به گزارش آتیه‌آنلاین، جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا از روز پنجشنبه میزبان یک نشست دو روزه است. این نشست مجازی با موضوع «اجلاس رهبران جهان برای دموکراسی» با هدف دفاع در برابر اقتدارگرایی، مبارزه با فساد و پیشبرد حقوق بشر طراحی شده و میهمانان ویژه شامل رهبران و سران کشورها و همچنین نمایندگان سازمان‌های غیردولتی در مورد پیشبرد تعهدات مشترک جهانی در این حوزه بحث و تبادل نظر می‌کنند.

تلاش برای احیای دموکراسی

در همین راستا خبرگزاری یورونیوز با انتشار گزارشی در این خصوص نوشت که «نشست برای دموکراسی» یکی از تلاش‌های سطح بالای دولت بایدن برای پیشبرد معیارها و ارزش‌های دموکراتیک است. عزرا ضیا، معاونت وزارت خارجه آمریکا در امنیت مدنی، دموکراسی و حقوق بشر بر لزوم تکیه همزمان به «تواضع» و «اعتماد بنفس» در برگزاری این نشست تاکید کرده بود؛ نشستی برای گوش دادن و یادگرفتن از یکدیگر و خجالت نکشیدن از کمبودها و تلاش برای اتحادی منسجم‌تر و موزون‌تر.

جو بایدن در حالی در تلاش است روابط واشنگتن با کشورهای دنیا بویژه همپیمانان غربی‌اش را با تکیه بر ارزش‌های مشترک «دموکراتیک» ترمیم کند که هنوز اثرات منفی نگاه ترامپ به نهادهای بین‌المللی و اعتماد مشترک مشهود است.

لازم به ذکر است که چالش دیگر بایدن فهرست مدعوین این نشست است. فهرستی که پیش‌تر هم جنجال برانگیز شده بود و حالا با داغ‌تر شدن تنش میان واشنگتن و پکن از یکسو و کاخ سفید و کرملین از سوی دیگر ابعاد جدیدی پیدا کرده است. جو بایدن که با دعوت از تایوان برای شرکت در این مراسم خشم دولت کمونیست چین را برانگیخته بود حالا با تحریم دیپلماتیک المپیک زمستانی پکن وارد مرحله جدیدی از تنش با چین شده است.

 در این میان اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا در کنار آنتونی بلینکن و یلن، وزرای خارجه و خزانه‌داری آمریکا از جمله سخنرانان روز نخست این نشست بودند. جو بایدن در حالی سخنران افتتاحیه است که علاوه بر چین از روسیه هم برای شرکت در این نشست مجازی دعوت نکرده است.

در مقابلِ این اقدام بایدن سفرای روسیه و چین در یک یادداشت مشترک اعلام کردند اینکه آمریکا به خود اجازه می‌دهد که تعیین کند کدام کشور دموکراتیک است و کدام کشور واجد شرایط نیست، میراث برجای مانده از «فضای حاکم بر جنگ سرد» است. این دو دیپلمات با رد ایده مدل واحد دموکراسی، رژیم‌های مربوطه خود را بر اساس «واقعیت‌های چینی» یا «سنت‌های روسیه» تحسین کردند.

علاوه بر این، دعوت از تایوان نیز باعث خشم پکن شد. چین به صرت جدی تایوان را جزوی از قلمرو خود می‌داند و چین این اقدام آمریکا را تحریک‌آمیز خوانده بود. نمایندگان کشورهایی چون ایران و ونزوئلا هم در این نشست حضور نخواهند داشت.

اعمال «سلیقه» آمریکا در دعوت از برخی رهبران پوپولیست نیز انتقاداتی را برانگیخته است. در حالیکه جو بایدن از ژائیر بولسونارو، رییس جمهور راستگرای برزیل و یا رهبران کشورهایی نظیر فیلیپین و پاکستان برای شرکت در این نشست دعوت کرده اما از سوی دیگر ترجیح داده ویکتور اوربان، رهبر پوپولیست مجارستان (یکی از اعضای اتحادیه اروپا) در این مراسم حضور نداشته باشد.

لازم به ذکر است که این نشست در حالی برگزار می‌شود که جهان در بحبوحه یک بحران سراسری و به حاشیه رانده شدن ارزش‌های دموکراتیک قرار دارد. پاندمی کرونا باعث شده تا نقض اصول دموکراتیک در بسیاری از کشورها حتی رژیم‌هایی با سابقه دموکراتیک، تشدید شود.

بازهم جدال و تضاد

این اقدام واشنگتن و به خصوص رئیس جمهور دمکرات آمریکا، جو بایدن واکنش‌های زیادی را به همراه داشت که در این میان روسیه به عنوان اولین و بزرگترین ساختار سیاسی که منافع خود را در تعارض با کاخ سفید میداند با طرح ابعاد مختلف این نشست آن را محکوم کرد.

بر همین اساس ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه با انتقاد از برگزاری نشست به اصطلاح دمکراسی که در آمریکا آغاز بکار کرد، اعلام داشت که شرکت کنندگان در نشست به اصطلاح دموکراسی به منافع آمریکا خدمت می کنند. از این رو زاخارووا روز پنجشنبه در کانال تلگرامی خود نوشت: «آمریکا به شرکت کنندگان در نشست دموکراسی که به ابتکار این کشور برگزار می‌شود، حق افتخاری خدمت به منافع واشنگتن می‌دهد».

وی به سخنان اخیر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا اشاره کرد که گفته است نظام مناسبات بین‌المللی بتدریج متحول می‌شود و ساختار کنونی این نظام که در رأس آن سازمان ملل قرار گرفته و پس از جنگ دوم جهانی شکل گرفته به گذشته سپرده می‌شود. آن مساله را بیش از سه سال است که بیان می‌کنیم و ایالات متحده آمریکا نظام مناسبات بین‌المللی را که بر قوانین بین‌المللی و جایگاه مرکزی سازمان ملل استوار شده، بخاطر ایجاد محدوده‌های منافع برای خود و سلطه و برتری بر جهان، از بین می‌برد. 

رویترز هم در این راستا اعلام کرد که اجلاس سران برای دموکراسی با حضور سران کشورها، فعالان حقوق بشر و تجار از ۱۱۰ کشور برگزار شده است.

با وجود دعوت کشورهای مختلف اما جمهوری اسلامی ایران، روسیه، مجارستان، چین، ترکیه، عربستان سعودی، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، کره شمالی، ونزوئلا، نیکاراگوئه، سودان و اتیوپی و همچنین تعدادی دیگر از کشورهای آفریقایی، آمریکای لاتین و آسیا در فهرست دعوت شدگان این اجلاس نیستند.

وزارت خارجه آمریکا در حالی در یک حرکت نمایشی قصد برگزاری نشست دموکراسی با دعوت از ۱۱۰ کشور جهان را دارد که دموکراسی در کشور میزبان با توجه به سرکوب خیزش‌های مدنی، رفتارهای نژادپرستانه و آنچه در ششم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۷ دی ماه ۱۳۹۹) و در حمله به کنگره آمریکا از سوی سفیدپوستان آمریکایی رخ داد، از سوی معتبرترین نهادها و موسسات بین‌المللی زیر سوال قرار گرفته است.

در آخر باید خاطر نشان کرد که کارشناسان شرقی در حوزه بین‌الملل بر این باورند که این قبیل اقدامات واشنگتن برآمده از الگوریتم سیاسی به جا مانده از دوران جنگ سرد است. موضوعی که به اعتقاد برخی ناظران مسائل بین‌الملل میتواند در میان مدت و حتی کوتاه مدت تعارض جدی منافع را میان غرب و شرق همچون دوران جنگ سرد علنی کند. علنی شدن چنین مساله‌ای در حوزه سیاست خارجی دولت‌ها نه تنها آثار تخریبی آشکار برجای میگذارد، بلکه میتواند این پتانسیل و ظرفیت تبدیل را به برخی از سیاست‌های اتخاذ شده تزریق و در نهایت رقابت را در بازه معین به تخاصم تبدیل کند.

گزارش: اردشیر حبیبی