یه گزارش آتیه آنلاین، مصرف‌گرایی در جامعه دارای آثارمتفاوتی است که از جنبه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی و جامعه‌شناختی می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. وقتی در مورد مصرف‌گرایی بحث می‌کنیم به معنای اصالت دادن به مصرف و هدف قرار دادن رفاه و دارایی‌های مادی در جامعه است این‌چنین رفتاری باعث می‌شود که جامعه از حالت تعادل خودش خارج شده و از یک جامعه تولید محور به سمت جامعه مصرفی سوق پیدا کنیم. واقعیت این است که تغییر و تحولاتی که در سده‌های اخیر در فضای اقتصادی دنیا به وجود آمده باعث شده تا جوامع بیشتر به سمت جوامع مصرفی سوق پیدا کنند اگر قبلاً گروه‌های ثروتمند هر جامعه امکان مصرف داشتند الان عموم مردم به مصرف‌کننده‌ها تبدیل‌شده‌اند و این تبدیل‌شدن امور مردم به مصرف‌کننده‌ها با یک مشخصات و مختصات باعث رواج پدیده مصرف‌گرایی در جامعه شده است. وقتی‌که درباره مصرف‌گرائی صحبت می‌کنیم مصرف‌گرایی به معنای مصرف بیش از توان و نیاز افراد است و چون افراد توان تأمین منابع مشخصی در اختیاردارند وقتی‌که مصرف بیش از این قدرت و توان می‌شود منابع موجود درآمدی کفاف نیازهای فرد را نمی‌کند و در سطح خرد بودجه، خانوارها و افراد و در سطح کلان بودجه، کل نظام اقتصادی دچار بی‌قاعدگی می‌شود. نکته دیگری که درباره مصرف‌گرایی باید به آن اشاره کرد این است که اگر قبلاً در دوره‌های مختلف تاریخی رفع نیازهای واقعی افراد مدنظر بود و این افراد نیازهای واقعی داشتند و برای نیازهای واقعی اقدام به خرید و مصرف می‌کردند تا این نیازها را برطرف کنند الان با توجه به تغییر پارادایم ای که اتفاق افتاده و باقدرت فائقه‌ای که مسئله تبلیغات و چشم و هم‌چشمی و مسائلی ازاین‌دست به دنبال داشته دیگر نیاز به رفع نیازهای واقعی افراد هدف مصرف نیست بلکه مصرف صورت می‌گیرد برای اینکه خیلی از نیازهای کاذب افراد پاسخ داده شود خیلی از نیازهایی که تحت تأثیر آثار و تبعاتی که در جامعه به وجود آمده رونق پیداکرده و اساساً پدیده مصرف‌گرایی ویژگی یک جامعه مصرف انبوه است. مصرف انبوه به این دلیل مورد صحبت قرار می‌گیرد چون سود از طریق مصرف انبوه حاصل می‌شود و لذا لاجرم مصرف‌گرایی هم در جامعه افزایش پیدا می‌کند خب پدیده‌ای مثل موضوع مصرف‌گرایی با مختصاتی که گفته شد چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد اولین اثر مصرف‌گرایی این است که پدیده نمایش ثروت به وجود می‌آید و اینکه در سطح جامعه افراد ثروت خودشان را به رخ دیگران بکشند بسیار موردتوجه قرار می‌گیرد اثر دوم این است که مصرف تبدیل به یک ارزش برتری در جامعه می‌شود و ثروت تبدیل به ارزش برتر می‌شود. در جامعه معیار تشخیص و افتراق بین افراد می‌شود میزان ثروت و دارایی افراد. سومین اثری که مصرف‌گرایی به دنبال خواهد داشت این است که جوامع تحت تأثیر نیازآفرینی که توسط شرکت‌ها و مؤسسات تولیدی و تبلیغاتی انجام می‌شود نیازهایشان شکل می‌گیرد و در سطح جامعه به نمایش درمی‌آید. چهارمین اثری که اثر بسیار کلیدی و مهم هست این است که شکاف طبقاتی در جامعه به وجود می‌آید. به دلیل آنکه افراد دارای توآن‌های مختلفی برای تأمین نیازهای خودشان هستند لذا وقتی‌که مصرف‌گرایی در سطح جامعه شکل می‌گیرد و بروز و ظهور پیدا می‌کند به دلیل همین توان مختلف افراد نمایش بیرونی این توان درآمدی هم متفاوت می‌شود و جامعه به سمت جامعه‌ای که دارای نمودها و مظاهر متفاوت درآمدی است سوق پیدا می‌کند و این به معنای شکافی است که در جامعه اتفاق میافتد. گروه‌هایی که دارای توان درآمدی بیشتری هستند مصرف بیشتری دارند و کسانی که توان درآمدی کمتری دارند به دلیل استیلای موضوع مصرف‌گرایی، لاجرم بروز و ظهور این توان درآمدی در حوزه مصرف ایشان متفاوت از گروه‌های ثروتمند می‌شود. به همین دلیل است که یک نوع شکافی در جامعه به وجود می‌آید که ناشی از مصرف‌گرایی و توان مختلف درآمدی افراد است پنجمین اثر بسیار جدی و کلیدی که مصرف‌گرایی دارد این است که احساس محرومیت و نابرابری در جامعه به وجود می‌آید همیشه این بحث وجود داشته که آنچه جوامع را دچار مشکل می‌کند نه نابرابری واقعی بلکه احساس نابرابری در جامعه است و چون مصرف‌گرایی به احساس نابرابری در جامعه دامن می‌زند نظام مصرف‌گرایی یک عامل کلیدی در احساس محرومیت و نابرابری در جوامع است.

مسئله بعدی که این هم یک مسئله خیلی کلیدی به‌عنوان تبعات مصرف‌گرایی در جامعه است آن است که به دلیل آن‌که افراد در یک جامعه مصرف‌زده و مصرف‌گرا به دنبال افزایش میزان مصرف خود هستند لذا در شرایطی که امکان کسب درآمدهای کافی برای تأمین این نیازها شان را ندارند به سمت روش‌های درآمدی هیجانی و آنچه در اقتصاد ایران به اسم سفته‌بازی و فعالیت‌های سوداگرانه و فعالیت‌های نامولد است به این سمت سوق داده می‌شود. افراد برای اینکه بتوانند نیازهای مصرفی غیرواقعی خود را پاسخ بدهند لاجرم به سمت روش‌های درآمدی سوداگرانه حرکت می‌کنند این مسئله اگرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند نیازهای افراد را برآورده کند ولی آثار و تبعات کلیدی بلندمدتی در کل اقتصاد بر جای می‌گذارد.

دکتر علی‌اصغر بالسینی/اقتصاددان