به گزارش آتیه‌آنلاین، کنشگری ملت‌ها در کشورهای عربی - اسلامی در نهایت منجر به خیزشی سراسری و دومینووار شد. خیزشی که در ادبیات سیاسی تهران از آن با نام «بیداری اسلامی» یاد می‌شود و در مقابل، غرب آن را بهار عربی میخواند. با اوج گرفتن اعتراض‌ها که اغلب به تغییر ساختار سیاسی و سقوط حکومت‌ها در کشورهای میزبان منجر شد، مثلث عبری – عربی - غربی اقدام به مهندسی این موج اعتراضی و هدایت آن به شامات کرد. اقدامی که با تغییرات ساختاری همراه بود و در ادامه باعث شد تا این خیزش اعتراضی، منجر به جنگ مسلحانه و خلق بزرگترین نبرد تروریستی در یک صده اخیر شود.

فراز و فرودهای نشست آستانه

آنچه در این میان به عنوان محصول این بحران بیش از سایر شاخص‌های موجود خودنمایی میکند، آینده سوریه و همچنین وجود حجم قابل توجهی از آوارگان و مهاجران است. بر اساس گزارش کمیساریای عالی ملل متحد در سال ۲۰۱۷، اولین مرحله موج مهاجرین در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ میلادی به مدت دو سال روند ثابتی داشت؛ اما در سال ۲۰۱۷ میلادی به دنبال افزایش درگیری‌ها و روند رو به رشد عملیات‌های نظامی نیروهای ارتش سوریه و مقاومت که با هدف آزادسازی مناطق اشغال شده از سوی گروه‌های تروریستی حاضر در سوریه اجرا شد، این تعداد مجدداً افزایش پیدا کرد.

برهمین اساس طبق آمار کمیساریای عالی پناهندگی سازمان ملل متحد و مقامات ترکیه، تا سال ۲۰۱۷ میلادی تعداد پنج میلیون و ۱۸ هزار و ۱۶۸ نفر سوری به سایر کشورها فرار کرده‌اند. به عبارت ساده‌تر، به موجب آمار اعلام شده بعد از توافق آنکارا و سازمان ملل برای کمک به پناهندگان سوری در ژانویه ۲۰۱۵، ترکیه میزبان قریب به ۱٫۶ میلیون آواره سوری بود و حدود ۲۲۷٫۰۰۰ سوری در انتظار ثبت نام برای پناهندگی و مهاجرت بودند.

بر همین اساس در سالهای میانی جنگ در سوریه، دولت قانونی دمشق و جریان مقاومت بر آن شدند تا با اتخاذ راه حلی، آینده این بحران را مدیریت و مخاصمه مسلحانه در شامات را حل و فصل کنند. از این رو اگر نگاهی اجمالی به اسناد منتشر شده در رسانه‌های عربی و بین‌المللی در خصوص مواضع دمشق و کشورهای عضو محورمقاومت به علاوه مسکو داشته باشیم، به روشنی میتوان تاکید آنها را بر گفت‌وگو و اینکه تنها راه حل برون رفت از بحران تروریستی و جنگ داخلی در سوریه راه حل دیپلماتیک و گفتگ محور است را مشاهده کرد.

در همین راستا ابتدا میان گروه‌های مسلح در سوریه یک تقسیم‌بندی صورت گرفت که این اقدام با نظارت تهران، آنکارا و مسکو انجام شد. به دنبال آن، جریان‌های مسلح حاضر در جغرافیای سوریه به دو گروه «تروریست» و «معارض» تقسیم شدند و همانگونه که اسناد توافق نشان میدهد، مذاکرات میان دولت قانونی دمشق و گروه‌های معارض تعریف شد. از طرفی در رابطه با تروریست‌ها نه تنها هیچگونه مذاکراتی برگزار نمی‌شود، بلکه به دلیل اینکه آنها به رسمیت شناخته نشدند تقابل مستقیم با آنها به عنوان تنها راه حل برخورد به تصویب رسید.

اما پس از تقسیم‌بندی و برنامه‌ریزی برای ملاقات و گفت‌وگو میان مقامات دولت قانونی دمشق و نمایندگان معارضان در شام، نشست آستانه طراحی شد. نشست «آستانه» در واقع به مذاکرات سوری ــ سوری با نظارت کشورهای ایران، روسیه، ترکیه و حضور استفان دی‌میستورا، نماینده وقت سازمان ملل و سفیر آمریکا گفته میشود که از اوایل سال ۲۰۱۷ در پایتخت قزاقستان آغاز شد و بر پایبندی ثابت به حفظ حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی سوریه و تداوم جنگ علیه تشکیلات‌های تروریستی تا از بین بردن نهایی آنها تاکید دارد. لازم به ذکر است که قبل از نشست آستانه در مارس ۲۰۱۶، گفت‌وگوهایی بین دولت و معارضین انجام گرفته بود، اما این مذاکرات به ‌صورت غیرمستقیم و با وساطت دی‌میستورا در ژنو انجام شد و به نتیجه‌ای هم نرسید.

تلاش برای حل معضل آوارگان

حالا با طرح دوباره وضعیت آوارگان و پناهجویان سوری، به علاوه تاکید جامعه بین‌الملل به حل‌وفصل مخاصمات در سوریه، وزیر خارجه قزاقستان از برگزاری نشست آتی روند آستانه درباره سوریه در تاریخ ۲۰ دسامبر خبر داد. در همین راستا شبکه خبری روسیاالیوم روز گذشته (سه‌شنبه) با انتشار گزارشی در این رابطه نوشت: «مختار تلئو بردی، وزیر امور خارجه قزاقستان در نشست خبری اعلام کرد که هفدهمین نشست وزرای خارجه کشورهای ضامن روند آستانه درباره سوریه ۲۰ دسامبر (۲۹ آذر) در نورسلطان، پایتخت قزاقستان برگزار می‌شود».

به گزارش روسیاالیوم وزیرخارجه قزاقستان با بیان اینکه ما آمادگی خود را برای انجام مذاکرات درباره سوریه در ۲۰ دسامبر اعلام کرده‌ایم تصریح کرد که یادداشت رسمی را در اینباره از طرف روسیه دریافت کردیم و اکنون منتظر تایید سایر طرف‌ها هستیم و پس از آن اقدام به ارسال دعوت نامه‌های رسمی برای حضور در نشست خواهیم کرد.

علاوه بر این، بردی خاطرنشان کرد که در حال حاضر توافق شده است که نشست وزرای خارجه کشورهای ضامن روند آستانه (روسیه، ترکیه و ایران) در چارچوب مذاکرات سوریه در قزاقستان برگزار شود و هماهنگی بین کشورهای ضامن در حال انجام است. ما به نوبه خود آمادگی‌مان را برای برگزاری این نشست اعلام کرده‌ایم.

با وجود اینکه واشنگتن در نشست کشورهای ضامن روند آستانه هیچگونه نقشی ندارد، اما فرستاده سازمان ملل به سوریه تأکید کرد که حل بحران سوریه به همکاری جدی روسیه و آمریکا نیاز دارد. از این رو گی‌یر پدرسن، فرستاده سازمان ملل به سوریه دیروز (سه‌شنبه) در مصاحبه با اسکای نیوز اذعان داشت: «حل بحران سوریه به همکاری جدی واشنگتن و مسکو نیاز دارد. تحریم‌های اعمال شده علیه دمشق تلاش برای بازسازی این کشور را دشوار می‌کند».

این اظهارات پدرسن در حالی است که فرستاده سازمان ملل متحد به سوریه ماه میلادی گذشته از پایان مذاکرات کمیته قانون اساسی سوریه در ژنو بدون هیچ توافقی درباره اصول قانون اساسی خبر داد. علاوه بر این، برخی تحلیلگران اوایل ۲۰۲۱ پیش‌بینی کردند که با روی کار آمدن جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا گشایشی در پرونده سوریه حاصل شود، اما هنوز مشخص نیست که این تحولات چگونه و چطور قرار است رخ عیان کند؛ چراکه چندی پیش آمریکایی‌ها اعلام کردند که تا زمان نابودی داعش در سوریه باقی خواهند ماند!

در آخر باید خاطرنشان کرد که آنچه در عمل رخ داد، تلاش واشنگتن و همپیمانان آمریکا برای بی‌ثباتی در سوریه و ادامه بحران تروریستی در این کشور را نشان میدهد. با وجود تلاش فرستاده سازمان ملل برای دستیابی به جایگاه ویژه برای آمریکا و بازیگری این کشور در تحولات دیپلماتیک سوریه، آنچه بیش از پیش خودنمایی میکند، کارنامه سیاه دموکرات‌ها در ایجاد جنگ و بزرگترین بحران تروریستی صد سال اخیر است. بحرانی که تا به امروز صدها آواره، مهاجر، کشته و زخمی به دنبال داشته و هنوز هم مشخص نیست که چگونه قرار است این روند به صلح ختم شود.

گزارش: اردشیر حبیبی