به گزارش آتیه‌آنلاین، قریب به سه سال قبل روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشی با استناد به تصاویر ماهواره‌ای از وجود یک کارخانه تولید موشک‌های بالستیک در عربستان سعودی پرده برداشت. بر اساس آن گزارش منتشر شده، این کارخانه که در صورت عملیاتی شدن توان تولید موشک‌های بالستیک را به سعودی‌ها می‌دهد، در یک پایگاه موشکی در منطقه «الوطح» واقع در جنوب غربی ریاض واقع شده است. به ادعای خبرنگار این روزنامه راه‌اندازی این کارخانه می‌توانست نشان دهنده میل سعودی‌ها به دستیابی به تسلیحات اتمی باشد.

علنی شدن یک میلِ خطرناک

انتشار این گزارش واکنش‌های مختلفی را به همراه داشت که در این میان جفری لوئیس، کارشناس تسلیحات اتمی مؤسسه مطالعات بین‌الملل میلدبری که همراه همکارانش هنگام بررسی تصاویر ماهواره‌ای به وجود این کارخانه پی برده بودند، عنوان کرد که این احتمال وجود دارد که عربستان سعودی در حال ساخت موشک‌های بالستیک دوربردتر و به دنبال تسلیحات اتمی است. ما تصور می‌کنیم که نمی‌توانند چنین کاری کنند، اما با این حال، ممکن است که این نشانگر میل و توانمندی آن‌ها باشد.

این در حالی بود که واشنگتن‌پست به نقل از دو کارشناس موشکی دیگر  در همانموقع تأیید کرده که تصاویر ماهواره‌ای گرفته‌شده از این منطقه، وجود یک کارخانه ساخت موتور موشک و تست‌های موشکی را تأیید می‌کند. با این وجود، این تصاویر مشخص نکرده بود آیا این کارخانه که احتمالاً در سال ۲۰۱۳ پایه‌گذاری شده، در همان سال تکمیل و عملیاتی شده است یا خیر.

نکت اینجاست که سه سال پیش و پس از انتشار این خبر توسط واشنگتن پست، سخنگوی سفارت سعودی در واشنگتن، وزارت خارجه و وزارت دفاع آمریکا و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) از اظهارنظر در مورد این گزارش خودداری کردند. با این وجود جفری لوئیس با بررسی تصاویر ماهواره‌ای این مرکز، به واشنگتن‌پست گفته بود که طراحی اجزای این کارخانه، به خصوص مرکز تست موشکی آن، چینی به نظر می‌رسد! این گزارش در حالی منتشر شد که بر اساس اسناد موجود، چین در دهه‌های گذشته به عربستان سعودی موشک‌های بالستیک فروخته است، با این حال مشخص نیست که آیا پکن در ساخت این کارخانه نقشی داشته است یا خیر.

این تصاویر همچنین نشان می‌دادند که این کارخانه مساحت کوچک‌تری در مقایسه با کارخانه‌های موشک‌سازی در دیگر کشورها دارد. همین امر نشان می‌دهد که این کارخانه احتمالاً از ظرفیت پایینی برخودار است. علاوه بر این، نبود خودرو در محوطه و همچنین عدم تکمیل تأسیسات محافظ اطراف کارخانه مذکور، این گمانه را که این مرکز هنوز تکمیل نشده بود، تقویت کرد.

اما حالا پس از گذشت سه سال از انتشار خبر واشنگتن پست در رابطه با ورود ریاض به عرصه موشکی، آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا اخیراً ارزیابی کرده‌اند که عربستان سعودی به طور فعال موشک‌های بالستیک بومی با کمک چین تولید می‌کند؛ اتفاقی که می‌تواند اثرات قابل توجهی در سراسر خاورمیانه داشته باشد و تلاش‌های دولت بایدن برای مهار جاه‌طلبی‌های هسته‌ای را پیچیده کند.

سعودی و معادله موشکی جدید

در همین راستا شبکه خبری سی.ان.ان در گزارشی به گفته سه منبع آگاه نوشت: «عربستان سعودی در گذشته موشک‌های بالستیک از چین خریداری کرده است، اما هرگز قادر به ساخت موشک‌ نبوده است». از سوی دیگر تصاویر ماهواره‌ای به‌دست‌آمده توسط سی.ان.ان همچنین نشان می‌دهد که عربستان در حال حاضر این سلاح‌ها را حداقل در یک مکان تولید می‌کند.

بر اساس گزارش سی.ان.ان و به گفته دو منبع آگاه، مقامات آمریکایی در آژانس‌های متعدد، از جمله شورای امنیت ملی، در ماه‌های اخیر در مورد اطلاعات طبقه‌بندی شده‌ای که از انتقال چندگانه فناوری موشک‌های بالستیک در مقیاس بزرگ بین چین و عربستان سعودی خبر می‌دهد، مطلع شده‌اند. بر همین اساس دولت بایدن اکنون با پرسش‌های فوری در مورد اینکه آیا فناوری موشک‌های بالستیک عربستان می‌تواند پویایی قدرت منطقه‌ای را تغییر دهد و گسترش مفاد توافق هسته‌ای با ایران را برای محدود کردن فن‌آوری موشکی ایران پیچیده کند یا خیر، روبرو است.

از طرفی جفری لوئیس، کارشناس تسلیحات و استاد انستیتوی مطالعات بین‌المللی میدلبری که در زمان انتشار اولین گزارش موشک‌های بالستیک ریاض از سوی واشنگتن پست به گفتگو دعوت شده بود باز هم به عنوان کارشناس مسائل موشکی و اتمی این خبر را بررسی کرد و در مصاحبه با سی.‌ان.‌ان مدعی شد: «در حالی که توجه زیادی بر برنامه موشک‌های بالستیک ایران متمرکز شده، توسعه و تولید موشک‌های بالستیک عربستان سعودی به همان میزان بی‌توجه مانده است. تولید داخلی موشک‌های بالستیک توسط عربستان سعودی نشان می‌دهد که هرگونه تلاش دیپلماتیک برای کنترل موشکی نیازمند دربرگیری سایر بازیگران منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و اسرائیل است که موشک‌های بالستیک تولید می‌کنند».

علاوه بر این، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در پاسخ به سوال سی.ان.ان که آیا اخیراً هرگونه انتقال فناوری حساس موشک‌های بالستیک بین چین و عربستان سعودی صورت گرفته است یا خیر اذعان داشت: «این دو کشور شریک‌های راهبردی همه جانبه هستند و همکاری دوستانه خود را در همه زمینه‌ها حفظ کرده‌اند. از جمله در زمینه تجارت نظامی. اینگونه همکاری‌ها هیچ قانون بین‌المللی را نقض نمی‌کند و شامل تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی نمی‌شود».

با وجود اینکه دولت و سفارت عربستان سعودی در واشنگتن هنوز به سی.ان.ان هیچ پاسخی نداده‌اند اما این گمانه بیش از هر زمانی تقویت شده است که بن سلمان در صدد تغییر موازنه تسلیحاتی در خاورمیانه بوده و این مساله میتواند در راهبرد واشنگتن و اتخاذ سیاست‌های مختلف از سوی کاخ سفید موثر باشد.

لازم به ذکر است که سی.ان.ان اولین بار در سال ۲۰۱۹ گزارش داد که آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا از همکاری عربستان سعودی با چین برای پیشبرد برنامه موشکی بالستیک عربستان آگاه بودند. دولت ترامپ در ابتدا آگاهی خود را از این اطلاعات طبقه‌بندی شده برای اعضای کلیدی کنگره فاش نکرد، اما دموکرات‌ها آنرا از خارج از کانال‌های معمولی دولت کشف کردند این امر انتقاد دموکرات‌ها را برانگیخت که دولت ترامپ نسبت به عربستان بسیار نرم بوده است. این در حالی است که کارشناسان گسترش تسلیحات هسته‌ای بر این باورند که عدم واکنش ترامپ، سعودی‌ها را برای ادامه گسترش برنامه موشک‌های بالستیک خود ترغیب کرده است.

در آخر باید خاطرنشان کرد که برخی از تحلیلگران مسائل بین‌الملل معتقدند که پکن برای تحمیل هزینه و ایجاد مانع برای خروج کامل آمریکا از خاورمیانه این قبیل اقدامات را در دستور کار خود قرار داده است. به عبارت ساده‌تر چین با هدف ایجاد این قبیل رخدادها که توان اثرگذاری بالایی در ژئوپولیتیک منطقه دارد در صدد ایجاد هزینه در مناطق تحت مدیریت واشنگتن بوده تا بتواند از تمرکز آمریکا بر روی پکن و همچنین کاهش هزینه و توجه نسبت به خاورمیانه جلوگیری کند. موضوعی که در صورت تحقق، واشنگتن را با موانعی جدی رو به رو خواهد کرد و حتی ممکن است برای منطقه هم هزینه‌هایی در بر داشته باشد.

گزارش: اردشیر حبیبی