به گزارش آتیه آنلاین، مناطق حفاظت شده ایران حال و روز خوشی ندارند. برخی مناطق حفاظت شده تا یک هفته درگیر حریق بوده‌اند و در برخی مناطق دیگر مانند پارک ملی گلستان به دلیل عدم رعایت ظرفیت تفرج، زادآوری جنگل متوقف شده و اکوسیستم به سمت پیری می‌رود. گاهی هم دولت‌ها دستور می‌دهند که سطح منطقه حفاظت شده‌ای که سال‌ها تحت حفاظت بوده کاهش یابد و به معدن‌کاوی اختصاص یابد و در ازای این منطقه، سطح جدیدی، حفاظت شده معرفی شود. در حالی که اگر شیوه حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست مناسب بود، یک منطقه که بیش از ۵۰ سال سابقه حفاظت داشت محیط امنی برای حیات وحش می‌بود و نباید به راحتی پتانسیل‌های زیستی خود را از دست می‌داد. در چنین شرایطی سازمان حفاظت محیط زیست برنامه دارد، میزان سطوح حفاظتی خود را افزایش دهد. اما سازمانی که کارنامه مناسبی در زمینه مدیریت مناطق حفاظت شده ندارد، چرا مایل است میزان سطوح حفاظتی را افزایش دهد؟

دکتر حسن اکبری، سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در نشستی خبری که امروز در محل سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، در پاسخ به این پرسش «آتیه آنلاین» بیان کرد: معرفی سطوح حفاظتی جدید حداقل جلوی تغییر کاربری در بستر را می‌گیرد و این خیلی هنر است.

وی افزود: ما نمی‌توانیم یک نمونه مثل پارک ملی گلستان را به کل کشور تعمیم دهیم. در مرکز و شرق کشور جایی که منطقه حفاظت شده می‌شود، وضعیت مطلوبی دارد. یک نمونه در خشکه‌داران است که می‌توانید آن را با جایی که منطقه حفاظت شده نبوده، مقایسه کنید.

اکبری بیان کرد: در ماده ۱۶ قانون حفاظت و بهسازی، واگذاری مناطق حفاظت شده به‌طور کلی ممنوع شده است. بنابراین وقتی یک جایی حفاظت شده می‌شود، به هیچ وجه آن را نمی‌توانیم به شخص دیگر واگذار کنیم. گاهی برای شرایط خیلی خاص مثلا یک روستایی می‌خواهد یکی دو خانه اضافه شود یا مشکل مردم حل شود، ممکن است بهره‌برداری عرصه را در اختیار اشخاص قرار دهیم.

وی ادامه داد: تعریف مناطق حفاظت شده بیشتر خیلی ابزار خوبی است. در یک مطقه حفاظت شده اگر بخواهد جاده‌ای احداث شود، کلی سنگ جلوی پای پیمانکار، مشاور و دستگاه ذیربط قرار می‌گیرد. نهایتا اگر بخواهند این پروژه اجرا شود، طرح باید چکش کاری شود و نیاز به ارائه گزارش ارزیابی زیست محیطی وجود دارد.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: بنابراین، تعریف مناطق حفاظت شده یک ابزارهای قانونی است. ما در مناطق آزاد ابزار قانونی لازم را برای اعمال مدیریت در اختیار نداریم. در حالی که در مناطق حفاظت شده سازمان بازرسی و دیوان محاسبات مکررا ما را زیر سئوال می‌برند و ما مکلف به اجرای قانون می‌شویم. این خودش مدیریت است.

وی اضافه کرد: در بحث چرای دام در مناطق حفاظت شده استان‌ها ورود کردیم. در چند استان من خودم شاهد بودم. در صورتی که ما در مناطق آزاد این اختیار را نداریم. دام چندین برابر حد مجاز چرا در مرتع وجود دارد و حیات وحش آسیب می‌بیند. در مناطق حفاظت شده واکسیناسیون دام‌ها تقریبا نزدیک به ۱۰۰ درصد است اما در مناطق آزاد این اتفاق رخ نمی‌دهد. اینها بخشی از مدیریت است.

ایران تحت تاثیر تغییر شدید اقلیم

اگرچه به نظر می‌رسد بسیاری از تخریب‌های عرصه‌های حفاظت شده ناشی از مشکلات مدیریتی و نه تغییر اقلیم باشد اما اکبری گفت: تغییر اقلیم در ایران شدید است و خیلی از مناطق حفاظت شده کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

وی افزود: در منطقه نایبندان که تقریبا ۲۰ روز قبل آنجا بودم، از وضعیت خیلی تعجب کردم. بعضی جاها از ۲۰ درخت بادام کوهی، ۱۰ درخت خشک شده بود.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد: در پارک ملی سیاهکوه اردکان، بخش زیادی از درختان ودرختچه‌ها خشک شده‌اند و بنه‌های ۵۰۰ ساله دوام نیاورده‌اند. این درختان ضعیف شده و آفت به آنها حمله کرده است.

وی ادامه داد: علم می‌گوید که ما دچار تغییر اقلیم شده‌ایم. بر اساس اعلام مراجع علمی امسال در فروردین، اردیبهشت و خرداد نسبت به مدت مشابه سال قبل گرمای سطح زمین ۴ درجه افزایش یافته ست و این یعنی چند برابر شدن تبخیر در مناطق خشک است.

اکبری گفت: تغییر اقلیم بخشی از مناطق ما را تحت تاثیر قرار داده است. دانشگاه صنعتی اصفهان روی این موضوع کار کرده و آن را مدل‌سازی کرده است. با استفاده از این مدل‌سازی‌ها می‌دانیم در این روند تغییر اقلیم، زیستگاه پلنگ در آینده چگونه خواهد شد. این مدل نشان می‌دهد بخش عمده زیستگاه‌ها به خاطر تغییر اقلیم حذف خواهد شد.

وی تاکید کرد: من قبول دارم مدیریت ما در مناطق حفظت شده دارای اشکالات اساسی بوده است اما اعتقاد داریم باید افزایش مناطق داشته باشیم که جلوی تغییر کاربری‌ها را بگیریم. در کنار آن، روی مدیریت مناطق حفاظت شده هم کار کنیم.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: من دفاع صد درصدی از تمام عملکرد سازمان محیط زیست در کشوری با ۳۰۹ منطقه حفاظت شده نمی‌کنم، قطعا خطاهایی وجود دارد و می‌پذیریم اما درباره هزاران معدنی که با آن مخالفت شده و نگذاشتیم کار کنند هم سخن بگویید.

وی بیان کرد: همکاران وزارت صنعت به ما می‌گویند اگر شما مناطق را حفاظت شده نکرده بودید، این‌قدر اشتغال ایجاد می‌کردیم. به هر حال ما باید در یک نقطه‌ای به تعادل برسیم.

پیشنهاد حذف و اضافه برای مناطق حفاظت شده

اکبری عنوان کرد: من برای مناطق حفاظت شده پیشنهاد حذف و اضافه دارم. من با تمام تجربیاتم در این حوزه، این پیشنهاد را دادم. البته در ظاهر اگر به مسئله تغییر سطح مناطق حفاظت شده نگاه کنیم، ممکن است بگوییم منطقه‌ای معدن دارد و محیط زیست می‌خواهد این منطقه را واگذار کند. در حالی که این مناطق پتانسیل مناسبی ندارند اما مناطقی که می‌خواهیم سطح حفاظتی آنها را ارتقاء دهیم، پتانسیل بالایی دارند.

وی آمادگی سازمان حفاظت محیط زیست برای دریافت گزارش‌ها به صورت موردی و رفع مشکلات در مناطق حفاظت شده را اعلام کرد.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: قرار است جایی که خطوط قرمز است و آسیب جدی به محیط زیست و طبیعت می‌زند، بیاستیم اما صادقانه باید موارد مطرح شود که ما بررسی کنیم و اشکالات را برطرف کنیم.

خارج از مناطق چهارگانه ابزار قانونی برای حفاظت نداریم

اکبری با اشاره به اینکه این سازمان برنامه برای افزایش مناطق تحت مدیریت دارد، یادآور شد: در حال حاضر ۳۰۹ عنوان منطقه تحت مدیریت در ۱۹ میلیون هکتار، تحت عنوان مناطق حفاظت شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می‌سود.

وی عنوان کرد: این سطح، ۱۱.۶ درصد عرصه‌های طبیعی کشور را شامل می‌شود. ما در خارج از مناطق چهارگانه ابزار قانونی برای پیشگیری از حذف تنوع زیستی را نداریم.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره چالش‌های کلان محیط زیست تاکید کرد: تغییر اقلیم یکی از چالش‌های اصلی ما است. با توجه به روند تغییر اقلیم، بخش زیادی از مناطق بیابانی ما برای نگه داشتن حیات وحش دچار چالش می‌شوند.

وی ادامه داد: در آینده بخش زیادی از زیستگاه ایران در مناطق مرکزی و شرق دچار چالش می‌شوند و ما تنوع زیستی خود را در این مناطق از دست می‌دهیم.

سرپرست معاونت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: ما باید میزان برداشت از منابع را کاهش دهیم، باید ممیزی مراتع تغییر کند. داخل مناطق حفاطت شده قانون داریم و جنگل را حفظ می‌کنیم اما بیرون مناطق حفاطت شده جنگل را از دست می‌دهیم.

وی افزود: در خوشبینانه‌ترین حالت ۳۰ درصد حیات وحش در مناطق حفاطت شده حضور دارند. آیا نباید برای ۷۰ درصد بقیه برنامه داشته باشیم؟

اکبری بیان کرد: تخریب زیستگاه‌ها به بخش زیادی از تنوع زیستی کشور آسیب می‌زند. تکه تکه شدن زیستگاه‌ها به دلیل توسعه، آینده تنوع زیستی کشور را به خطر می‌اندازد. سخت‌ترین معادله پیش روی ما وجود دارد. مناطق آزادی داریم که ابزار کافی برای اعمال قانون در آن نداریم.

وی ادامه داد: ما تلاش می‌کنیم تصویب قانون جامع حفاطت تنوع زیستی کشور را دنبال ‌کنیم تا هر دستگاهی که در طبیعت کار می‌کند، در احیای این منابع هم مشارکت کند.

به گفته اکبری شکار غیر مجاز چالش دیگر سازمان حفاظت محیط زیست است.

وی افزود: سالانه هزار تا دو هزار لاشه پستاندار بزرگ از متخلفان کشف می‌شود که با توجه به امکانات سازمان حفاظت محیط زیست و وجود ۱۲۰ شهید؛ فقط کمتر از ۱۰ درصد تخلفات توسط این سازمان کشف شده است.

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بر اساس اخرین سرشماری ۲۰۰ هزار راس کل و بز، قوچ و میش و آهو در کشور داشتیم. این آمار تغییری نداشته است. در حالی که با توجه به شرایط جمعیت این حیوانات، باید سالانه صد هزار راس افزایش می‌داشتیم. فقط بخش کوچکی از این جمعیت را گوشتخوران شکار می‌کنند اما بقیه توسط انسان شکار شده است.

وی بیماری‌های حیات وحش را چالش دیگری سازمان حفاظت محیط زیست دانست که برای حل آن این سازمان باید به سمت مطالبه‌گری از دستگاه‌ها و واکسیناسیون دام‌ها حرکت کند.

وی افزود: با روند صدور پروانه شکار پرنده به این شکل موافق نیستم. چون آنچه امروز بر مبنای آن پروانه صادر می‌شو، د بر اساس تخمین است اگر به همین شیوه پیش برویم، قطعا ذخایر خود را از دست می‌دهیم.

اکبری درباره مدیریت سگ‌های بلاصاحب و غذادهی به سگ‌ها، عنوان کرد: مدیریت سگ‌های بلاصاحب تابع دستورالعملی است که ‌وزرت کشور تدوین کرده است. مدیریت این موجودات در داخل شهر به عهده شهرداری و خارج شهر وظیفه دهیاری و استانداری است.

وی افزود: ما طبق قانون به ساماندهی سگ‌های بلاصاحب ورود نداریم. این دستورالعمل یک کارگروه دارد که سازمان حفاظت محیط زیست هم عضو آن است. یکسری سمن‌ها پیگیر جرم‌انگاری غذادهی به سگ‌ها هستند.