به گزارش آتیه آنلاین، ترکیه در سال گذشته میلادی یکی از کشورهایی بود که هر چند روز یک‌بار در صدر فهرست اخبار روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های جهان قرار می‌گرفت. از حضور نظامی در لیبی، تغییر کاربری مسجد ایا صوفیه و گشت‌زنی مشترک با روسیه در سوریه گرفته تا درگیری‌های قره‌باغ و حمایت از باکو.
با این همه، یکی از مسائلی که همچنان در حوزه مسائل مربوط به ترکیه خبرساز بوده وضعیت این کشور در مواجهه با سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ است؛ سامانه‌ای که باعث شده روابط میان واشنگتن و آنکارا بسیار تیره و تار شود.
ادامه یک بحران
بحث بر سر سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ که روسیه به ترکیه فروخته، مدت‌هاست که چالش‌زا بوده و با توجه به اهمیت این موضوع به نظر نمی‌رسد که آینده روشن و سهل‌الوصولی برای آن وجود داشته باشد. روز گذشته (دوشنبه) بود که «اسماعیل دمر»، رئیس اداره صنایع دفاعی ترکیه اعلام کرد که کشورش آماده خرید سری دوم سامانه‌های موشکی اس-۴۰۰ روسیه به شرط انتقال فناوری است.
خبرگزاری دولتی آناتولی طی گزارشی اعلام کرد که دمر تاکید کرده که این سامانه باید با همکاری ترکیه و براساس به اشتراک‌گذاری مباحث مربوط به فناوری صورت بگیرد. وی در ادامه اعلام کرد که «سامانه‌های اس-۴۰۰ آماده راه‌اندازی هستند و به محض نیاز مورد استفاده قرار خواهند گرفت.»
دمر در حالی این اظهارات را بر زبان آورده که آمریکا تحریم‌های بسیاری را با محوریت خرید اس-۴۰۰ از روسیه متوجه ترکیه کرده است. در تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۲۰، وزارت خزانه‌داری آمریکا طی بیانیه‌ای اعلام کرد که سازمان صنایع دفاعی، ریاست جمهوری ترکیه و نام برخی از مسئولان از جمله «اسماعیل دمر» را در فهرست تحریم‌های خود درج کرده است. براساس این بیانیه شماری دیگر از مقام‌های سازمان صنایع دفاعی ترکیه وارد فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا شد که از جمله آن‌ها می‌توان به «مصطفی آلپر دنیز»، «سرهات گنچ‌اوغلو» و «فاروق یغیت» اشاره کرد.
یک مقام عالی‌رتبه وزارت خارجه ترکیه در این رابطه به سی‌ان‌ان گفت: «در چارچوب این تحریم‌ها، ورود مقامات سازمان صنایع دفاعی ریاست‌جمهوری ترکیه به آمریکا و دریافت وام و بدهی بیش از ۱۰ میلیون دلاری از موسسات مالی بین‌المللی ممنوع شده است.» همچنین از یاد نباید برد که «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا پیشتر گفته بود که ایالات متحده این مساله را برای ترکیه روشن کرده است که خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ از روسیه، امنیت فناوری و پرسنل ارتش آمریکا را به خطر خواهد انداخت. وی در ادامه افزود: «من از ترکیه خواسته‌ام تا مسئله اس-۴۰۰ را با هماهنگی با ایالات متحده حل و فصل کند.»
واکنش ترکیه
این‌ها همه در حالی است که به نظر می‌رسد آنکارا علاقه‌ای ندارد در این زمینه به کشوری باج دهد و این خود نشان‌دهنده میزان اهمیت چنین پروژه‌ای برای دولت ترکیه است. ماه گذشته میلادی، «مولود چاووش‌اوغلو»، وزیر خارجه ترکیه، تاکید کرد که آنکارا در خرید سامانه‌های دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسی عقب‌نشینی نخواهد کرد و پس از ارزیابی تحریم‌های آمریکا، اقدامات متقابل را انجام خواهد داد. بنا به گزارش رویترز، چاووش اوغلو گفته است که «این تحریم‌ها از لحاظ قانونی و سیاسی اشتباه و ناقض حقوق حاکمیت ترکیه هستند و تاثیری بر آنکارا نخواهند داشت.»
واکنش‌ها در میان سطوح بالاتر دولتی نیز مشابه بود. «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه نیز طی اظهاراتی نشان داد که بنا ندارد از موضع خود عقب‌نشینی کند. وی در واکنش به تحریم‌های آمریکا علیه صنایع نظامی کشورش گفت: « هدف از این تحریم، جلوگیری از روند رو به پیشرفت ترکیه در صنایع نظامی بومی و وابسته کردن دوباره این کشور به آمریکاست.» آناتولی گزارش داد که اردوغان در ادامه اظهاراتش اعلام کرده که «در واکنش به این تحریم دولت ترکیه سرعت روند رو به رشد صنایع نظامی بومی خود را افزایش خواهد داد. با این دور از تحریم‌ها، گام‌های خود را در جهت ایجاد یک صنعت دفاعی در تراز اول جهان در تمامی زمینه‌ها تسریع خواهیم کرد.»
به‌نظر می‌رسد با وجود تمام فشارها، مسیر اجرای قرارداد ترکیه و روسیه برای سامانه موشکی اس-۴۰۰ مطابق انتظارات اولیه پیش می‌رود. مدتی پیش ریانووستی به نقل از «سرگئی چیمیزوف»، رئیس «شرکت صنایع تسلیحاتی روستیک» گزارش داد که تمام بخش‌های این سامانه موشکی در اختیار ارتش ترکیه قرار گرفته و آنکارا نیز هزینه آن را به‌طور کامل پرداخت کرده است. اگرچه به نظر می‌رسد عزم ترکیه برای راه‌اندازی این سامانه موشکی جدی است اما برخی تحلیلگران معتقدند اس-۴۰۰ می‌تواند به کارتی برای مذاکره آنکارا و واشنگتن در دوران «جو بایدن» تبدیل شود.
«ولید بشرا»، تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در روزنامه الشرق الاوسط در این باره نوشته است «مسئله اس-۴۰۰ به این سادگی‌ها نیست و نیازمند دیپلماسی و آینده‌اندیشی بسیار است. ترکیه معتقد است که این سامانه برایش ضروری بوده و سازوکار دفاعی کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) قادر به تامین امنیت این کشور نیست. از سوی دیگر، مراودات بسیاری که در حال حاضر میان ترکیه و روسیه در جریان است را نیز باید در نظر گرفت؛ از قره‌باغ گرفته تا سوریه و گشت‌زنی‌های مشترک میان دو طرف. نکته مهم اینجاست که ترکیه بنا ندارد کارت برنده روسیه را به این راحتی‌ها کنار بگذارد، چراکه از آن می‌تواند برای اهرم فشار در برابر آمریکا و همچنین اروپا بهره ببرد.»
این در حالی است که بسیاری نسبت به آینده ترکیه در زمینه تحریم‌های اعمال‌شده بدبین هستند. ترکیه پیش از این نیز در مواجهه با آمریکا و دولت «دونالد ترامپ» متضرر شده بود و وضعیتِ نابسامان اقتصادیِ به بار آمده از پاندمی کرونا، کار را برای این کشور سخت‌تر کرده است. در همین رابطه، برخی مخالفان دولت ترکیه در داخل و خارج معتقدند که سیاست‌های اردوغان در قبال غرب بیش از هر چیز به ضرر این کشور است و در نهایت به بحران اقتصادی خواهد انجامید.
البته «اندرو سامزیت»، پژوهشگر دانشگاه کالیفرنیا معتقد است که روی کار آمدن بایدن می‌تواند اوضاع را برای اردوغان بهتر کند. او می‌گوید «باید دید که سیاست بایدن در قبال روسیه و در ادامه در قبال ترکیه چه خواهد بود. همه‌چیز به این بستگی دارد که آیا بایدن می‌تواند نیازهای ترکیه را برآورده کند یا خیر.»
با این اوصاف، باید دید که ماجرای سامانه اس-۴۰۰ و تنش‌ها میان آمریکا و ترکیه به کجا خواهد کشید. البته آنکارا باید امیدوار باشد که دولت بایدن سیاست فشار حداکثری در قبال ترکیه را ادامه ندهد و فشارها را دوچندان نکند؛ چراکه مشخص نیست این کشور تا چه اندازه می‌تواند این تنش‌ها را تاب آورد.
گزارش: فرزاد سیف‌نیا
نظر شما