به گزارش آتیه آنلاین، «بحران روابط قطر و عربستان پایان یافت و توافق نهایی صورت گرفت». این عبارت بخشی از جملات خالد جارالله، معاون وزیر امور خارجه کویت است که از سوی شبکه خبری الجزیره قطر  منتشر شد و توجه بسیاری از رسانه‌های جهان را به خود جلب کرد. الجزیره در مصاحبه‌ای با وی اعلام کرده اقداماتی انجام شده که برای حرکت به سوی آینده و پایان دادن به تمامی اختلافات در دستور کار این کشور قرار گرفته است. این در حالی است که معاون وزیر امور خارجه کویت به جزییات این اقدامات و اختلافات باقی مانده میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اشاره‌ای نکرده است. اعلام پایان اختلافات میان عربستان و قطر ساعاتی پس از آن مطرح شد که فیصل بن فرحان، وزیر امورخارجه سعودی جمعه شب گذشته اعلام کرد که به حل اختلافات میان کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس بسیار نزدیک شده‌ایم. بن فرحان از تلاش‌های کویت و آمریکا برای نزدیک کردن دیدگاه‌ کشورهای عضو شورای همکاری به یکدیگر قدردانی کرده و این اقدامات را سرآغاز تنش‌زدایی میان ریاض و دوحه عنوان کرده است.

محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر نیز (روز جمعه) ساعاتی بعد با ابراز خوشبینی نسبت به حل بحران میان کشورش با عربستان و متحدانش اعلام کرد که حل این بحران باید فراگیر باشد و اتحاد خلیج فارس را حفظ کند.

اتخاذ این مواضع از سوی وزیر خارجه قطر واکنش برخی تحلیلگران مسائل کشورهای حوزه خلیج فارس را در پی داشت. در همین راستا «احمد الفدید» خبرنگار نام آشنای شرق‌الاوسط با اشاره به خشنودی برخی مقامات دیپلماتیک کشورهای عربی در خصوص اتمام بحران پیش آمده برای قطر با انتشار پیامی در صفحه اینستاگرام خود بر طبعات و مشکلات ناشی از این تنش تاکید داشت. وی معتقد است که برخی مشکلات و مسائل پیش آمده در خصوص قطع مناسبات باعث شد نه تنها دوحه، بلکه کشورهای عربی و به خصوص دولت‌های حاشیه خلیج فارس آسیب‌های جدی و ملموسی را تجربه کنند.

این در حالی است که برخی کشورهای غربی به علاوه دولت آنکارا و تهران برای بازگشت شرایط قبلی و تنش‌زدایی میان قطر و عربستان تلاش‌هایی را در حوزه دیپلماتیک در دستور کار قرار دادند که به دلایل گوناگونی منجر به بازگشت به عادی‌سازی روابط دو طرف نشد.

میدان‌داری کویت

اما کویت با توجه به جایگاه سیاسی و اقتصادی خود همواره توانسته چهره‌ای میانه‌رو و معتدل در حوزه سیاست و مناسبات بین‌المللی از خود به نمایش بگذارد. از سوی دیگر بعد از اشغال این کشور از سوی دیکتاتور بغداد و حمله سراسری رژیم بعث عراق در جنگ کویت که باعث تحمیل خسارت‌های فراوان به این کشور عربی با ویژگی‌های ژئوپولیتیکی و ژئوانرژی خاص شد، جایگاه کویت در میان کشورهای عضو اتحادیه عرب و همچنین سازمان ملل متحدد تقویت شد.

از این رو سران کویت توانسته‌اند در برخی منازعات و چالش‌های پیش آمده در میان اعراب منطقه خلیج فارس با اتکاء به وجهه بین‌المللی و تعادل سیاستمداران این کشور نقش به سزایی را در بهبود روابط ایفا کنند.

اما عربستان، بحرین، امارات و مصر از ۵ ژوئن ۲۰۱۷ (۱۵ خرداد ۹۶) با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم، روابط خود را با این کشور قطع کردند و مرزهای زمینی، دریایی و هوایی خود را به روی دوحه بستند. این کشورها برای از سرگیری روابط، ۱۳ شرط تعیین کرده‌ بودند اما قطر با بیان اینکه شروط تعیین شده ناقض حق حاکمیت این کشور است، تاکنون به آن تن نداده است.

مذاکرات برای بهبود روابط با دوحه در شرایطی در دستور کار دولت‌های عربی قرار گرفته است که احمد ناصر محمد الصباح، وزیر خارجه کویت اخیراً در بیانیه‌ای اعلام کرد که در چارچوب ادامه تلاش‌ها برای آشتی کشورهای حاشیه خلیج فارس گفت‌وگوهای موثر انجام شده است. سلطان‌نشین عمان نیز در اینباره از بیانیه کویت در خصوص به دست آمدن نتایج مثبت برای آشتی میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس استقبال کرد. در همین راستا، پیش‌تر برخی رسانه‌ها گزارش داده بودند که با میانجیگری آمریکا، گشایشی برای حل بحران قطر با عربستان و متحدانش صورت گرفته است اما حالا مشخص شده که کویت به وکالت از واشنگتن در حال ایفای نقش خود برای تنش‌زدایی از این بحران حدوداض چهار ساله بوده است.

پای منافع جمعی در میان است!

موضوع بازگشت عربستان به برقراری روابط با قطر در حالی واکنش‌های مختلفی را در رسانه‌های جهان به دنبال داشته است که برخی ناظران مسائل بین‌الملل معتقدند قطر به دلیل جایگاه ویژه در خط ارتباط ساحلی خلیج فارس میان ریاض، عمان، کویت و همچنین وجود مقر سرفرماندهی نظامی ایالات متحده در این کشور از اهمیت بالایی در میان دولت‌های مذکور برخوردار است.

از این منظر تحلیلگران موسسه مطالعات عرب در بریتانیا معتقدند ارتباط تهران با دوحه در شرایط افزایش تنش در سال 2017 نگرانی‌هایی را نیز در میان کشورهای عربی به دنبال داشته و در نهایت مرز مشترک قطر و حضور مستشاران و مقامات غربی در این کشور در کنار ارتباط تهران موجی از نگرانی‌ها را در عربستان، امارات، کویت و عمان در پی داشته است. همچنین این موسسه با اشاره به مناسبات واشنگتن و قطر در کنار این نگرانی‌ها در گزارشی به ارتباط مقامات دولت ترامپ با برخی مسئولان کویتی برای حل این تنش اشاره دارد و معتقد است که کاخ سفید در جلسات مشترکی با مقامات کویت خواستار نقش‌آفرینی این کشور و بازگشت مناسبات عادی میان کشورهای حاشیه خلیج فارس با دوحه شده است.

از سوی دیگر اتحادیه اروپا روز شنبه با صدور بیانیه‌ای از تلاش و کمک‌های دولت کویت برای ایجاد تفاهم در منطقه خلیج فارس استقبال کرد. موضوعی که به اعتقاد برخی کنشگران بین‌المللی ریشه در جایگاه کویت در میان اعضای جامعه بین‌الملل دارد. اتحادیه اروپا با استقبال از اقدامات کویت و بیانیه وزیر خارجه کویت در نشست شورای همکاری خلیج فارس اعلام کرد که این اتحادیه به حمایت از تلاش‌های این کشور برای میانجیگری در پرونده قطر ادامه می‌دهد. نمایندگان کشورهای اروپایی با انتشار این بیانیه و تاکید بر حل و فصل تنش‌های پیش آمده برای قطر معتقدند جلوگیری از اختلاف داخلی و حل این قبیل مسائل باعث می‌شود تا شورای همکاری خلیج فارس اتحاد خود را به دست آورده و رسالت مهمی را که برعهده دارد از سر بگیرد.

در آخر باید خاطرنشان کرد کویت در ماجرای اختلاف و تنش‌های پیش آمده برای قطر به عنوان یک دولت اثرگذار به دنبال نقش‌آفرینی در حل این مناقشات است. کنشگری که به اعتقاد برخی کارشناسان مسائل بین‌الملل یا به صورت خودجوش بوده و یا از سوی واشنگتن هدایت می‌شود. در هر دو حالت محصول اقدامات کویت بازگشت روابط قطر و عربستان به قبل از سال 2017 میلادی است که می‌تواند از یک سو کارنامه سیاست خارجی و منطقه‌ای این کشور را پر بار کند و از جهتی دیگر می‌تواند به عنوان یک دستاورد سیاسی مهم برای «شیخ نواف الاحمد الجابر الصباح»، امیر تازه منصوب شده کویت ثبت و ضبط شود.

گزارش: اردشیر حبیبی