به گزارش آتیه‌آنلاین، دکتر محمد خورشیدی در وبینار ارزیابی طرح پزشک خانواده در سازمان تامین اجتماعی که از سوی موسسه عالی پژوهش تامین‌اجتماعی برگزار شد، افزود: لزوم اجرای پزشک خانواده بر کسی پوشیده نیست و برای مدیریت مسائل درمانی و بهداشتی جامعه نیازمند اجرای این طرح هستیم.

وی اظهار کرد: طرح پزشک خانواده در دو استان مازندران و فارس به مدت ۱۰ سال است که به صورت پایلوت اجرا می‌شود و می‌توان گفت یکی از طولانی‌ترین طرح‌های پایلوت دنیا به شمار می‌رود.

مدیر درمان تامین‌اجتماعی مازندران با بیان اینکه تجارب بسیار خوبی در زمینه پزشک خانواده در این دو استان به دست آمده است، گفت: مسائل و مشکلات و نیز راه‌حل‌ها و برنامه ریزیهایی که در اجرای طرح پزشک خانواده در این دو استان به دست آمده، تجارب با ارزشی است که استفاده از آن امکان فراگیر شدن طرح را در سایر استان‌ها فراهم می‌کند و وزارت بهداشت، سازمان‌های بیمه‌گر و متولیان پزشک خانواده می‌توانند از تجارب دو استفاده کنند.

خورشیدی تصریح کرد: تجارب به دست آمده از اجرای طرح در شهرها و مناطق این دو استان منجر به ایجاد مصوباتی شده است که چنانچه جمع بندی شود، میتوان از آن نسخه ۰۳ را به دست آورد که نسخه اجرایی پزشک خانواده در کشور می‌شود.

وی با اشاره به روند اجرای نسخه ۰۲ در مازندران، افزود: به مدت ۸ سال مقاومت کردیم که بیماران در این طرح فرانشیز پرداخت نکنند، اما این اتفاق افتاد و بیمه شدگان اخیرا با پرداخت ۶ هزار تومان به پزشک خانواده مراجعه می‌کند.

مدیر درمان تامین‌اجتماعی مازندران اظهار کرد: اگر بیمار به متخصص ارجاع شود، ۱۰ دزصد فرانشیز پرداخت می‌کند و چنانچه به طور مستقیم به متخصص مراجعه کند ۳۰ درصد فرانشیز پرداخت می‌کند.

خورشیدی گفت: نسخه نویسی پزشک خانواده در داروخانه و پاراکلینیک، شامل ۱۰ درصد فرانشیز در داروخانه و ۳۰ درصد فرانشیز در پاراکلینیک است. همچنین نسخه نویسی پزشک متخصص اگر مراجعه مستقیم انجام شود، مشمول پرداخت ۳۰ درصد فرانشیز نسخ داروخانه و پاراکلینیک است.

وی تصریح کرد: در بیمارستان نیز فرانشیز پرداختی در درمان سرپایی ۱۰ درصد و درمان بستری در صورت غیر ارجاعی بودن ۳۰ درصد است. اما فرانشیز بستری با فرم ارجاع ۵ دزصد فرانشیز دارد و بدون فرم ارجاع نیز مشمول پرداخت ۱۰ درصد فرانشیز است که در سیستم پزشک خانواده اجرا و عملیاتی می‌شود.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران با اشاره به دستاوردهای پزشک خانواده در مدت ۱۰ سال اجرای پایلوت، افزود: یکی از مهمترین این دستاوردها، تقویت جایگاه پزشکان عمومی است؛ ابتدای برنامه و از سال ۹۲ پزشکان عمومی به عنوان دروازه‌بانان سلامت در پزشک خانواده مطرح شدند؛ زیرا مردم باید به این پزشکان مراجعه و در صورت نیاز به متخصص ارجاع شوند.

خورشیدی اظهار کرد: همچنین در بحث پزشک خانواده، در زمینه توسعه حوزه خدمات، نیز دستاوردهای خوبی کسب کرده‌ایم و با ارائه بسته‌های مراقبتی توانستنیم از حالت درمان محور به سمت پیشگیری محور و رعایت موازین بهداشتی، پیش رویم.

وی گفت: اکنون هزینه‌های ویزیت‌ها، به صورت «فی فور سرویس» نیست و این مسئله سبب کاهش القائات بیماری شده و میانگین ویزیت روزانه پزشکان خانواده به حدود ۲۵ تا ۳۰ نفر رسیده است. پیش از این پزشکانی وجود داشتند که روزانه ۱۰۰ بیمار را ویزیت می‌کردند.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران ایجاد پرونده الکترونیک سلامت را نیز از دیگر دستاوردهای مهم پزشک خانواده عنوان کرد و افزود: از این طریق امکان ثبت الکترونیک پرونده بیماران و گروه‌های در معرض خطر فراهم و نسخه‌نویسی الکترونیک انجام شد.

خورشیدی تصریح کرد: همچنین استانداردسازی خدمات از طریق ارائه ۹ گایدلاین برای پزشکان ایجاد شد؛ هرچند در زمینه گایدلاین‌ها سیستم نظارتی فراهم نیست که حتما درمان از این مسیر هدایت شود، اما در زمینه بیماری‌هایی مانند فشارخون، دیابت، سالمندی و برخی بیماری‌های شایع، از گایدلاین‌ها استفاده می‌شود و امید است که سیستم‌های نظارتی نیز طراحی شود تا پزشکان در این مسیر قرار گیرند.

رفع سرگردانی مردم برای درمان

وی با اشاره به رفع سرگردانی مردم در طرح پزشک خانواده، افزود: پیش از این بیماران معمولا مسیرهای صحیحی را برای درمان در پیش نمی‌گرفتند که این مسئله نیز در پزشک خانواده از بین رفت؛ اکنون بیماران نخستین جایی که برای درمان مراجعه می‌کنند پزشک خانواده است که می‌تواند روند درمان را در مسیر صحیح هدایت کند.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران افزود: از طرفی بحث اصلاح رویکرد بیمه‌ها در زمینه خرید سلامت و پیشگیری نیز از مسائل مهمی است که در پزشک خانواده امکان آن فراهم شده است؛ به این معنا که به جای پرداخت هزینه «درمان» اکنون هزینه‌های سرانه‌ای پرداخت می‌شود که مربوط به خرید سلامت و پیشگیری است و تمامی این اطلاعات با آمار و ارقام موجود است.

پزشک خانواده، بستری برای نظارت

خورشیدی با بیان اینکه پزشک خانواده دستاوردهای بلندمدتی نیز داشته است، یکی از مهمترین این دستاوردها را مربوط به ایجاد بستری برای نظارت بیمه‌ها برعملکرد کیفیت خدمات عنوان کرد و گفت: با توجه به فراهم بودن زمینه‌ خدمات در قالب سامانه، این نظارت میسر می‌شود.

وی اظهار کرد: از سوی دیگر با کاهش هزینه‌های ناشی از عدم تشخیص درمان به موقع و نیز عدم کنترل عوارض بیماری، مواجه بودیم. با توجه به شیوع دو بیماری دیابت و فشارخون خدمات منظم به این بیماران در قالب پزشک خانواده منجر به کاهش عوارض بیماری شده و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد تعداد بیماران دیابتی در مدت یک سال و اندی حدود ۰.۲ درصد کاهش یافته که دستاورد مهمی است.  

پزشک خانواده بستری برای خریدهای راهبردی

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران همچنین پزشک خانواده را بستری مناسب برای خریدهای راهبردی دانست و گفت: می‌توان گفت، پزشک خانواده، خود یک خرید راهبردی از نگاه بیمه‌ای است. اینکه می‌توانیم از پرشک خانواده خریدهای درمانی را به صورت سرانه انجام دهیم، خرید راهبردی کرده‌ایم. همچنین بستر آن فراهم است که بتوان خریدهای راهبردی داخل پزشک خانواده را هم به صورت سرانه انجام دهیم و مکانیزاسیون فرآیندهای بیمه‌ای در این طرح فراهم است و می‌توان از طریق سامانه‌ها به راحتی اطلاعات مورد نظر استخراج شود.

ساماندهی داروها در پزشک خانواده

خورشیدی با اشاره به اینکه در پزشک خانواده اطلاعات و آمار ورود و خروج داروها از نوع گران‌قیمت، ارزان‌قیمت و بیماری‌های خاص استخراج می‌شود، تصریح کرد: این ویژگی در برنامه‌ریزی‌های بیمه‌ای بسیار موثر است و امکان آن را فراهم می‌کند تا بتوانیم چشم‌انداز آینده را ترسیم کنیم و با توجه به اینکه آمار بیماران دیابتی، فشارخونی‌ و سالمندان به عنوان شایع‌ترین مسائل حوزه درمان، مشخص است، در این زمینه‌ها نیز می توان برنامه‌ریزی مناسبی ارائه داد.

وی ادامه داد: این اطلاعات حوزه درمان کمک می‌کند که حتی سبک‌های زندگی افراد در شهرها و شهرستان‌ها نیز مشخص شود؛  و نیز سبک‌های زندگی افراد در شهرستان‌ها و استان‌ها معلوم شود. انجام یک مطالعه نشان داده که در غرب استان، افراد مبتلا به دیابت ۲ درصد بیش از شرق استان است که معلوم شد نوع غذا و سبک زندگی غربی‌ها با شرقی‌ها تفاوت دارد و این اطلاعات می‌تواند برای اصلاح زندگی افراد موثر باشد.

پزشک خانواده موثر در مدیریت کرونا

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران با بیان اینکه پزشک خانواده در کنترل بیماری کرونا، دستاوردهای خوبی داشته است، افزود: در استان مازندران که یکی از پرجمعیت‌ترین، پرتراکم‌ترین و مسافرخیزترین استان کشور است، از طریق پزشک خانواده توانستیم در زمینه کنترل کرونا موثر عمل کنیم. زیرا با توجه به ارتباط مناسب با جمعیت در اختیار، امکان ارائه آموزش‌ها و نیز ارسال پیام‌ها فراهم است و نیز دسترسی مناسبی به آمار و اطلاعات وجود دارد.

خورشیدی اظهار کرد: تنها از طریق درمان مستقیم، بیش از ۳۰۰ هزار تماس تلفنی انجام و از این طریق راهنمایی و آموزش‌های لازم به بیماران رائه شده است. این درحالی است که در استان‌های مجاور مانند گیلان و گلستان با بحران کرونا مواجه بودیم. اکنون نیز در بحث امیکرون، می‌توان روند شیوع بیماری را از طریق پزشک خانواده ارزیابی و در صورت افزایشی بودن روند برنامه‌ریزی و هشدارهای لازم را ارائه داد.  

نواقص طرح پزشک خانواده

وی اجرای صحیح پزشک خانواده را نیازمند رفع نواقص این طرح بیان کرد و گفت: عدم امکان برنامه‌ریزی برای خرید راهبردی خدمات توسط بیمه‌ها در نسخه ۰۲ این طرح وجود ندارد. متاسفانه بیمه‌ها تنها به عنوان یک پرداخت کننده تلقی می‌شوند و نقش دیگری ندارند.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران تصریح کرد: همچنین تحمیل هزینه‌های بهداشتی و پیشگیری در بیمه‌ها اتفاق افتاده است و باید تعیین تکلیف شود که آیا سازمان‌های بیمه‌گر در این زمینه دارای وظایف‌اند یا خیر.

خورشیدی نقش کم‌رنگ بیمه‌ها در سیاست‌گذاری‌ها و پرداخت‌ها را نیز از دیگر مسائل برشمرد و ادامه داد: سازمان‌های بیمه‌ای تنها پرداخت کننده هزینه‌ها هستند و سرانه خدمات درمانی را به حساب پزشک واریز می‌کنند و انجام نظارت تنها برعهده دانشگاه‌ها قرار دارد.

وی با اشاره به نقش کم‌رنگ بیمه‌ها در نظارت و ارزیابی، افزود: متاسفانه در نسخه ۰۲ هیچ پیوست نظارت و ارزیابی برای سازمان‌های بیمه‌ای پیش‌بینی نشده است؛ این درحالی است که انجام نظارت جزو وظایف اصل بیمه‌گری است؛ زیرا وقتی هزینه‌ها توسط بیمه‌ها پرداخت می‌شود، باید نظارت نیز انجام شود.

عدم اجرای سه سطح ارجاع

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران یکی از بزرگ‌ترین اشکالات طرح پزشک خانواده را در استان مازندران، عدم اجرای طرح در سه سطح ارجاع دانست و گفت: متاسفانه این طرح تنها در سطح یک اجرا شده و سطح دو و سه که اصل استفاده سازمان‌های بیمه‌گر در این سطوح رخ می‌دهد، اجرایی نشده است و عدم اجرای کامل نظام ارجاع در همه سطوح یکی از ضعف‌های این برنامه به شمار می‌رود.

خورشیدی اظهار کرد:‌ از سوی دیگر دوگانه پوشش هزینه‌ها در شهرها و روستاها بسیار مشکل‌آفرین است؛ درحال حاضر در شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر برنامه «فی فور سرویس» اجرا می‌شود، در روستاها یک برنامه و در شهرها پزشک خانواده نیز برنامه دیگر و اگر قرار باشد که طرح به صورت فراگیر به اجرا درآید، باید این نواقص اصلاح شود.

روح پزشک خانواده مغایر با فرانشیز

وی با بیان اینکه روح پزشک خانواده با فرانشیز کاملا در تضاد است، ادامه داد: پرداخت فرانشیز ابتدا در استان فارس انجام شد و با وجود مقاومت‌هایی که در مازندران انجام دادیم، اما در این استان نیز اجرایی شد. هرچند مبلغ فرانشیز بسیار کم و ناچیز و تنها به میزان ۶ هزار تومان در مراجعه به پزشک عمومی است، اما این مقدار ناچیز هم با اصول پزشک خانواده مغایر است.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران تصریح کرد: همچنین در بحث پزشک خانواده در سازمان‌های بیمه‌گر منابع پایدار وجود ندارد؛ به نظر می‌رسد که باید تامین منابع مالی پایداری در بیمه‌ها ایجاد شود. حداقل اینکه در پزشک خانواده باید صندوق مجزا ایجاد شود تا پرداختی‌های سرانه از این صندوق‌ها اتفاق بیفتد.

تعدد سامانه‌های مکانیزه

خورشیدی افزود: تعدد سامانه‌های مکانیزه در سطح یک نیز یکی از اشکالات سیستم است؛ هرچند تعدد سامانه‌ها اقدامی مناسب است، اما خروجی‌های یکسان وجود ندارد. هریک از این سامانه‌ها باعث شده است که مشکلاتی به وجود آید و در اجرای طرح پزشک خانواده در گستره کشوری باید تمهیدات لازم برای رفع این مشکلات اندیشیده شود.

وی اظهار کرد: همچنین عدم امکان ارجاع الکترونیک از سطح یک به دو یا سطح دو به سه و نیز سطح یک به سه وجود دارد و سیستم‌های سامانه پاسخگوی این موضوع نیست.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران گفت: دسترسی سازمان‌های بیمه‌گر به سامانه پزشک خانواده محدود است و امکان دسترسی به داشبوردهای اطلاعاتی برای رصد خدمات و هزینه‌ها وجود ندارد.

خورشیدی تصریح کرد: همچنین در برخی از مواقع، کمبود پزشک و نیروی انسانی مورد نیاز در برخی شهرها باعث می‌شود برخی از جمعیت‌ها تحت پوشش قرار نگیرند؛ همچنین برخی قوانین دست‌وپا گیر نیز وجود دارد؛ در جایی مجبور می‌شویم به یک پزشک خانواده ۴ هزار جمعیت بدهیم و در جای دیگر ۲ هزار جمعیت و از این‌رو تعدادی از شهرها ممکن است دچار مشکل شوند و برخی شهرها با پزشک اضافه مواجه شوند.

وی ادامه داد:‌ ناپایداری حضور پزشک خانواده در برنامه نیز از مشکلات دیگری است؛ با استعفای برخی پزشکان یا قبولی در دوره رزیدنتی، جمعیت تحت پوشش آن‌ها دچار سرگردانی می‌شود و امکان جابه‌جایی سریع پزشکان وجود ندارد که از مسائل مهم پزشک خانواده است.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران با بیان اینکه برنامه‌های آموزشی وزارت بهداشت منطبق با بحث پزشک خانواده نیست، افزود: لازم است که دانشجویان رشته پزشکی واحدهای پزشک خانواده را بگذرانند و این طرح در برنامه آموزشی وزارت بهداشت گنجانده شود.

خورشیدی نبود هماهنگی مناسب با ستادهای اجرایی برنامه در سطح کشور را از دیگر مسائل برشمرد و گفت: نبود این هماهنگی سبب شده است که تصمیم‌گیری‌ها در سطح استانی انجام شود که روش مناسبی نیست و برای اجرای فراگیر طرح نیازمند ایجاد راهبری قوی و منسجم هستیم.

وی با اشاره به جایگاه مراقبان سلامت در طرح پزشک خانواده، اظهار کرد: علی‌رغم تلاش اما هنوز مشکلات مراقبان سلامت برطرف نشده است؛ از سال‌های گذشته، مراقبان سلامت، دریافتی ناچیزی دارند و نسبت به این موضوع معترض هستند. نقش پزشکان در پزشک خانواده تعریف شده و حق‌وحقوقی برای آن‌ها درنظر گرفته شده است، اما مراقبان سلامت تعیین تکلیف نشده‌اند.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران ادامه داد: همچنین در طرح پزشک خانواده، در سطح دو و سه الزام همکاری برای پزشکان وجود ندارد و هریک از پزشکان بنا به میل خود می‌توانند همکاری کنند که خود سبب ایجاد مشکلاتی شده است. از سوی دیگر مسئله عدم تمایل پزشکان متخصص و فوق تخصص در بحث قرارداد است که برای نهادینه شدن همکاری، انعقاد این قراردادها بسیار مهم است.

خورشیدی با اشاره به سه برنامه مهم به عنوان مقدمات ضروری برای اجرای طرح پزشک خانواده، تصریح کرد: برای اجرای مناسب این طرح ابتدا لازم است، زیرساخت‌های ارتباطی مانند شبکه‌های داخلی، نرم‌افزارها، اینترنت و سخت‌افزارها در استان‌ها فراهم و مهیا شود.

وی افزود: همچنین در بحث پرونده سلامت الکترونیک نیز باید قدم‌های جدی‌تر برداشته شود تا امکان اجرای طرح پزشک خانواده میسر شود.

مدیردرمان تامین‌اجتماعی مازندران با بیان اینکه سطح‌بندی و تعریف سطوح خدمات نیز یکی از مهمترین موضوع‌هایی است که در زمینه اجرای طرح پزشک خانواده در استان به آن رسیده‌ایم، اظهار کرد: اجرای سطح‌بندی به عنوان یک ابلاغیه از سوی وزارت بهداشت یا کار کارشناسی شده نبود، بلکه در استان به این نتیجه رسیدیم که سطح‌بندی بسیار ضروری است.

خورشیدی در پایان، آموزش و فرهنگ‌سازی را نیز از مباحث مهم در راستای تحقق طرح پزشک خانواده دانست و گفت: آموزش و فرهنگ‌سازی در این زمینه بسیار مهم است و نیازمند برخورداری از اعتبارات برای معرفی آن از طریق صداوسیما یا ساخت کلیپ‌ هستیم تا مردم با طرح پزشک خانواده آشنا شوند.