به گزارش آتیه آنلاین،در این شماره از «آتیه‌نو» در مورد تعطیلی‌های پی‌درپی در طی این مدت و تأثیری که این وقفه بر روند آموزش و تعلیم هنر موسیقی در این مدت برجای گذاشته و همچنین روند کاری آموزشگاه‌های موسیقی در دوران بعد از واکسیناسیون سراسری و پساکرونا با «بیژن کامکار» موسیقیدان، نوازنده پیشکسوت و از مدیران آموزشگاه موسیقی «کامکارها» در این مورد گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
کرونا در قریب به دو سال اخیر تأثیرات مخرب و فراوانی بر کشور در همه زمینه‌ها و اصناف از خود بر جای گذاشت. روند کاری آموزشگاه‌های موسیقی طی این مدت چگونه بود؟
از همان ابتدای شیوع و چرخش این ویروس در سطح کشور، پای کرونا نیز به موسیقی باز شد. در ادامه نیز در پی اعلام دستورالعمل ستاد ملی مبارزه با کرونا، آموزشگاه‌های موسیقی در سطح کشور تعطیل و برگزاری کنسرت‌ها نیز به صورت زنده لغو شد. به هر حال، شرایط سخت و بسیار پیچیده‌ای در کشور در همه شاخه‌های هنری حاکم بود. دقت داشته باشید موسیقی، هنری شخصی و فردی نیست و هنرمند موسیقیدان یا در حال تمرین با سایر نوازندگان است و یا در حال آموزش این هنر به هنرجویان؛ بنابراین تعطیلی یکباره کنسرت‌ها و آموزشگاه‌های موسیقی، عملاً موسیقیدان، نوازندگان و هنرجویان این هنر را از ادامه فعالیت هنری خود بازمی‌دارد. به هر حال به دلیل ماهیت کشنده بودن و همچنین قدرت سرایت بالایی که این ویروس دارد، چاره دیگری نبود و همه به شرایط موجود تن دادند و منتظر ماندند تا اوضاع کمی بهبود یابد و از حالت انجماد خارج شود. از طرفی، در این مدت، فرصت‌های زیادی از دست رفت و هنرجویان و هنرمندان به دنبال راه چاره‌ای بودند تا از این حالت انجماد خارج شوند. در این بین، برخی از آموزشگاه‌ها بیکار ننشسته و رو به آموزش موسیقی در فضای مجازی و کلاس‌های مجازی با حضور استاد
آورده اند تا این فرصت‌سوزی را به نحوی تبدیل به فرصت‌سازی کنند. در حال حاضر نیز برخی از آموزشگاه‌ها و حتی خود استادان موسیقی از این شیوه تدریس برای آموزش خود به هنرجویان بهره می‌برند. البته در شرایطی که کشور هر روز با مرگ‌ومیر بالای کرونایی مواجه بود و از طرفی نمی‌توان آموزش و همچنین تعطیلی آموزشگاه‌ها را متوقف ساخت به نظر برخی این شیوه و آموزش تنها راه ادامه فعالیت هنری در شرایط موجود بود.
آیا به نظر شما نمی‌توان آموزش موسیقی به هنرجو را از طریق فضای مجازی دنبال کرد؟ درست همانند کاری که وزارت آموزش و پرورش طی این دو سال تحصیلی کرونایی در مورد روند تحصیل دانش‌آموزان انجام داد...
ببینید همانطور که اشاره کردم، هر آموزشی شرایط مخصوص به خود را دارد و در مورد موسیقی و آموزش این هنر نیز هنرجو باید پای مکتب استاد خود بنشیند و ریزه‌کاری‌ها و ایرادات کاری خود را برطرف سازد و استاد نیز در جریان تمرین او قرار گیرد و اینگونه نیست که به طور مثال، یک درس و یا یک قطعه موسیقی به صورت ویدیویی ضبط شود و در اختیار هنرجو قرار گیرد و او نیز از روی آن تمرین کند و یا بالعکس؛ هنرجو قطعه‌ای را تمرین کند و آن را برای استاد خود ارسال کند تا استاد آن را ببیند و به ایرادات و اشکالات آن پی ببرد. نوع کوک ساز، درست اجرا کردن قطعات و از همه مهمتر شیوه صحیح نوازندگی و همچنین «پرده‌گیری» و «ویبراسیون» سازهای مختلف که باید از نزدیک به هنرجو آموزش داده شود به گونه‌ای نیست که آنطور که باید امکان آموزش آن در فضای مجازی مهیا باشد و بتوان از این طریق، موسیقی را به هنرجو آموزش داد و امیدوار بود هنرجو این هنر را به صورت صحیح و اصولی آموزش ببیند و فراگیرد؛... اما خب به هر حال همانطور که اشاره کردم به دلیل حاد بودن شرایط کشور از لحاظ کرونایی، این شیوه آموزش به دلیل عدم ابتلاء به این ویروس و همچنین تعطیلی مراکز و آموزشگاه‌های موسیقی در برخی آموزشگاه‌ها رایج شد و برخی نیز اعتقاد داشتند برای ادامه کار و همچنین از همه مهمتر اینکه هنرجو به تمرین و ادامه کار خود بپردازد و در روند آموزش او خللی وارد نشود، این شیوه - در حال حاضر- به هر حال بهتر از تعطیلی کامل است. در نظر داشته باشید همانطور که دانش‌آموز در مدرسه و سرکلاس همراه با دیگر دانش‌آموزان از معلم خود دروس را فرامی‌گیرد و معلم نیز از نزدیک در جریان روند آموزشی دانش‌آموزان خود قرار می‌گیرد و ایرادات آنان را برطرف می‌سازد و هیچ نوع سبک و شیوه‌ای نمی‌تواند جای این نوع آموزش؛ یعنی آموزش حضوری را بگیرد، در مورد موسیقی و آموزش آن نیز همین موضوع صادق است. هنرجو نزد استاد خود است که با زیر و بم نت‌ها و تکنیک اصولی نواختن ساز و فن اصولی موسیقی آشنا می‌شود. به جرأت می‌توان گفت نحوه آموزش از راه دور بر کیفیت سطح آموزش تأثیر منفی فراوانی برجای می‌گذارد. آموزش همانند برخی مشاغل نیست که کارمند در منزل خود بنشیند و کار خود را انجام دهد و سپس از طریق فضای مجازی کار نهایی را برای کارفرمایش ارسال کند. در نظر داشته باشید در رشته آواز و سلفژ که نیاز به تمرین آوازی است، هنرجو نمی‌تواند با ماسکی بر روی صورت و دهان خود دروس سلفژ و آواز را تمرین کند و مواردی از این دست که در هنر موسیقی فراوان است. البته طی این مدت و تعطیلی آموزشگاه‌های موسیقی برخی از هنرجویان و استادان موسیقی در این دوره کرونایی، روی به کلاس خصوصی آوردند. به این طریق که یا استاد به منزل هنرجو مراجعه می‌کرد یا هنرجو به منزل استاد؛ اما به هر حال، شیوه و سبک درست و اصولی و صحیح آموزش هر هنری این است که هنر در کلاس و یا دانشگاه و یا آموزشگاه به هنرجو آموزش داده شود؛ همان نحوه آموزشی که تا به حال متداول بوده و همه موسیقیدانان و استادان ما نیز این راه و روش آموزشی را پیموده‌اند.
اکنون که با همت دولت جدید، شاهد طرح واکسیناسیون ملی و سراسری در سطح کشور هستیم، به نظر شما روند آموزش موسیقی به چه صورت خواهد بود و شما شرایط آموزش این هنر را در دوران پساکرونا به چه صورت می‌بینید؟
به هر حال با طرح واکسیناسیون سراسری در سطح کشور، خطر ابتلاء به ویروس کرونا به شدت کاهش خواهد یافت و زمینه برای بازگشت به شرایط قبل از کرونا فراهم خواهد. از طرفی، مردم نیز دیگر همانند آن اوایل که از نام کرونا وحشت داشتند و استرس بالایی را در این زمینه تحمل می‌کردند، اکنون دیگر با طرح واکسیناسیون سراسری و همتی که در مبارزه با این ویروس کشنده در سطح جامعه از همه مشاهده می‌شود، کم‌کم با این ویروس کنار آمده و راه مقابله و مبارزه با آن را نسبت به دو سال قبل دریافته اند. امید که با اتمام واکسیناسیون سراسری، کارها به روال سابق خود بازگردد و ما شاهد حضور افراد در سطح جامعه بدون هیچ استرس و نگرانی از خطر ابتلاء به ویروس باشیم. به هر حال، طی نزدیک به این دو سال نه‌تنها آموزشگاه‌های موسیقی بلکه مراکز آموزشی از هر نظر متحمل ضرر و خسارات فراوانی شدند؛ از کرایه آموزشگاه‌ها که اکنون رقم بالایی را به خود اختصاص می‌دهد تا سایر هزینه‌ها. از یاد نبریم افراد زیادی در آموزشگاه‌ها تحت عناوین شغلی مختلف مشغول به کار هستند؛ مانند منشی‌ها، نیروهای خدمات، تأسیسات و... که طی این دو سال شغل خود را از دست دادند و امیدواریم با پایان واکسیناسیون ملی به شغل خود بازگردند و در روند آموزش هنرجویان نیز خللی وارد نشود.
شما به عنوان هنرمند و نوازنده پیشکسوتی که سال‌ها با گروه عارف همکاری کرده‌اید و عضو این گروه بوده‌اید و کنسرت‌های مختلفی را در سطح کشور و همچنین خارج از کشور و کشورهای مختلف جهان برگزار کرده‌اید، با توجه به شرایط موجود، آینده موسیقی سنتی در کشورمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به هر حال این موضوع بر کسی پوشیده نیست که وضعیت موسیقی سنتی و آموزش آن نسبت به زمان گذشته و دوران ما خیلی بهتر و دگرگون شده است. اکنون استادان برجسته‌ای در رشته‌ها و شاخه‌های مختلف هنری در سطح کشور حضور دارند که از جمله موسیقی است. از همه مهمتر، شیوه، سبک و متد آموزش نیز نسبت به دوران قبل، بسیار متحول شده و هنرجو از روزی که پا در آموزش این هنر می‌گذارد، در مسیر و کانال درستی قرار می‌گیرد. استادان نیز با شیوه‌ها و متد آموزش روز آشنا شده‌اند و از این شیوه‌ها در آموزش هنرجویان خود استفاده می‌کنند. تا جایی که من در خاطر دارم، در دوران ما، آموزش موسیقی بسیار سخت و طاقت‌فرسا بود و هنرجو سختی‌ها و مشقات فراوانی را متحمل می‌شد تا پای جلسه درس استادی بنشیند و موسیقی را بیاموزد. در آن زمان، استاد موسیقی بسیار کم بود و از طرفی آموزشگاه‌های زیادی در کشور به‌ویژه شهرستان‌ها در زمینه آموزش موسیقی وجود نداشت و هنرجویی که به طور مثال در یکی از استان‌ها و یا شهرستان‌های این کشور ساکن بود، به ناچار برای آموزش موسیقی یا باید به تهران می‌آمد یا به یکی از مراکز استان‌ها که به ناچار می‌بایست شرایط بسیار سختی را متحمل شود. اما اکنون دیگر مانند دوران قبل و زمان ما نیست و همانطور که اشاره کردم، آموزش هنر موسیقی از هر نظر؛ چه آموزش و سهولت دسترسی به آن و همچنین بُعد مسافت نسبت به قبل، تفاوت ماهوی زیادی پیدا کرده است. از طرفی، به تعداد هنرجویان این هنر نیز افزوده شده و هر روز نیز در حال افزوده شده است و جوانان برای یادگیری این هنر از خود شوق و ذوق فراوانی نشان می‌دهند که این موضوع خود جای خوشحالی و امیدواری فراوانی دارد. ما اکنون شاهد هستیم که هنرجویان تازه کار دورهم جمع می‌شوند و گروه‌های نوازندگی کوچک تشکیل می‌دهند و با شیوه‌های نوازندگی مختلف و سبک‌های گوناگون آن آشنا می‌شوند. برگزاری جشنواره‌های مختلف موسیقی نیز در سطح کشور بر ذوق هنرجویان در کسب جایزه و شرکت در این جشنواره‌ها و فستیوال‌های داخلی و بین‌المللی افزوده است. استادان نیز خوشبختانه با علم روز موسیقی و به صورت کلاسیک و آکادمیک آشنایی دارند که این موضوع خود در آموزش این هنر به صورت اصولی و آکادمیک بر هنرجویان تأثیر فراوانی دارد. در گذشته آموزش هنر موسیقی به صورت سینه به سینه بود و هنرجو از شیوه به اصطلاح «گوشی» و نگاه به دست استاد، گوشه‌ها و شیوه نوازندگی را فرامی‌گرفت که اکنون دیگر این شیوه کاملاً منسوخ شده و آموزش موسیقی شکل و فرم آکادمیک به خود گرفته است. همه این موارد و از همه مهمتر، شور و شوقی که در جوانان برای یادگیری هنر موسیقی در سطح جامعه مشاهده می‌شود، نشان از این دارد که اکنون موسیقی ما نسبت به قبل از جایگاه و وضعیت بهتری برخوردار است و می‌توان آینده بهتر و روشنی را برای آن متصور بود.
نظر شما