به گزارش آتیه آنلاین، طبق تقویم روزهای جهانی سازمان ملل متحد، 12 دسامبر، روز پوشش همگانی سلامت (UHC) است. آنتونیو گوترش، نهمین دبیر کل سازمان ملل متحد، به تجربه‌ی انسان در دوره پاندمی کرونا اشاره کرده و (رویکردهای نوآورانه و سریع در ارائه خدمات بهداشتی، مدل‌های مراقبت و ارتقا آمادگی) در مقابل این همه‌گیری را شایسته‌ی توجه و عبرت دانسته است.

سودای نام‌گذاری این روز، دسترسی به امکانات بهداشتی باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه برای هرکسی و در هر کجاست؛ اما آیا می‌توان از واکنش جهان در مقابل پاندمی کرونا، چیزی در راستای تحقق این هدف آموخت؟ در این یادداشت کوتاه، به‌منظور فهم بهتر هدف سازمان ملل در 12 دسامبر، با نگاهی انتقادی به پیام گوترش نگاه می‌کنیم.

پاندمی کرونا از ابتدا این مسئله را آشکار کرد که اگرچه ویروس کرونا، ماهیتی بیولوژیک دارد اما ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن به‌قدری بانفوذ است که اخبار این ابعاد، حداقل در ایران، همپای مسائل بیماری و پزشکی در صدر اخبار، نمایان شده است. واکنش‌های مختلف پژوهشگران، مردم و بنگاه‌های مختلف پزشکی و اقتصادی، هر بار چالشی ایجاد می‌کرده. از گرانی و کمیابی داروهای تقویتی و همچنین داروهای طب سنتی (زنجبیل و ...) و تعطیلی‌ها و حذف میان کنش‌های اجتماعی و افزایش خشونت خانگی گرفته تا اثری که کرونا بر واکنش سیاسی بین کشورهای مختلف دارد. هم‌اکنون در ایران، مسئله کرونا و واکسن به تحریم‌ها و مواضع سیاسی مربوط به تحریم راه پیداکرده و در آن نقش بازی می‌کند.

خلاصه این‌که با توجه به هرکدام از این اتفاق‌های چند ماه اخیر، می‌توان دخالت و اثرگذاری بسیاری از عوامل اجتماعی را در ایجاد نابرابری‌ها و مضیقه اجتماعی مشاهده کرد. کمبود دسترسی به الکل و مواد ضدعفونی‌کننده و احتکار ماسک در ابتدای ماجرا بود و حالا می‌توان نگران دسترسی همگان به واکسن شد. نگرانی اینجاست که محرومیت و فقر و قومیت و فاصله از مرکز و شغل و قشر و ... هرکدام در ایجاد نابرابری دسترسی به واکسن، چه تأثیری می‌گذارند؟

سخن دبیر کل سازمان ملل متحد، در مورد رویکردهای نوآورانه به کدام مسئله اشاره دارد؟ نگاه او رو به دستاورد در پژوهش‌ها و سرعت عمل WHO بوده یا ناامنی و شیفت‌های سنگین کادر درمان و به‌طورکلی هزینه‌ی سرمایه‌های انسانی که فعالیت بهداشتی کرده‌اند؟ گوترش سرمایه‌گذاری بر سیستم بهداشتی را عامل دستیابی به آینده‌ی امن‌تر و سالم‌تر می‌داند درحالی‌که شاید تجربه‌ی مهم پاندمی، توجه به عوامل اجتماعی مؤثر در سلامتی بوده. او همچنین در مورد سلامتی، تنها سلامت جسمی را، به خاطر ماهیت بیولوژیک کرونا در نظر گرفته است. به نظر می‌رسد آسیب‌های روحی و روانی ناشی از حذف کنش متقابل و رفتارها و حضور جمعی را هنوز تهدیدی و خسارتی ناشی از پاندمی ندانسته و به آن اشاره‌ای نمی‌کند. چقدر دیگر باید به در ادامه‌ی انزوای اجتماعی و قرنطینه به سر ببریم تا توجه به این مسائل، موازی با پروتکل تک ساحتی بهداشتی، در اولویت‌های سیاست‌گذاری مطرح شود؟

 اگر سودای روز جهانی پوشش همگانی بهداشت را در بستر توسعه پایدار قرار دهیم، احتمالاً باید سخن گوترش را واسازی کنیم و با ادبیات صادقانه‌تری بگوییم: تجربه‌ی پاندمی کرونا، حضور موانع مختلفی را که توسط ساختارهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ایجاد می‌شد، بیش از قبل آشکار کرده است. حالا محرومیت و عدم دسترسی را به خاطر ضروری بودنش و برای مرگ‌هایی که دور و نزدیک اتفاق می‌افتند، بیشتر درک می‌کنیم. به نظر می‌رسد این آگاهی (یا ترس؟!) به ما نشان داده که نابرابری در دسترسی به امکانات بهداشتی، برابر و متناظر مابقی نابرابری‌هایی است که مانع محقق شدن عدالت اجتماعی می‌شوند.

سازمان ملل متحد، از مردم، کنشگرها، سازمان‌های مردم‌نهاد، دولت‌ها و قدرت‌های سیاسی منطقه‌ای و ... برای تحقق پوشش همگانی بهداشت، درخواست همکاری داشته و شعار سال 2020 را (محافظت از همگان) تعیین کرده است.

محسن پناهی