به گزارش آتیه‌آنلاین، به‌رغم فرو ریختن دیوار برلین، عادت‌های بلوک شرق در دوران شوروی سابق همچنان به قوت پابرجاست؛ از جمله فشار دولت مرکزی کرملین بر کشورهای اطراف خود. حال به نظر می‌رسد که این عادت قدیمی تن به تنش‌های جدیدی در منطقه داده است.

هشدار گرجستان

در ادامه تلاش روسیه برای نفوذ در اقمار پیشین شوروی، تفلیس اخیرا هشدار تندی را به مسکو داد. گرجستان از روسیه خواسته تا نیروهایش را از قلمروی این کشور خارج و از توافق ۲۰۰۸ با تفلیس تبعیت کند. به گزارش خبرگزاری آناتولی، «ایراکلی گاریباشویلی»، نخست‌وزیر گرجستان با تاکید به روسیه برای خروج سربازانش از قلمروی گرجستان گفت: «روسیه به توافق پس از جنگ با تفلیس پای‌بند نبوده است.»

وی در جریان سیزدهمین سالگرد قربانیان درگیری ۲۰۰۸ اوستیای جنوبی بین دو کشور روسیه و گرجستان این اظهارات را مطرح کرد و ادامه داد: «یکپارچگی گرجستان از سوی روسیه در جریان درگیری‌های اوستیای جنوبی مورد حمله قرار گرفت و در جریان این نبرد، ۲۰ درصد از کشور توسط روسیه تصرف شد.» وی همچنین گفت که گرجستان راه و روشی صلح‌آمیز را برای حل درگیری‌ها انتخاب کرده و تلاشش برای پایان دادن به این تصرف است و در عین حال، به دنبال حفظ کشور از سیاست‌های تهاجمی روسیه نیز است.

در همین حال، «سالومه زورابیشویلی»، رئیس‌جمهوری گرجستان نیز گفت: «نبرد کشور برای استقلال همچنان ادامه دارد. مسیر یکپارچگی قلمرو و وحدت کشور یک مسیر دشوار است اما ما شاهد وحدت مجدد گرجستان هستیم.» گفتنی است که درگیری ۱۳ ماهه بین ارتش گرجستان و جدایی‌طلبان آبخازیا مورد حمایت روسیه در ۱۹۹۲ و ۱۹۹۳ درگرفت. در سال ۲۰۰۸، درگیری پنج روزه بین گرجستان و روسیه بر سر مناطق جدا شده اوستیای جنوبی و آبخازیا اتفاق افتاد. در نهایت تفلیس کنترل این دو منطقه را از دست داد و روسیه بعداً آن‌ها را کشورهای مستقل اعلام کرد و به رسمیت شناخت. در واکنش، گرجستان روابط دیپلماتیکش با روسیه را قطع کرد و بعداً،‌ سوئیس نقش میانجی‌گر را ایفا کرد. از منظر بین‌المللی، دو منطقه همچنان جزو قلمروهای گرجستان به رسمیت شناخته می‌شوند.

از سوی دیگر، «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه روز چهارشنبه توافق‌نامه امضا ‌شده درباره «تابعیت دوگانه» بین این کشور و جمهوری اوستیای جنوبی را مورد تأیید قرار داد. این سند بعد از امضای پوتین در پورتال اسناد حقوقی روسیه منتشر شد. در متن این سند آمده است: «پیشنهاد وزارت ‌خارجه روسیه و توافقات بین ارگان‌های فدرال علاقه‌مند در قوه مجریه درباره امضای توافق‌نامه بین فدراسیون روسیه و جمهوری اوستیای جنوبی در خصوص حل و فصل مسائل مربوط به اعطای تابعیت دوگانه برای شهروندان این جمهوری مورد موافقت قرار می‌گیرد.»‌ طبق اطلاعات دفتر مطبوعاتی کرملین، رئیس‌جمهوری روسیه همچنین دستور تهیه پیش‌نویس توافقنامه‌ای با طرف اوستیایی را تایید کرد که به وزارت ‌خارجه اجازه می‌دهد تا تغییرات خاصی که ماهیت اساسی ندارد را در این توافق‌نامه بدهد. 

واکنش غرب

این تحولات البته برای بسیاری از تحلیل‌گران یادآور الحاق شبه‌جزیره کریمه از سوی روسیه است، اقدامی که به‌رغم مخالفت‌های گسترده عملیاتی و بدل به یکی از پیروزی‌های بزرگ کرملین طی یک دهه گذشته در زمینه تنش‌ها در اروپای شرقی و رقابت با غرب شد. کشورهای غربی مثل گذشته به اقدام‌های روسیه در مورد اوستیای جنوبی واکنش نشان دادند، به این امید که این‌بار نتیجه با آنچه در کریمه شاهدش بودند متفاوت باشد. خبرگزاری تاس گزارش داد که برخی کشورهای غربی در بیانیه‌ای مشترک از روسیه خواسته‌اند تا از تصمیم خود در خصوص به رسمیت شناختن استقلال دو جمهوری «خودخوانده» آبخازیا و اوستیای جنوبی از کشور گرجستان صرف نظر کند. این سند در بین اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد پخش شد. برخی کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه، جمهوری استونی، ایرلند، نروژ و آلبانی زیر این بیانیه مشترک را امضاء کردند.

در متن این بیانیه آمده است: «امروز ما (کشورهای غربی) بار دیگر از فدراسیون روسیه می‌خواهیم تا بدون معطلی نیروهای نظامی و نیروهای امنیتی خود را از خاک کشور گرجستان در دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی خارج کرده و در تصمیم خود در خصوص به رسمیت شناختن استقلال این دو جمهوری خودخوانده تجدید نظر کند.»

روسیه البته نشان داده که در این زمینه علاقه‌ای به مماشات ندارد. «دیمیتری پولیانسکی»، معاون اول نماینده دائم روسیه در سازمان ملل در واکنش به این بیانیه مشترک، این درخواست را «دردهای خیالی» کشورهای غربی نامید و یادآور شد که استقلال دو جمهوری آبخازیا و اوستیای جنوبی، یک واقعیت تاریخی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

این در حالی است که به نظر می‌رسد که روسیه با توجه به افزایش تنش‌ها در منطقه تلاش دارد سلطه خود را در کشورهای همسایه خود افزایش دهد. طی روزها و هفته‌های گذشته و همزمان با افزایش تنش‌ها در افغانستان، «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه در نشست وزرای دفاع کشورهای عضو سازمان همکاری شانگ‌های در دوشنبه اعلام کرد که اگر امنیت جمهوری تاجیکستان در رابطه با روند اوضاع در کشور همسایه (افغانستان) در معرض تهدید قرار بگیرد، پایگاه نظامی ۲۰۱ روسیه تمامی کمک‌های نظامی لازم را به این کشور ارائه خواهد داد.

به گفته وی، واضح است که‌ ماموریت آمریکا و پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در افغانستان شکست خورده و اوضاع در این کشور دیگر از کنترل خارج شده و وخامت وضعیت در مناطق شمالی افغانستان و خروج جمعی نیروهای نظامی این کشور به خاک تاجیکستان و ازبکستان، گویای این واقعیت است که توافقات بین آمریکا و جنبش طالبان مورد اجرا گذاشته نشده است. 

شویگو گفت: «مقامات مسکو به روند اوضاع در افغانستان و تلاش برای انتقال نیروهای تروریستی به خاک تاجیکستان بی‌توجه نیستند و به همین دلیل‌، در صورت بروز هر نوع تهدید امنیتی برای تاجیکستان که متحد ما و عضو پیمان امنیت جمعی است، مسلماً  روسیه به آن واکنش نشان داده و پایگاه نظامی ۲۰۱ در خاک این جمهوری، به منظور تأمین امنیت و ثبات در منطقه وارد عمل خواهد شد.»

«الک باندویچ»، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در این زمینه گفت: «در مورد گرجستان، ارمنستان و دیگر کشورهای این حوزه آشکارا می‌توان دید که رویکرد روسیه مبتنی بر افزایش نفوذ خود است؛ چراکه مسکو نگران استقرار نیروهای آمریکایی و ناتو در این مناطق است و بنا دارد به هر نحوی شده پیش‌دستی کرده و مانع از افزایش حضور این نیروها شود. تنش‌های اخیر میان گرجستان و اظهارات مقام‌های این کشور درباره حضور نیروهای روسیه را نیز باید بخشی از این بازی ژئوپولتیک در نظر گرفت.»

بر این اساس به نظر می‌رسد که گرجستان نیز در میانه تنش‌های منطقه‌ای، گرفتار ویروس نفوذ روسیه شده است و باید دید که این وضعیت در آینده به چه سمت و سویی کشیده خواهد شد.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا