سهم پول از کل نقدینگی به ۲۲.۵ درصد رسیده است. درکنار این موضوع باید نقش کسری بودجه دولت و ناترازی بانک‌ها را هم اضافه کرد. همه اینها چشم‌اندازهای تورمی را بیشتر کرده، به این معنا که برآورد فعالان بازار بر این است که شیب نرخ تورم در آینده با سرعت زیاد کاهش نخواهد یافت. ضمن اینکه چشم‌انداز افزایش احتمالی تحریم‌ها با توجه به رویکرد اخیر کشورهای غربی نیز می‌تواند خود از ناحیه رشد نرخ ارز به افزایش تورم تولیدکننده و درنهایت افزایش تورم مصرف‌کننده منجر شود.

عرضه و تقاضا

یکی دیگر از عوامل مؤثر در نرخ ارز میزان عرضه وتقاضاست. این عامل در چند سال اخیر به‌دلیل وضع تحریم‌ها نقش پر رنگ‌تری نسبت به تورم پیدا کرده است. درشرایط فعلی به‌دلیل افزایش تحریم‌های یکجانبه غرب این احتمال تقویت شده است که حجم ناترازی ارزی کشور افزایش و جریان ورود ارز به داخل کاهش یابد. یعنی همان اتفاقی که یک‌بار در سال ۱۳۹۷ و بعد از آن در آبان سال ۱۳۹۹ رخ داد. در اردیبهشت ۱۳۹۷ با خروج یکجانبه آمریکا از برجام چشم‌انداز کاهش درآمدهای ارزی تحت‌تأثیر کاهش فروش نفت به رشد قیمت دلار منجر شد و بعد از آن در آبان ۱۳۹۹ قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا با توجه به آنکه برآوردهای اولیه از پیروزی دونالد ترامپ حکایت داشت قیمت دلار بار دیگر با رشد مواجه شد زیرا این انتظار وجودداشت که با پیروزی ترامپ شدت تحریم‌ها و میزان ناترازی ارزی افزایش یابد.

در شرایط فعلی نیز با توجه به کمرنگ شدن احتمال احیای توافق هسته‌ای و افزایش برخی تحریم‌ها، برآورد فعالان بازار این است که حجم ناترازی ارزی افزایش و میزان ذخایر در دسترس بانک مرکزی کاهش خواهد یافت، چنان‌که داده‌های آماری نیز نشان می‌دهد میزان کسری تراز تجاری در ۸ ماه امسال به ۴ میلیارد و ۷۴۸ میلیون دلار رسیده که نشان می‌دهد به‌دلیل بالاتر بودن حجم واردات میزان ورودی ارز به کشور کاهش یافته است. به همین دلیل سرمایه‌گذاران در حال خرید آینده هستند.

در کنار این موضوع ظرف روزهای اخیر رویدادهای دیگری نیز به چشم‌انداز عرضه و تقاضا در بازار ارز فشار واردکرده که مهم‌ترین آن افت فشار گاز در صنایع پتروشیمی، فولاد و سیمان بوده است، قطع گاز می‌تواند به افت درآمد ارزی این صنایع منجر شود و در بازار ارز روند عرضه و تقاضا را نامتعادل کند.

فرمول‌ ایجاد ثبات در بازار ارز

به باور کارشناسان راه بازگشت ثبات به بازار ارز در بلندمدت اتخاذ سیاست‌هایی برای کاهش نرخ تورم و افزایش صادرات از طریق توسعه تجارت با تعداد بیشتری از کشورهای جهان است. به زعم تحلیلگران در شرایط فعلی، راهکار کوتاه‌مدت برای جلوگیری از رشد نرخ دلار مدیریت واردات و کاهش محدودیت‌های صادراتی برای صنایع است. ضمن اینکه بانک مرکزی می‌تواند با کاهش فاصله بین نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد انگیزه صادرکننده‌ها را برای افزایش عرضه و ورودی ارز افزایش دهد. ظرف روزهای اخیر شکاف بین نرخ ارز درسامانه نیما و بازار آزاد از مرز ۳۰ درصد عبور کرده و این موضوع انگیزه صادر کننده‌ها را برای عرضه ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما کاهش داده است.