به گزارش آتیه‌آنلاین به نقل ایکنا، فاطمه عباسی به تشریح مهمترین روش‌های غالب درمان اعتیاد در کشور پرداخت و گفت: روش اول مورد تأیید عبارت است از روش‌های بازگیری(سم‌زدایی) که به کمک دارو انجام می‌شود و زمان آن معمولا کوتاه است. در روش دوم درمان، از داروهای جایگزین خوراکی مثل متادون به ویژه نورفین و شربت تریاک استفاده می‌شود که معمولاً در این روش‌ها زمان طولانی‌تری دارو توسط فرد مصرف می‌شود و هدف بازگیری فرد از مصرف مواد غیر قانونی است و افراد می‌توانند تا مدت‌های طولانی و حتی سال‌ها با این روش پرهیز از مواد را داشته باشند.
وی در خصوص سومین روش مورد تأیید درمان اعتیاد در کشور، گفت: روش سوم پرهیز از مصرف مواد در محیط حمایت شده خانوادگی یا همتایان است که این روش قاعدتاً دشواری‌های جسمی و گاه روانی برای فرد ایجاد می‌کند. روش‌های فوق می‌تواند به صورت سرپایی انجام شوند و در عین حال روش‌های بستری کوتاه مدت در مراکز بیمارستانی برای طی فرایند مراقبت و درمان دارویی به ویژه در افرادی که شرایط پرخطر دارند و یا بستری در مراکز اقامتی میان مدت (کمپ‌ها) که توسط گروه‌های همتا و همزمان با نظارت پزشک اقدام به بازگیری و خدمات حمایتی می‌کنند نیز انجام می‌شود.
عباسی در خصوص ترک اعتیاد در مراکز اقامتی نیز گفت: ترک اعتیاد در مراکز اقامتی طولانی مدت سه تا شش ماه زمان می‌برد که در این روش معتادان درمان‌های جامعی با تمرکز بر درمان‌های غیر دارویی دریافت می‌کنند.
وی اضافه کرد: مراکز اجتماع درمان مدار و مراکز جامع درمان از جمله این مراکز هستند؛ در درمان‌های اقامتی بلند مدت ترخیص و قطع رابطه درمانی به صورت تدریجی و در طی فرایندی است که در آن بیمار با شرایط جدید عدم مصرف مواد انس می‌گیرد. همچنین برنامه‌هایی برای پیگیری و مدیریت مورد و صیانت از بیماران در مراحل مختلف درمان وجود دارد که بخشی از آن شامل خانه‌های بین راهی است که البته موارد اخیر گستردگی زیادی ندارند.
اجرای درمان اعتیاد دادگاه‌مدار در چند استان
عباسی از اجرای درمان دادگاه‌مدار در چند استان به صورت آزمایشی خبر داد و گفت: در این روش بیمار تحت نظر قوه قضائیه، درمان خود را در مراکز درمانی خارج از زندان انجام می‌دهد یعنی فرد در محیط اجتماع است و زندانی نیست. نوع دیگری از درمان که در ایران گسترش زیادی دارد گروه‌های خودیاری هستند که بزرگ‌ترین آن انجمن معتادان گمنام است که بر اساس گام‌های ۱۲ گانه و اصول و سنت‌های آن خدمات حمایتی را برای تغییر رفتار فرد انجام می‌دهند. نوع دیگری از درمان طولانی مدت سرپایی نیز وجود دارد که درمان با داروهای آنتاگونیست است و بیمار با مصرف داروهایی که اثرات مواد را خنثی می‌کند، به تدریج زندگی بدون مواد را می‌آموزد. این روش نیز نسبت به چند سال قبل گسترش کمتری دارد.
مهمترین روش‌های پیشگیری از اعتیاد در ایران
سرپرست مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به این سؤال که مهمترین روش‌هایی که در حال حاضر برای پیشگیری از اعتیاد در کشور اجرا می‌شود، کدام روش‌ها است؟ گفت: مهمترین روش‌ها اجرای برنامه‌های اجتماع محور در محله‌ها است که در محیط‌های آموزشی و کار نیز قابل استفاده است. استفاده از روش‌های رسانه‌ای به صورت گسترده در قالب کارزار رسانه‌ای که در مدت محدودی اجرا می‌شوند نیز از دیگر روش‌های پیشگیری از اعتیاد است.
وی ادامه داد: شیوه‌های مربوط به آگاه‌سازی و آموزش که تمرکز زیادی بر خطرات و عوارض مصرف مواد و انواع آنها دارد، برنامه‌های آگاه‌سازی شامل استفاده از فضای مجازی و ابزار مرتبط نظیر لوح فشرده نیز از روش‌های مورد استفاده برای پیشگیری از اعتیاد است؛ همچنین غنی‌سازی اوقات فراغت نیز از روش‌های مورد قبول است که گستردگی محدودی دارد. در این حوزه شیوه‌های مربوط به بهبود وضعیت روانشناختی و روابط خانوادگی نیز مطرح است که از روش‌های بسیار مؤثر در پیشگیری است اما گستردگی آن به عوامل بیرونی و از جمله منابع در اختیار بستگی دارد.
عباسی اظهار کرد: روش‌های پیشگیری دیگری نیز وجود دارد که به عنوان پیشگیری اجتماعی شناخته می‌شود، فعالیت‌های حوزه پیشگیری وضعی نظیر مبارزه با عرضه نیز وجود دارد که منابع زیادی صرف این نوع پیشگیری می‌شود.
کدام داروها برای ترک اعتیاد قابل اعتماد است؟
داروهای تبلیغ ترک اعتیاد در رسانه‌ها و نحوه تأیید کارایی این داروها سؤال دیگری بود که عباسی در پاسخ به آن، گفت: این موضوع جزئیات دقیق قانونی دارد اما به صورت کلی هر نوع فرآورده یا ماده‌ای که به عنوان دارو پیشنهاد می‌شود و موارد استفاده از آن را وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تأیید می‌کند، قابل استفاده است. به صورت خاص در مورد درمان اعتیاد، این موضوع توسط کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر در قالب پروتکل‌هایی که وزارت بهداشت تهیه می‌کند، تأیید و ابلاغ می‌شود و مصرف خارج از این چهارچوب غیر قانونی و غیر علمی است.
وی اضافه کرد: در حالت کلی پروتکل‌های درمانی قابل مشاهده در فضای مجازی و از طریق جستجو قابل دسترس هستند اما برای عموم مردم که می‌خواهند از درمان درست بهره‌مند شوند فقط مراجعه به مراکز دارای مجوز قانونی و مصرف داروی نسخه شده توسط پزشک صحیح است و هر آنچه خارج از این مسیر باشد مورد تأیید نخواهد بود. در این مورد امکان مشورت با خط ملی اعتیاد به شماره (۰۹۶۲۸) نیز وجود دارد.
سرپرست مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به این سؤال که آیا روش‌های جدیدی برای ترک اعتیاد در دنیا وجود دارد که هنوز در ایران مورد استفاده قرار نگرفته است؟ گفت: بدیهی است در مورد هر بیماری، به صورت دائم درمان‌هایی برای بهبود علائم یا خود بیماری پیشنهاد می‌شود که بر اساس شرایط کشورها مورد پذیرش یا عدم پذیرش قرار می‌گیرد؛ در مورد اعتیاد نیز همین موضوع وجود دارد.
وی ادامه داد: در داخل کشور نیز پیشنهادهای دارویی و روش‌های درمانی جدیدی به صورت مرتب مطرح و در مراکز مطالعاتی بررسی می‌شوند اما به صورت کلی پاسخ پرسش فوق منفی است و به نظر نمی‌رسد روش‌های جدیدی که در منابع علمی و درسی مورد تأیید باشند وجود داشته باشد که در کشور مطرح نشده یا مورد مطالعه قرار نگرفته باشد. البته ممکن است برخی روش‌ها در حال شکل‌گیری و گسترش باشد مثل شیوه‌هایی از درمان که مؤثر بودن آنها اثبات شده ولی به صورت بسیار محدود مورد استفاده قرار می‌گیرد، نظیر کار درمانی به معنای علمی therapy occupation که در ایران هنوز مطرح نیست.
آیا مراکز ترک اعتیاد ایران موفق عمل کرده‌اند؟
عباسی در پاسخ به این سؤال که مراکز ترک اعتیاد در ایران تا چه اندازه موفق عمل کرده‌اند و برای افزایش کارایی آنها چه برنامه‌ای وجود دارد؟ گفت: بیشتر بیماران مرحله بازگیری را با موفقیت به پایان می‌برند. بسیاری از بیماران نیز که روش درمان با داروهای جایگزین برای آنها انتخاب می‌شود، مدت قابل توجهی با این دارو از مصرف مواد پرهیز می‌کنند اما روش‌هایی که در آنها بازگیری محدود به سم‌زدایی فیزیکی به ویژه در محیط‌های غیرداوطلبانه است، کارایی کمتر از ۱۰ درصد است اما مراکزی که درمان‌های همه جانبه را در برنامه خود دارند، این عدد در برخی مطالعات به ۸۰ درصد هم می‌رسد.
بهترین روش درمان اعتیاد کدام روش است؟
وی تصریح کرد: زمان کافی و مداخله با کیفیت خوب و مناسب برای هر فرد عواملی است که در کارایی درمان مؤثر است. البته مهمترین عامل موفقیت درمان، تناسب بیمار و درمان است بنابراین حذف برنامه‌هایی که در آن یک نوع درمان برای گروه زیادی از افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد بدون شک منجر به عدم موفقیت خواهد بود. بنابراین جامع دیدن درمان، پذیرش درازمدت، ایجاد دسترسی و فراهم کردن امکان استفاده و به ویژه طراحی درمان به صورت خاص برای هر یک از افراد در قالب تک دوزی شده، برای موفقیت در درمان لازم است. به این منظور تأمین منابع، اصلاح و روزآمدسازی مکرر شیوه نامه‌ها، انطباق سیاست‌ها با یافته‌های علمی و نظارت بر نحوه اجرای خدمات به صورت استاندارد نیازهایی است که باید برآورده شود.
عباسی اضافه کرد: در حوزه سازمان بهزیستی برای ارتقای کیفیت ترک اعتیاد روزآمدسازی مشارکتی برنامه‌های درمان، طراحی مراکز جامع، درمان دادگاه‌مدار، مراکز صیانت، برنامه‌های مدیریت مورد و ... صورت گرفته است. در عین حال بهبود فرآیندها نیز در دستور کار قرار دارد، نظارت و نگاه بلند مدت، حمایت از گروه‌های خودیاری و مواردی از این دست نیز وجود داشته است. اما به نظر می‌رسد لازمه بهبود و موفقیت در درمان، ایجاد ادبیات علمی و سیاستی مشترک، جهت گیری منابع برای مصرف در محل‌هایی که کارآیی علمی آن ثابت شده و توجه به پیشگیری اجتماعی است.
آیا میانگین سن اعتیاد کاهش یافته است؟
وی در پاسخ به این سؤال که با توجه به گزارش‌های منتشر شده در خصوص کاهش سن اعتیاد، آیا کار ویژه و طرحی برای پیشگیری اعتیاد برای سنین پایین وجود دارد؟ گفت: براساس برخی مطالعات مورد وثوق در ۲۰ سال گذشته که با روش واحد و در چند نوبت انجام شده است، میانگین سن شروع اعتیاد کاهش نیافته است. البته وقتی تعداد مطلق بالا رود، طبیعتا تعداد افرادی که می‌توانند مواد را در سنین پایین‌تری شروع کرده باشند نیز می‌تواند بیشتر شود.
این مقام مسئول در حوزه ترک اعتیاد ادامه داد: یک خطای مسئله آفرین در بسیاری از موارد، تعمیم تجربه‌های شخصی و انحصاری است که برای پیشگیری از آن باید از روش‌های آماری بهره برد. در عین حال قابل قبول است که به عنوان یک قاعده هرچه سن شروع مصرف به تأخیر بیفتد، وضعیت بهتری خواهیم داشت. برای این منظور چند اقدام انجام شده است، یک بخش مربوط به ایجاد مراکز درمانی برای کودکانی است که مصرف مواد داشته و در خانواده وضعیت مناسبی از نظر حمایت وجود نداشته و خانواده نیز اغلب درگیر اعتیاد هستند.
وی تصریح کرد: از جنبه پیشگیری در خانواده و خود فرد، برنامه‌هایی برای شناسایی و غربال موارد پرخطر طراحی شده که نیازمند گسترش و تأمین منابع است؛ شامل غربالگری اضطراب کودکان، اجرای برنامه‌های مشارکتی مادر و کودک، آموزش زندگی خانواده و خانواده پایدار، آموزش مهارت‌های زندگی و امکان استفاده رایگان از خدمات مشاوره‌ای و نظایر آن از جمله فعالیت‌هایی است که برای ارتقای سلامت روان فرد و خانواده انجام می‌شود و در زمره فعالیت‌های پیشگیرانه عمومی و انتخابی است.
عباسی افزود: ایجاد مراکز مشاوره و موردیابی در مراکز مثبت زندگی نیز در دستور کار قرار دارد. در برنامه‌های اجتماع محور نیز پیش‌بینی می‌شود که پرونده‌های اجتماعی (یا سلامت اجتماعی) تشکیل شود و شرایط پرخطر برای تمام افراد خانواده شناخته شده و متناسب با آن، برای هر یک برنامه اقدام طراحی شود که این مورد می‌تواند در قالب برنامه پیشگیری موردی دیده شود.
عباسی در خصوص برنامه‌های اجتماع محور نیز گفت: در این خصوص موضوع تغییرات محیطی اجتماعی برای بهسازی محیط محلی زیست فرد از نظر مؤلفه‌های شهری و اجتماعی و کالبدی، در پروژه‌ها قرار دارد که با شیوه‌های این نوع رویکرد و ایجاد توانمندی برای جلب حمایت از منابع داخلی و خارجی، این اقدامات قابل انجام است. در سطح کلان نیز برنامه‌های افزایش کارایی، امید و نشاط اجتماعی، امکان برنامه‌ریزی برای جوانان، توسعه محیط و نظام فکری مبتنی بر ارزش‌های اجتماعی و فرهنگ بومی و نظایر آن به صورت دانش نظری وجود دارد که اجرای آن نیازمند همکاری و تقسیم مسئولیت بین دستگاه‌هاست.
نظر شما