مهندس بهزاد ولی‌زاده در گفت‌وگو با آتیه آنلاین، که در خصوص شعار آخرین  روز هفته سلامت که با نام نقش مردم، مسوولان، و سازمان های غیر دولتی در کاهش و کنترل دخانیات نام گرفته از جزئیات و آخرین آمار مصرف دخانیات و اثار سوء آن در ایران خبر داد و افزود : در این ۲ سال و نیم پاندومی کرونا در دنیا نزدیک به ۶ میلیون نفر جانشان را از دست دادند اما ۲۰ میلیون نفر به دلیل مصرف دخانیات فوت کردند یعنی سالی ۸ میلیون نفر که انتظار داریم با حمایت مسوولان از معضلی که در حال افزایش است جلوگیری شود و با بالا رفتن سطح آگاهی مردم و با همکاری سازمان های مردم نهاد کاهش مصرف دخانیات را در کشور داشته باشیم. بر اساس مطالعات به دست آمده افراد مصرف کننده دخانیات ۴ برابر بیشتر از افراد دیگر در دوران کرونا به ونتیلاتور و دستگاه‌های تولید اکسیژن نیاز داشتند و عوارض بیماری کرونا در این افراد بسیار شدید تر بود.

مصرف روزانه ۵، ۴ درصدی قلیان در افراد زیر ۱۸ سال

 وی گفت : طبق نتایج  آخرین مطالعه‌ای که در سال ۱۴۰۰ منتشر شد در گروه سنی بالای ۱۸ سال حدود ۴۴، ۴ درصد زنان بالای ۱۸ سال و ۸۸، ۲۵ درصد مردان بالای ۱۸ سال مصرف‌کننده انواع محصولات دخانی هستند که نزدیک به ۱۴ درصد می‌شود در مورد مصرف روزانه سیگار نیز در همین گروه سنی، زنان حدود ۷۷ صدم درصد یعنی کمتر از یک درصد و مردان حدود ۹۵، ۱۹ یعنی حدود ۲۰ درصد به صورت روزانه مصرف می‌کنند. در مورد قلیان هم به صورت روزانه در همین گروه سنی ۶۴، ۳ در زنان و ۵۶، ۵ مردان و در مجموع ۵، ۴ درصد گروه سنی زیر ۱۸ سال به صورت روزانه قلیان مصرف می‌کنند. آخرین آمار نسبت به سال ۱۳۹۵ بیانگر کاهش مصرف سیگار حدود ۲، ۱۷ دهم درصد بین زنان و ۵۴ صدم درصد بین مردان است.

افزایش ۵۷ درصد مصرف قلیان در زنان

  مهندس ولی زاده در ادامه گفت : مصرف قلیان در سال های اخیر ۵۷ درصد بین زنان و ۱۷ درصد بین مردان افزایش داشته و در مجموع آمارها  ۲۸ درصد افزایش روزانه قلیان را نشان می دهد  که زنگ خطری برای حوزه سلامت و سایر حوزه‌های مرتبط با بحث‌های توسعه‌ای است. مصرف قلیان به دلیل باور غلطی که مردم نسبت به این ماده دخانی دارند و آن را آسیب زا نمی دانند و به علت عطر و طعم تنباکو نه‌تنها از مصرف آن احساس ناراحتی نمی‌کنند بلکه تصور می‌کنند که قلیان برای سلامتی‌شان فایده هم دارد و در جمع‌های دوستانه و خانوادگی‌ هم به بچه‌ها هم تعارف می‌کنند و اجازه می‌دهند کودکانشان هم قلیان را استفاده کنند که این وابستگی نیکوتین در بچه‌ها در سنین پایین‌تر که نزدیک به ۱۳ سال رسیده متاسفانه در حال افزایش است و منجر به مصرف سیگار و سایر محصولات دخانی و حتی دروازه‌ایی برای ورود به مواد مخدر می شود.

افزایش مصرف سیگار بین دختران نوجوان بیش از پسران

وی  با اشاره به مطالعه ای که در گروه سنی ۱۵-۱۳ سال در سال ۹۵ انجام شد گفت: در بین دختران مصرف سیگار بالای ۱۰۰ درصد افزایش نسبت به سال ۸۶ افزایش داشت  که از ۹، ۰ به ۲ درصد رسیده یعنی بیش از دو برابر شده است. در پسران این آمار با کمی کاهش از ۵ درصد به ۸، ۴ دهم درصد رسیده است که باید آمار مصرف در این گروه سنی نیز به روز رسانی شود.

یکی از دلایل افزایش مصرف سیگار در بین نوجوانان دختر ۱۳ تا ۱۵ ساله  غیر از بحث‌های مرتبط به این گروه سنی همچون بلوغ، جذابیت بسته بندی سیگارها و سیگارهای باریکی است  که تولید می‌شود وهمچنین  تعابیر گمراه‌کننده‌ایی است که روی پاکت سیگار و تنباکو درج می شود و باعث می‌شود که افراد به خصوص دختران جوان احساس کنند که مصرف این سیگارهای باریک باعث لاغر شدنشان می‌شود و یک کلاس خاص اجتماعی را برای خود تصور می کنند که ما از وزارت صنعت درخواست کردیم که نسبت به بسته‌بندی ساده این محصولات اقدام کنند و هرگونه تعابیر گمراه‌کننده روی این بسته‌ها را حذف کنند.

ولی زاده در خصوص اقدامات وزارت بهداشت در کاهش مصرف دخانیات گفت : با توجه به اثرات مصرف دخانیات و عوارض آن علی الخصوص در دوران کرونا  با حمایت دادستان کل کشور برای ممنوعیت عرضه قلیان در اماکن عمومی این کار انجام شد و همزمان بحث ممنوعیت تبلیغ در مراکز فروش را داشتیم که ابلاغ کردیم قفسه‌های فروش دخانیات و شرکت‌های توزیع‌کننده که از طریق این قفسه‌ها تبلیغاتی را برای فروش بیشتر سیگار و برند مورد نظرشان انجام می دهند ساماندهی و جمع‌آوری شود.

راه اندازی خط ملی ترک دخانیات

 وی افزود: با راه اندازی شماره ۴۰۳۰ برای ترک دخانیات در کل کشور و فعال سازی تمام مراکز خدمات جامع سلامت  برای کمک به ترک استعمال دخانیات خدمات مشاوره و ترک دخانیات فراهم گردید. از طریق خط ملی ترک دخانیات مشاورین آموزش دیده از طریق تلفنی به مردم مشاوره‌های لازم برای ترک دخانیات را می دهند و مواردی که نیاز به خدمات مشاوره و درمانی داشته باشند هم راهنمایی خواهند شد که به کدام مراکز مراجعه کنند.

علاوه بر راه اندازی این خط بخش نامه ای برای مداخلات دیگر سازمان ها نهادها و دانشگاه ها تهیه شد که مداخلات ترک دخانیات را انجام دهند. در دانشگاه ها دستورالعملی صادر شد و در بخش خصوصی هم پزشکانی که قصد دارند خدمات ترک دخانیات را در مطب و مراکز داشته باشند دوره‌های ترک دخانیات را طی کنند و به این پروسه ترک دخانیات کمک کنند.

ایران ضعیف ترین کشور در مالیات محصولات دخانی

وی در ادامه با اشاره به ضعف ایران در مالیات بر محصولات دخانی افزود : متاسفانه در کشور ما علی رغم افزایش همه کالاها، دخانیات و مالیات بر محصولات دخانی که حاصل آن افزایش درآمد دولت است گران نمی شود و علیه وزارت بهداشت وکسانی که طرح افزایش مالیات بر مواد دخانی را مطرح کردند موضع می گیرند در صورتی که مهمترین مداخله کاهش تقاضای دخانیات، افزایش مالیات است که متأسفانه ایران در گروه ضعیف‌ترین کشورهای جهان طبقه‌بندی شده و مجموع مالیاتی که تاکنون بر محصولات دخانی وضع شده است با ۷۵ درصد قیمت خرده فروشی که سازمان جهانی بهداشت به آن اشاره می‌کند فاصله زیادی دارد.

طبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت نرخ موثر بر کاهش مصرف  ۷۵ درصد مالیات قیمت خرده‌فروشی است و ما ۶۰ درصد از این میزانی که باید داشته باشیم عقب هستیم و این در حالی است که خیلی کشورها مثل ترکیه بالای ۸۵ درصد مالیات داشتند چرا که برایشان ثابت شده که افزایش قیمت باعث کاهش مصرف می‌شود و هم هزینه‌هایشان را کم می‌کند ما هر ۱۰ درصد که مالیات را افزایش ‌دهیم ۵ درصد کاهش مصرف خواهیم داشت ولی در کشورما  متاسفانه به دلایلی ارگان‌های ذی‌ربط بحث قاچاق را پیش می‌کشند این درحالی است که نتایج مطالعات در سایر کشورهای جهان نشان می‌دهد افزایش میزان مالیات و درآمد دولتها منجر به کاهش قاچاق می‌شود چراکه این دولت‌ها منابع بیشتری را برای مقابله با قاچاق اختصاص می‌دهند.

وی در ادامه تصریح کرد : افزایش مالیات بر مواد دخانی میلیون‌ها نفر را نجات خواهد داد. در پایین ترین میزان، افزایش مالیاتی که موجب افزایش ۲۰ درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می‌تواند بیش از ۱۰ میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از مصرف دخانیات را در طول ۵۰ سال آینده پیشگیری کند که در این فاصله با حفظ حدود ۲۱۲ میلیون سال عمر، درآمدی بیش از ۱.۶ تریلیون دلار اضافی را برای کشورهای جهان به ارمغان خواهد آورد. چنانچه این افزایش مالیات موجب افزایش ۵۰ درصدی قیمت محصولات دخانی شود، می‌تواند بیش از ۲۷ میلیون مرگ و میر زودهنگام ناشی از آن را در طول ۵۰ سال آینده پیشگیری کند که در این فاصله با حفظ حدود ۵۳۵ میلیون سال عمر، درآمدی بیش از ۳ تریلیون دلار اضافی را برای کشورهای جهان خواهد داشت. برای ارائه چشم‌اندازی از این ارقام، اگر همه کشورها مالیات بر دخانیات را ۵۰ درصد افزایش دهند، تعداد مرگ و میری که جلوگیری می‌شود معادل کاهش تمام مرگ و میرهای سرطانی جهانی در مدت سه سال خواهد بود.

افزایش مالیات راهکار کاهش دخانیات

وی افزود: پاک کردن صورت مساله مالیات بر دخانیات با ادعای افزایش قاچاق اتفاق ناگواری است که در این سال‌ها در کشورما افتاده و علیرغم اینکه کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی طرح افزایش مالیات را جهت درج در قانون بودجه ۱۴۰۱ پیشنهاد دادند و حتی ۵۶ درصد نمایندگان مجلس به آن رأی دادند اما متاسفانه پذیرفته نشد. این اتفاقات باعث شد که ایران علیرغم این که در بقیه حوزه‌ها اقداماتی برای کاهش مصرف انجام می‌دهد کماکان در بحث مالیات عقب باشد و این باعث شود که توانمندی افراد برای خرید این کالای آسیب‌رسان به راحتی فراهم شود به صورتی که در حال حاضر یک جوان یا حتی نوجوان با حداقل پول توجیبی می‌تواند دخانیات تهیه کند.

۲۰۰ هزار واحد فروش دخانیات بدون پروانه فروش 

ولی زاده در ادامه در مورد ممنوعیت فروش محصولات دخانی در فروشگاه‌های فاقد پروانه گفت : در حال حاضر از بین تقریبا ۲۵۰ هزار واحد مجاز فروش دخانیات تنها ۵۰ هزار واحد پروانه فروش گرفتند این پروانه فروش ابزاری است برای کنترل و نظارت اقدامات قانونی. به عنوان مثال ممنوعیت فروش زیر ۱۸ سال، ممنوعیت فروش نخی که قانون است. وقتی که پروانه را نمی‌گیرند و نظارتی از حوزه صنعت و اصناف بر آنها نیست این مشکل هم وجود دارد. در حال حاضر معضل ما در بحث فروش محصولات دخانی به صورت باز، نخی و به صورت حاوی تبلیغ و همینطور فروش به افراد به زیر ۱۸ سال و فروش قاچاق است که محصولاتی که به فروش می‌رسد به صورت قاچاق فروخته می‌شود در صورتی که طبق همان دستورالعمل و پروانه‌ هایی که صادر می‌شود تخلف در هر کدام از این مورد منجر به ابطال پروانه است بنابراین مراکز باید مراحل قانونی را طی کنند و پروانه برایشان صادر شود و اتحادیه ها نظارت لازم را بر انجام صحیح قوانین داشته باشند.

امیدواریم که بقیه دستگاه‌ها هم بتوانند همراهی لازم را با وزارت بهداشت در حوزه نظارتی و اعمال قانون داشته باشند.

تعهد ۳۰ درصدی کاهش مصرف مواد دخانی به سازمان ملل متحد

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت اظهار امیدواری کرد که در آخرین روز هفته سلامت که با نام نقش مسوولان، سمن ها و مردم در کاهش و کنترل دخانیات نامگذاری شده حمایت‌های بیشتری در بحث قانون و نظارت بر مصرف دخانیات داشته باشیم و این حمایت ها استمرار داشته باشد تا طبق تعهدی که به سازمان ملل متحد دادیم کاهش ۳۰ درصدی مصرف دخانیات در ایران تا سال ۱۴۰۴، حاصل شود.

۴۰  هزار میلیارد تومان خسارت دخانیات به بخش سلامت

ما نزدیک به ۱۰ میلیون مصرف‌کننده دخانیات در کشور داریم و  بیش از ۷۰ میلیون نفرکه مصرف کننده نیستند تاوان این تعداد را می دهند. ۴۰ هزار میلیارد تومان خسارت مصرف دخانیات در بخش سلامت است که  در بودجه سال ۱۴۰۱، ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان از محل مالیات ارزش افزوده برای در نظر گرفتن به عنوان درآمد دولت از محل مالیات دخانیات اختصاص دادند. چقدر باید هزینه کنیم به خاطر مصرف دخانیات در کشور؟ و از طرفی درآمدی که دولت به دست می‌آورد یک‌دهم هزینه‌هایی که برای مصرف دخانیات است را تأمین نمی‌کند. درآمدی که باید صرف کنترل، پیشگیری و اطلاع‌رسانی شود، درواقع صرف کمک به سازمان‌هایی شود که در زمینه کنترل و مقابله دخانیات فعال هستند ولی متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد امیدوارم که این اطلاعات منجر به افزایش حمایت مسوولان و مردم در بحث اجرای قانون جامع کنترل دخانیات و معادلات بین‌المللی در این حوزه شود و شاهد کاهش مصرف دخانیات در سال‌های آتی بشویم.

۶۳ شهر و روستای بدون دخانیات

رئیس کمیته کشوری کنترل دخانیات در اخر گفت: در راستای هدف کاهش مصرف دخانیات، راه اندازی طرح شهرها و روستاهای بدون دخانیات از اولویت‌های ما بود که در ۶۳ شهر و ۶۳ روستای کشور برنامه شهر و روستای بدون دخانیات را با کمک دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور از شهریور ماه ۱۳۹۹ دنبال کردیم؛ این برنامه از سوی سازمان بهداشت جهانی مورد استقبال قرار گرفته است و تعداد شهرها و روستاهای کشور برای اجرای مداخلات در نظر گرفته شده و رسیدن به شاخص های تعیین شده در حال افزایش است.

مصاحبه از: فهیمه محمدخانی