کامل دلپسند در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین در خصوص تبعات‌اجتماعی فقر بیان کرد: نگاه دینی ما تاکید دارد که ممکن است فقر منجر به کفر شود بنابراین می‌توان گفت که فقر مادر تمام آسیب‌های اجتماعی است. فقر اقتصادی می‌تواند فقر در ابعاد آموزشی، بهداشتی، تحصیلی، یادگیری، مهارتی و حتی تمام فقرهایی را با خود به همراه داشته‌باشد که اتفاقا در تعیین شاخص فقر چندبعدی قابلیت‌های افراد را به شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
دلپسند اضافه کرد: شکست سیاست‌های دولت‌ها در زمینه کاهش فقر پتانسیل شکل‌گیری هرگونه جنبش‌اجتماعی خصوصا جنبش‌اجتماعی محرومان و فقرا را دارد. تحرکات وآشوب‌های اجتماعی چندسال اخیر نیز نشان می‌دهد که اغلب در مناطقی شیوع و گسترش پیدا کرده‌اند که جمعیت زیرخط فقر در آن مناطق بیشتراز میانگین کشوری بوده‌است.
فقر متهم اصلی در بروز مسایل اجتماعی
وی تصریح کرد: هیچ مساله‌اجتماعی وجود ندارد که فقر بخشی از عامل تعیین‌کننده اصلی آن نبوده باشد به همین جهت کاهش سطح زیرپوشش فقر می‌تواندبه تقویت توانمندی و قابلیت‌های کنشگری جامعه ایرانی کمک کند بدون شک بهبود سطح زندگی مردم و شاخص فقر چندبعدی به کاهش آسیب‌های اجتماعی در جامعه ایرانی خواهدانجامید.
دلپسند تصریح کرد: فقر از دهک‌های پایین، به چندین دهک گسترش پیدا کرده و اقشار متوسط جامعه ایرانی را نیز به شدت به چالش کشیده است.
این مدرس دانشگاه یادآور شد: مساله فقر را از نگاه دولتمردان و کارشناسان حوزه فقر می توان نگاه کرد. شاخص‌هایی که دولت‌ها برای سنجش فقر استفاده می‌کنند با شاخص‌های مورداستفاده کارشناسان حوزه فقر متفاوت هستند به همین جهت نوع نگاه به این مساله سیاست‌های برنامه‌ریزی شده مبتنی بر آن را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
وی اضافه کرد: در سال‌های اخیر این نکته که «فقر برآمده از مجموعه بی شماری از متغیرهای متعدد است» به یک نگاه حداکثری در عرصه آکادمیک و سیاستگذاری تبدیل شده است. تمام افراد معتقد هستند که مجموعه ای از متغیرها و ابعاد مختلف در سنجش فقر دخیل هستند.
افزایش خط فقر مطلق در ۱۰ سال اخیر
دلپسند در بیان تعاریف فقر گفت: یک دیدگاه بر این تاکید دارد که فقرا افراد محروم از حداقل سطح درآمدی هستند و تمرکز این نوع دیدگاه بر سیاست‌های مبتنی خانوار استوار است. سیاست دیگر مبتنی بر خط فقر شدید برگرفته از سبد غذایی تامین‌کننده ۲ هزار و ۸۰ کیلوکالری است و با بهره‌گیری از آن مجموعه موادغذایی کامل محاسبه می‌شود. در ایران با افزایش هزینه‌های موادغذایی شاهد افزایش خط فقر مطلق در یک بازه زمانی ۱۰ ساله هستیم.
وی تصریح کرد: فقر چندبعدی بیشتر قابلیت‌هایی از افراد را مدنظر قرار می‌دهد که تنها محدود به وضعیت درآمدی افراد نیست. با نگاه فقر مطلق و فقرچندی به عنوان روش سنجش فقر بخش اعظمی از جامعه ایرانی بسیاری از شاخص‌های بهره‌مندی از امکانات همه‌گیر جامعه را دارند.
علل دوگانگی در آمار خط فقر
این جامعه‌شناس توسعه در پاسخ به پرسش چرایی دوگانگی در آمار خط فقر گفت: دوگانگی و یا چندگانگی در آمار خط فقر ناشی از چندعلت مشخص است. علاوه بر وجود انبوهی از انباشت مطالعاتی در این حوزه به نظر می رسد خطای مطالعاتی جدی با توجه به نگرش دولت‌های مختلف در ادوار مختلف وجود دارد، به موازی نبود فرمول قابل‌اتکاء برای بررسی، اشتباهات روشی در محاسبه خط فقر شکل گرفته است، همچنین سازمان‌های درگیر این موضوع نگاه یکسان رویکردی برای سنجش فقر و خط فقر مطلق ندارند. مجموع این عوامل بی‌شک در شکل‌گیری و بروز دو یا چندگانگی‌های سیاستگذاری در حوزه فقر تاثیر مستقیم دارند.
دلپسند تصریح کرد: در بررسی اینکه چه علل و عوامل بر وضعیت معیشت خانوار تاثیر دارند چگونگی روش محاسبه فقر بسیار مهم است. چرا که معیشت خانوار یکی از شاخصه‌های اصلی سنجش خط فقر است.
وی خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه در نگاه فقرچندبعدی، محرومیت از قابلیت‌های فردی - اجتماعی مدنظر است بنابراین روش موردنیاز باید انعطاف‌پذیری لازم را داشته‌باشد که بتوان شاخص خط فقر را در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در سطح خانوار سنجید.
این جامعه‌شناس بااشاره به اینکه شاخص فقر چندبعدی، از مهم‌ترین شاخص‌ها در زمینه بررسی فقر است، افزود: این شاخص نشان‌دهنده محرومیت افراد جامعه در قابلیت‌های اولیه انسانی است و الگوی قابل ارایه توسط این شاخص متفاوت از فقردرآمدی بوده و ۱۴ مولفه در ابعاد پنجگانه سلامت و بهداشت، آموزش، اشتغال، مسکن و مولفه‌های زندگی استاندارد را مورد بررسی قرار می‌دهد.
این مدرس دانشگاه عنوان‌کرد: اگر نوع نگاه دولت‌ها در زمینه سنجش خط فقر بر پایه شاخص فقرچندبعدی باشد برای سنجش میزان فقر تمام ابعاد زندگی افراد مورد سنجش و بررسی قرار می‌گیرد و از همان زاویه نیز می‌توان به واکاوی دقیقی در خصوص عوامل به وجودآورنده فقر دست پیدا کرد.
دلپسند در بیان ضرورت‌های برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در حوزه فقر تاکیدکرد: به شخصه با مفهوم ریشه‌کنی فقر مشکل دارم چرا که هر جامعه‌ای نسبتی از فقر را دارا است، اساسا مفهوم ریشه‌کنی فقر بیشتر شعار تبلیغاتی است و کاهش در سطح دهک‌های درگیر فقر مطلق مدنظر است.
راهکار حل مساله فقر
این جامعه‌شناس با تصریح بر اینکه کاهش دهک‌های درگیر فقر مطلق و یا خط فقر چندبعدی در مدت زمان کوتاه امکان‌پذیر نیست، تاکید کرد: باتوجه به اینکه تمام دولت‌های مستقر تاکنون هریک به شکلی به مساله فقر نگاه کرده و اقدامات عملی برای آن اجرایی کرده‌اند. اگر دولت کنونی در نظر دارد در این زمینه یک نگاه مبتنی بر عمل‌گرایی درست انجام دهد لازمه‌اش این است که از انباشت‌نظری تمام دولت‌های پیشین- فارغ از اینکه چه دولتی بوده باشد- بهره‌مند شود. انباشت نظری و مطالعات حوزه فقر از گذشته تا به امروز باید منجر به خروجی قابل‌اطمینان واتکاء خارج از نوع نگرش دولت باشد.
این کارشناس ارشد مطالعات جوانان دانشگاه تهران استفاده از تکنولوژی را ابزار مهم در برآورد و انتخاب رویکرد برنامه‌ریزی دقیق در جهت حل مساله فقر عنوان کرد و افزود: منبع اطلاعاتی گسترده‌ای از وضعیت نظام و رفاه و تامین‌اجتماعی کنونی ایران بر بستر وب وجود دارد که می‌توان از این فرصت ارزشمند به درستی استفاده کرد.
وی در خصوص دلایل اصلی ناکارآمدی برنامه‌های فقر در جامعه ایرانی تصریح کرد: مساله‌ای که باعث شده تاکنون سیاست‌های حل فقر دستاورد موفق و قابل‌دفاعی نداشته‌باشند به نظر می‌رسد اغلب به تضاد منافع سیاستگذاران با جامعه‌هدف که فقرا هستند برگردد.
این کارشناس پژوهشگری دانشگاه خوارزمی تهران تاکید کرد: فقر چیزی جز برون‌داد سیاستگذاری‌های اقتصادی مبتنی بر مرکز- پیرامونی نیست که در جامعه ایرانی وجود داشته است و همین مساله سبب تفاوت‌شدید مرکز- پیرامون و مرز- مرکز شده و بازتوزیع فقر در مناطق مختلف ایران و همچنین در طبقه متوسط جامعه ایرانی شده‌است، بنابراین اتخاذ رویکردهای تجربی میدانی در جهت حل مساله فقر می‌توانند کارگشا باشند، خصوصا اگر به مساله فقر از زوایه منطقه‌ای توجه شود.
این دکترای جامعه‌شناسی توسعه اقتصادی و اجتماعی در بیان راهکارهای حل مساله فقر تاکید کرد: برای هرگونه برنامه‌ریزی مبتنی بر حل مساله فقر باید نگاه‌ها بر این اصل استوار شود که اولا فقر مساله‌ای حل‌شدنی و نیازمند زمان است که باید در سطح منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی نیز مورد توجه قرار گیرد چرا که بدون این نوع نگاه مساله حل‌شدنی نیست.
گفت و گو : مهین داوری
نظر شما