کامل دلپسند در گفت‌وگو با آتیه‌آنلاین بیان کرد: اساسا امنیت اجتماعی همان‌طور که از واژگان آن پیداست یک امر جامعه‌شناختی است. اگر بخواهیم از زوایه ساختار و عاملیت به آن توجه کنیم بیش از آنکه نقش عاملیت در آن پررنگ باشد یک امر ساختاری و جمعی است.

دلپسند اضافه کرد: در سال‌های اخیر  خفت‌گیری، سرقت‌ها و یا مزاحمت‌های خیابانی به شکل خشونت‌واری اگر افزایش  پیدا نکرده باشد اما با توجه به عملکرد رسانه‌های جمعی خصوصا پررونقی شبکه‌های اجتماعی حداقل اشاعه و بازنشر آنها زیادتر شده است.

وی عنوان کرد: متاسفانه زمانی که فیلم تهدید و خفت‌گیری فردی در اتوبان منتشر می‌شود حتی با وجود اینکه پلیس علی‌الظاهر در یک اقدام سریع وارد عمل شده و فرد سارق یا خفت‌گیر را دستگیر می‌کند اما جدا از خاموشی موقت وجدان جمعی جامعه، آثار تبعی و روانی این جنس از اتفاقات تا سال‌ها همراه فرد آسیب‌دیده، خانواده، شبکه دوستان و اطرافیان وی باقی خواهدماند. خود من هنوز از خاطرم خفت‌گیری دو نوجوان ۱۹ و ۲۱ ساله که حتی پس از دستگیری، اعدام نیز شدند از ذهنم پاک نشده است.

چند علتی بودن مسایل اجتماعی 

دلپسند در خصوص علل افزایش بروز سرقت‌های خیابانی و خفت‌گیری‌ها گفت: مسایل‌اجتماعی تک علتی نیستند. واقعیت امر این است که در ایران با انباشت مسایل اجتماعی خصوصا در زمینه خشونت و سرقت‌ مواجه هستیم. خشونت و خفت‌گیری خیابانی نیز مانند بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مسایلی نیستند که یک شبه تولید شده باشند.

این دکترای جامعه شناسی ادامه داد: علت پدیده‌های اجتماعی را باید در قبل از آن جستجو کرد. باید بررسی شود که در ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر چه اتفاقی رخ داده که حال در دنیای ارتباطات امروز یک فرد چنین بی‌محابا  به آنی از همه چیز خود می‌گذرد و جسورانه دست به سرقت خشونت‌آمیز  و  خفت‌گیری در ملاء‌عام می‌زند.

وی افزود: بسیاری از خفت‌گیری‌ها اصلا فرصت و مجال رسانه‌ای شدن ندارند و فراموش می‌شوند، همچنان که بخش اعظمی از سرقت‌های خودرویی روزانه نه تنها رسانه‌ای نمی شوند بلکه حتی کشف و پیدا نیز نخواهند شد.

دلپسند یادآور شد: امنیت اجتماعی آن قدر مساله مهمی است که به یکی از موضوعات جدی پژوهش‌های اجتماعی تبدیل شده و حتی سوژه صدها کار پژوهشی و میدانی در سال‌های گذشته بوده است، جدای از اینکه چندین فصلنامه تخصصی در زمینه امنیت اجتماعی نیز وجود دارد.

تبدیل ناامنی‌ به مساله اجتماعی 

این مدرس دانشگاه تاکیدکرد: افزایش وقوع سرقت‌های خیابانی، سیر نزولی نرخ امنیت‌اجتماعی و انعکاس گسترده حوادث در رسانه‌ها به یک مساله اجتماعی تبدیل شده است و بسیاری از کارشناسان و مردم معتقد هستندکه باید برای حل این مساله تدبیر جدی اندیشیده شود.  

وی افزود: باورداشت ذهنی مخاطب ایرانی خصوصا زنان و دختران بر این است که دیگر هیچ‌گونه امنیتی احساس نمی‌شود و مدام احساس ناامنی دارند.

دلپسند با تصریح بر اینکه ناامنی اجتماعی در جامعه صرفا سرقت نیست، افزود: احساس ترس از مواجه‌شدن با جرم، احساس ناامنی روانی، متلک‌پرانی‌ها و ... اشکالی از ناامنی به شمار می‌آیند.

این جامعه‌شناس عنوان کرد: امنیت‌اجتماعی رابطه مستقیمی با عملکرد رسانه‌های جمعی و میزان اثربخشی آنها، سرمایه اجتماعی (اعم از مشارکت و همبستگی، تعاملات اجتماعی)، اعتمادهای نهادی تعمیم یافته شخصی، حمایت خانوادگی و  تعلق به محلات دارد. زمانی که نظام کنترل اجتماعی محله‌ای وجود داشته باشد احتمال بروز ناامنی اجتماعی در محلاتی که نظارت وجوددارد نیزکمتر است.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: امنیت اجتماعی رابطه مستقیمی با آگاهی اجتماعی دارد. هرچقدر میزان آگاهی فرد بیشتر باشد کمتر در معرض مواجه با ناامنی اجتماعی قرار می‌گیرد.

دلپسند اعتماد به پلیس را به عنوان کارگزار امنیت اجتماعی شبکه نظارتی را متغیر قابل تاملی در امنیت اجتماعی قلمداد کرد و افزود: کارآمدی و اقتدار پلیس و رضایت از عملکرد او بسیار مهم است. تمام تلاش پلیس پس از جریحه‌دار شدن وجدان جمعی به دنبال وقوع چنین حوادثی در راستای بازسازی عناصر رضایت و اعتماد جامعه است.

این کارشناس ارشد مطالعات جوانان دانشگاه تهران افزود: بسیاری از کنشگران اجتماعی در خصوص مقوله امنیت اجتماعی معتقد هستند که با یک آنومی اجتماعی مواجه هستیم؛ وضعیت‌هایی وجود دارند که افراد نمی‌دانند باید به چه کسی اعتماد کنند که دچار آسیب‌دیدگی و جرم‌زدگی نشوند.

رابطه معنادار امنیت اجتماعی با امنیت اقتصادی 

وی باتاکید بر رابطه مستقیم امنیت اجتماعی با امنیت اقتصادی افزود: جامعه‌ای که امنیت اقتصادی در آن برقرار است  میزان  رفتار خشونت‌آمیز که به شدت پرهزینه است در آن کاهش پیدا می‌کند.

این کارشناس پژوهشگری دانشگاه خوارزمی تهران تصریح کرد: زمانی یک کشور در یک آنومی اقتصادی چندین سال گرفتار شود، بخش اعظمی از آن جامعه احساس محرومیت نسبی دارند طبیعتا با وجود این احساس که هر روز نیز رسانه‌ها آن را تشدید می‌کنند فاصله بین طبقه کارگر با طبقه مرفه نیز افزایش پیدا می‌کند. با مواجه شدن با مرگ تدریجی طبقه متوسط، احساس محرومیت‌نسبی می‌تواند در قالب رفتارهای مبتنی بر خشونت فیزیکی نمایان‌تر شود.  

این مدرس دانشگاه عنوان کرد: امنیت اجتماعی با متغیرهای دیگری از جمله سبک پوشش، سن، تحصیلات، محیط اجتماعی امن و سبک زندگی مخاطره‌آمیز نیز ارتباط دارد.

راهکار مقابله با ناامنی

این دکترای جامعه‌شناسی توسعه اقتصادی و اجتماعی تاکید کرد: امنیت اجتماعی موضوع مبتنی بر حقوق شهروندی است و به همین جهت ارتباط معناداری با پایگاه اقتصادی و اجتماعی شهروندان دارد.

دلپسند در خصوص راهکار مقابله با ناامنی و تامین امنیت اجتماعی گفت: هرچقدر آگاهی عمومی، ‌کنترل، حمایت، اقتدار و اعتماد پلیس ارتقاء پیدا کند و در مقابل کارگزاران اصلی نظام نیز تلاش برای تغییر شرایط اقتصادی و اجتمعای جامعه داشته باشند تا که امنیت اقتصادی نیز در کشور محقق شود تا حدودی احتمال بروز ناامنی‌های اجتماعی کاهش پیدا خواهد کرد.

گفت و گو : مهین داوری