به گزارش آتیه آنلاین، یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی در دنیا، ساعاتی است که افراد هر جامعه به مطالعه، اعم از کتاب، نشریات و روزنامه ها اختصاص می دهند. از این رو مراکز آمار و سرشماری در کشورهای مختلف به طور مدام نسبت به جمع آوری اطلاعات میزان سرانه مطالعه مردم، تحلیل آن اطلاعات و انتشار یافته های خود اقدام می کنند.

در این خصوص مرکز ملی آمار ایران، دیروز (شنبه ۲۷ شهریورما) سرانه مطالعه ایرانیان در سال گذشته را منتشر کرد. بر اساس این آمار، در سال ١٣٩٩ سرانه مطالعه افراد ١٥ساله و بیش‌تر با سواد در ماه به طور متوسط ٨ ساعت و ١٨ دقیقه برآورد شد که به عبارت دیگر ١٦ دقیقه و ٣٦ ثانیه در روز بوده است. از این مقدار ٦ ساعت و ٣٢دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیردرسی، ١ ساعت و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه روزنامه و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه نشریات بوده است.

این آمارگیری در سال ١٣٩٩، برای افراد ١٥ ساله و بیشتر، به گونه ای طراحی شده است که نتایج به تفکیک تمام استان‌ها قابل ارایه است. در این آمارگیری به ٤٣ هزار و ٧٠٠ خانوار شهری و ١٨ هزار و ٨٦٠ خانوار روستایی و در کل به ٦٢ هزار و ٥٦٠ خانوار مراجعه شده و اطلاعات مرتبط با حوزه کتاب و نشریات، موسیقی، شبکه های اجتماعی، فعالیت‌های ورزشی، تغذیه، سرمایه اجتماعی و ... افراد ١٥ ساله و بیشتر اخذ شده است.

مهمترین یافته‌های این طرح در حوزه مطالعه به شرح زیر است:

‌-  در سال ١٣٩٩ سرانه مطالعه افراد ١٥ساله و بیش‌تر با سواد در ماه به طور متوسط  ٨ ساعت و ١٨ دقیقه برآورد شد که به عبارت دیگر ١٦ دقیقه و ٣٦ ثانیه در روز بوده است. از این مقدار ٦ ساعت و ٣٢دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیردرسی، ١ ساعت و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه روزنامه و ٢٣ دقیقه سرانه مطالعه نشریات بوده است.

‌- به طور کلی ٩‌/٦٢ درصد افراد با سواد ١٥ ساله و بیشتر در سال ١٣٩٩ یک نوع مطالعه غیردرسی اعم از کتاب غیردرسی، روزنامه یا نشریه داشته‌اند.

‌- ٥‌/٥٤ درصد از افراد باسواد ١٥ ساله و بیش‌تر، در یک سال قبل از آمارگیری، مطالعه کتاب غیردرسی اعم از چاپی یا الکترونیکی داشته‌اند.

‌- ٤‌/٢٢ درصد از افراد باسواد ١٥ ساله و بیش‌تر، در ماه قبل از آمارگیری، روزنامه اعم از چاپی یا الکترونیکی مطالعه کرده‌اند.

‌- ٩‌/٨ درصد از افراد باسواد ١٥ ساله و بیش‌تر، در ماه قبل از آمارگیری، نشریه (چاپی یا الکترونیکی)   مطالعه کرده‌اند.

‌- از ٦ ساعت و٣٢دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیر درسی در ماه، ٢ ساعت و ٣٢ دقیقه سرانه مطالعه قرآن و ادعیه و ٤ ساعت سرانه مطالعه سایر کتب غیر درسی بوده است.

‌- از افراد ١٥ ساله و بیشتر که در سال ١٣٩٩ مطالعه کتاب غیردرسی داشته اند، ٢‌/٣٣ درصد حداقل یک عنوان کتاب، ٧‌/٥٢ درصد دو تا چهار عنوان، ٥‌/٧ درصد پنج تا هفت و ٥‌/٦ درصد بیش از هفت عنوان کتاب مطالعه داشته اند.

‌- نتایج آمارگیری نشان می دهد اولویت مطالعه افراد به ترتیب مطالعه قرآن و ادعیه، رمان و داستان های کوتاه بزرگسالان، روانشناسی و تربیتی و موضوعات دینی (بجز ادعیه و قرآن) بوده است.

‌- استانهای یزد با ١٥ ساعت و ١٦ دقیقه،   قم با ١٥ ساعت و ١٢ دقیقه و قزوین با ١٢ساعت و ٥٨ دقیقه در ماه بیشترین و استان های کرمانشاه با ٣ ساعت و ٤٠ دقیقه، کهگیلویه و بویر احمد با ٣ ساعت و ٢٢ دقیقه و بوشهر با ٢ ساعت و ٤٠ دقیقه در ماه کمترین سرانه مطالعه را در سال ١٣٩٩داشته اند.

سرانه پایین مطالعه، عوامل و راهکارها

به گفته کارشناسان، عوامل زیادی از جمله مسائل فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی و اجتماعی در کاهش سرانه مطالعه دخیل هستند. یکی از علت های مهم کتاب نخواندن، عادت نداشتن به مطالعه عدم احساس نیاز به آن است. در این رابطه خانواده و آموزش و پرورش نقش مهمی دارند و عوامل زیادی چون خانواده، آموزش و پرورش، دولت، رسانه ها، کتابخانه ها، کتابداران و ناشران تاثیرگذار هستند. اگر پدر و مادر به مطالعه اهمیت دهند بدون شک فرزند خانواده نیز به مطالعه توجه می کند. آموزش و پرورش نیز نقش مهمی در افزایش سرانه مطالعه دارد به طوری که متاسفانه امروز سیستم آموزشی ما تک منبعی شده و دانشجو و یا دانش آموز برای کسب اطلاع در زمینه خاص به منابع اطلاعاتی مختلف سوق داده نمی شود.

اگر باور داشته باشیم که کتابخوانی عنصر اصلی دریادگیری است، اهمیت مطالعه و کتابخانه در آموزش و پرورش مشخص می شود، اما متاسفانه در آموزش و پرورش، کتابخانه های آموزشگاهی نقش مهمی را که باید داشته باشند، ندارند. در مدارس کتابدار حضور ندارد تا کتاب های خوب را به دانش آموزان معرفی کند در حالی که کتابدار به عنوان کتاب شناس می تواند نقش مهمی را در این امر داشته باشد زیرا قرار نیست هرکتابی خوانده و معرفی شود.

از سوی دیگر، کتابخانه ها نسبت به رشد جمعیت، توسعه پیدا نکرده اند و پراکندگی آنها نیز متناسب با جمعیت و جامعه نیست. گاهی اوقات تراکم کتابخانه ها را بویژه کتابخانه های عمومی را در یک منطقه بیشتر داریم و مناطقی دیگر از نعمت کتابخانه محروم هستند.

از عوامل دیگر پایین بودن سرانه مطالعه در کشور می توان به افزایش قیمت کتاب نسبت به متوسط درآمد خانواده و آشنایی نداشتن با شیوه و روش های مطالعه اشاره کرد. همچنین گاهی مخاطبان از موضوعات کتاب هایی که منتشر می‌شوند ناراضی هستند زیرا چاپ کتاب ها با نیاز آنها چندان منطبق نیست.

عامل دیگر پایین بودن سرانه مطالعه بحث جاذبه است، امروزه رسانه های بسیاری در دنیا فعالیت می کنند که برای دستیابی به این رسانه ها نیز نباید هزینه ای پرداخت کرد؛ بنابراین در این صحنه رقابت باید کتابخانه ها و همچنین کتاب هایی که منتشر می شوند جاذبه و جذابیت داشته باشند.

به منظور افزایش سرانه مطالعه در کشور باید دولت با کمک های مادی و معنوی، امر مطالعه و کتابخوانی را پشتیبانی کند. رسانه ها هم می توانند بعنوان مثال با معرفی کتابها و افزایش برنامه های نقد کتاب‌ها، حتی معرفی کتابخانه ها و ساعت کار و خدمات آنها در هر منطقه نقش مهمی داشته باشند. تولیدکنندگان و ناشران هم باید به مخاطبان بیشتر توجه و سعی کنند تا نیازهای آنها را بشناسند و براساس آن به تهیه و انتشار آثار مناسب بپردازند.