به گزارش آتیه‌آنلاین، وزرای خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه در حالی در بروکسل با یکدیگر دیدار کردند که چالش‌های بسیاری قاره سبز را در بر گرفته است؛ پاندمی کرونا، وضعیت بحران سلامتی و رسیدن به نقشه راهی متحد برای مواجهه با بحران مالی احتمالی در آینده. با این همه، در میان این محورهای کلیدی، یک موضوع همچنان در دستور کار این مقام‌ها قرار داشت: بحرانی به نام ترکیه!
وزرای خارجه اتحادیه اروپا طی این نشست وضع تحریم علیه ترکیه به دنبال تنش‌های اخیر در شرق مدیترانه بر سر اکتشاف منابع گازی را بررسی کردند. با این حال تصمیم نهایی درباره وضع تحریم علیه آنکارا قرار است در نشست پنجشنبه آتی سران اتحادیه اروپا گرفته شود. این نخستین‌بار نیست که اروپا تمرکز خود را بر مسئله ترکیه می‌گذارد، بلکه اتحادیه اروپا حدود دو ماه پیش همزمان با تنش‌های دریایی بین ترکیه و یونان به دولت «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه هشدار داده بود که عدم توقف فعالیت‌های اکتشافی این کشور در مناطق مورد مناقشه در دریای مدیترانه بدون «تبعات» نخواهد بود.
برخورد منافع
دعوای ترکیه و اتحادیه اروپا ابعاد مختلف دارد؛ بحران پناهجویان، مداخله ترکیه در جنگ لیبی و حفاری‌های این کشور در میدان‌های گازی و نفتی شرق دریای مدیترانه از جمله آنها به حساب می‌آید. تنش‌های قره‌باغ و حضور مستقیم ترکیه و حمایتش از آذربایجان را نیز باید لحاظ کرد. طی نشست ۱۳ ژوئیه وزرای اتحادیه اروپا در بروکسل، برخی از دیپلمات‌ها به رسانه‌ها گفتند که هدف اصلی اتحادیه اروپا، گفت‌وگو با ترکیه است اما اگر این کشور به رفتارهایش ادامه دهد قطعاً «تحریم های شدید اقتصادی علیه این کشور» روی میز خواهد بود. جوزپ بورل، نماینده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پایان این نشست در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که «توافق کرده‌ایم که از ترکیه بخواهیم تا به طور فعال در پرونده سیاسی لیبی مشارکت کند و به تعهدات خود در چارچوب روند برلین از جمله تحریم تسلیحاتی سازمان ملل احترام بگذارد.»
آنچه در این میان نباید از قلم بیفتد، صف‌آرایی ترکیه در برابر فرانسه و «امانوئل ماکرون»، رئیس‌جمهوری این کشور است که از مخالفان جدی شخص اردوغان محسوب می‌شود. نکته مهم آنکه اختلاف‌های این دو کشور نیز ریشه‌ای نسبتاً قدیمی دارد؛ حمایت فرانسه از «خلیفه حفتر»، فرمانده نیروهای موسوم به ارتش ملی لیبی و حمایت آشکار ترکیه از دولت وفاق ملی لیبی و همچنین حمایت ترکیه از «الهام علی‌اف» در آذربایجان و طرفداری پاریس از ایروان و از همه مهمتر، موضوع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا که فرانسه یکی از مخالفان جدی آن به حساب می‌آید، از جمله محورهای تقابل این دو با هم است. ناگفته نماند که پیش از آتش‌بس در لیبی فرانسوی‌ها دولت اردوغان را متهم کردند که با نقض حقوق بین‌الملل به لیبی سلاح صادر کرده است.
آنچه اختلاف‌ها میان بروکسل و آنکارا را شعله‌ورتر کرد، تغییر کاربری «ایاصوفیه» در استانبول بود. اردوغان طی اقدامی که خشم اکثر کشورهای اروپایی را به دنبال داشت، موزه ایاصوفیه را تبدیل به مسجد کرد و بلافاصله نیز نماز جماعتی در آن اقامه کرد. این اقدام خشم «جوزپ بوررل»، رئیس دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا، را به دنبال داشت. جوزپ بورل در اینباره اعلام کرد که «این تصمیم به ناچار باعث بی‌اعتمادی و تشدید اختلافات بین جوامع مذهبی خواهد شد و تلاش‌های ما در گفت‌وگو و همکاری را تضعیف می‌کند. حمایت گسترده‌ای از سوی رهبران کشورهای اروپایی برای تجدید نظر در این تصمیم و بازگشت آن به حالت پیشین وجود دارد.»
«اوروچ رئیس»، الهه انتقام!
طی روزهای گذشته، ترکیه اعلام کرد که کشتی اکتشافی «اوروچ رئیس» پس از هفته‌ها عملیات در شرق دریای مدیترانه به بندر آنتالیا بازگشت. «فاتح دونماز»، وزیر انرژی ترکیه با انتشار پیامی توئیتری نوشت: «این کشتی ماموریت خود را که از ۱۰ آگوست آغاز کرده بود کامل کرد و به بندر آنتالیا بازگشت.» این خبر در حالی اعلام شد که فعالیت‌های این کشتی تحقیقاتی با واکنش‌های منفی از سوی اتحادیه اروپا، از جمله یونان مواجه شده بود. عملیات این کشتی بارها تمدید شده بود و کشتی‌های «آتامان» و «چنگیز خان» نیز همراه با آن به فعالیت مشغول بودند.
ترکیه اما توجهی به انتقادهای همسایگانش به این عملیات‌های اکتشافی نشان نداده است. هفته گذشته، سخنگوی وزارت خارجه ترکیه ضمن اشاره به آنکه یونان به بهانه فعالیت‌های اوروچ رئیس از مذاکرات عقب‌نشینی کرده اظهار داشت موضع روشن آنکارا، برای مذاکره بی‌قید و شرط ادامه دارد. «حامی آکسوی»، سخنگوی وزارت خارجه ترکیه، اظهار کرد که «آتن به دلیل فعالیت کشتی تحقیقاتی اوروچ رئیس، از مذاکره عقب‌نشینی کرد اما موضع روشن ترکیه امروز نیز همانند گذشته، برای مذاکره بی‌قید و شرط پس از بازگشت اوروچ رئیس به بندر آنتالیا ادامه دارد.» آکسوی ضمن تاکید بر آنکه ترکیه از ابتدا طرفدار مذاکره بدون شرط با یونان بوده است، خاطرنشان کرد که «توافق برای از سرگیری مذاکرات اکتشافی حاصل شده اما به دلیل عقب‌نشینی آتن از مذاکرات به بهانه فعالیت اوروچ رئیس، تاریخ آن مشخص نشده است.» سخنگوی وزارت خارجه ترکیه با اشاره به آنکه وزارت انرژی و منابع طبیعی کشور ۲۹ نوامبر به فعالیت اوروچ رئیس در مدیترانه شرقی پایان داده و به بندر آنتالیا بازگرداند، اعلام کرده که موضع روشن ما امروز همانند گذشته، برای مذاکره بی‌قید و شرط ادامه دارد.
با گذر از این اظهارات و موضع‌گیری‌ها، قضیه از آنجا پیچیده‌تر می‌شود که ترکیه در ماه آگوست در چارچوب فعالیت‌های کشتی حفاری «فاتح» در چاه تونا-۱ در میدان گازی ساکاریا در دریای سیاه، ذخیره گاز طبیعی ۳۲۰ میلیارد مترمکعبی کشف کرد! اردوغان ضمن اعلام این خبر گفت که با کشف این میدان گازی و استفاده از آن تا سال ۲۰۲۳ ترکیه به صادرکننده گاز تبدیل خواهد شدو احتمال داد که منابع گازی دیگری در این دریا کشف شود. توجه داشته باشید که یکی از مسایل و مشکلات پیش‌روی ترکیه کمبود منابع انرژی بوده که به همین علت آنکارا برای دستیابی به این منابع وارد آب‌های مدیترانه شرقی شده است و باید بدانید که کشتی‌های ترکیه از سال‌ها قبل اکتشاف نفت و گاز را در دریای مدیترانه آغاز کرده‌اند. همچنین وجود منابع قابل توجه گاز در شرق مدیترانه که از آن به عنوان «اِلدورادو» (سرزمین افسانه‌ای طلا) تعبیر می‌شود، باعث ایجاد تنش‌های میان ترکیه، یونان و فرانسه شده که هیچ یک حاضر نیستند از رویای دسترسی به این منابع ارزشمند چشم بپوشند. ترکیه، یونان و قبرس در میان دست‌کم هشت کشوری هستند که بر منابع گازی شرق مدیترانه ادعا دارند.
موج خروشان تحریم
به‌رغم آنکه ترکیه بارها اعلام کرده که حاضر به بهبود اوضاع و روابط با قاره سبز است، به نظر می‌رسد که این وضعیت قصد ندارد بهبود پیدا کند. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه روز گذشته (سه‌شنبه) از اروپا خواست نقش صادقانه‌تری در میانجی‌گری برای حل اختلافات آنکارا با یونان ایفا کند. او طی نشست خبری با وزیر خارجه مجارستان، اعلام کرد که «مشکلات با اتحادیه اروپا را می‌توان از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی حل کرد.» وی در واکنش به احتمال تحریم شدن ترکیه توسط اتحادیه اروپا، به دلیل فعالیت‌های دریایی در شرق مدیترانه، اظهار کرد که «ما خواستار بهبود روابط خود با اتحادیه اروپا هستیم، اما متاسفانه آنها به رفتار و استانداردهای دوگانه ادامه می‌دهند.»
همه تحریم‌ها به دلیل مواضع سیاسی و نظامی آنکارا که نگرانی متحدان غربی چون فرانسه و یا دشمنان همیشگی در شرق و شمال شرق مانند روسیه را بر می‌انگیزد و این کشور را در معرض تهدیدهای مختلف قرار می‌دهد، به ترکیه ختم می‌شود. حافظه فرهنگ جهانی این ضرب‌المثل معروف که «همه راه‌ها به روم ختم می‌شود» را به یاد دارد. امپراطوری روم جاده‌های فراوانی را در محدوده دریای مدیترانه احداث کرد که همگی به روم ختم می‌شدند. حال با توجه به وضعیت کنونی باید از ساختار این مثال قدیمی استفاده کرده و گفته می‌شود: همه تحریم‌ها به ترکیه ختم می‌شوند!
گزارش: فرزاد سیف‌نیا
نظر شما