به گزارش«آتیه آنلاین»، یکم اکتبر سال گذشته اعتراض‌ها و تحصن دامنه‌دار از استانهای جنوبی عراق آغاز شد. اعتراض‌هایی که با وجود گذشت تنها چند روز با نام «انقلاب تشرین» در رسانه‌های داخلی و خارجی عراق توجه بسیاری ازتحلیلگران را به خود جلب کرد.
حالا با گذشت یک سال درست در سالگرد این اعتراض‌ها دوباره استانهای جنوبی عراق به خصوص استان ذی‌قار به مرکزیت ناصریه بستر تجمع، تحصن و در نهایت نافرمانی مدنی از سوی برخی گروه‌ها و شهروندان عراقی شده است؛ تجمع و راهپیمایی که در ذی‌قار باعث درگیری و کشته شدن چند تن از شهروندان عراقی و زخمی شدن قریب به هفتاد نفر از شرکت‌کنندگان شد و طی روزهای اخیر واکنش‌های زیادی را در بر داشته است.
این در حالی است که رهبر جریان صدر عراق در واکنش به خشونت‌های اخیر در ناصریه، ضمن درخواست از معترضان برای بازگشت به منازل خود، بر لزوم برخورد قاطع با اخلالگران در نظم و امنیت ملی تاکید کرد. صدر در توییتی نوشت: «من به معترضین توصیه میکنم که در امنیت و سلامت به خانه‌های خود برگردند، زیرا آنها برای تشکیل روند دموکراتیک آینده نیاز به سازماندهی صفوف خود دارند؛ در غیر این صورت حقوق آنها بین چکش مبارزان و سندان مفسدان از بین خواهد رفت».
صدر خواستار برادری برای ساختن عراق از طریق انتخابات و تنگ کردن فرصت بر اشغالگران، تروریست‌ها و مفسدان شد و اعلام کرد که دولت باید به وظایف خود عمل کرده و امنیت و قانون را وضع کند تا در نهایت صلح و امنیت در ناصریه حاکم شود و مردم با یکدیگر وارد جنگ نشوند!
میدان‌داری الکاظمی
از آنجایی که این قبیل تجمع‌ها در استانهای جنوبی عراق به خصوص ذی‌قار در نهایت تبعات امنیتی جدی را برای جامعه عراق و حتی در برخی مواقع تحولاتی اثرگذار در حوزه سیاسی را در پی دارد، به همین جهت واکنش «مصطفی الکاظمی»، نخست‌وزیر عراق را نیز به دنبال داشت. به عبارتی نخست‌وزیر امنیتیِ بغداد که روزی رئیس سرویس اطلاعاتی این کشور بوده و خود خروجی اعتراض‌های دامنه‌دار در عراق است به دلیل تجربه و شناخت کافی از این قبیل تحرک‌های مدنی، بی‌تفاوتی یا سکوت را ترجیح نداد. در همین راستا نخست وزیر عراق و فرمانده کل نیروهای مسلح به سرعت رئیس پلیس ناصریه را برکنار و جایگزینی برای وی منصوب کردند و وضعیت ممنوع الخروجی را اعلام کردند تا نیروهای امنیتی و نظامی را در خیابان‌ها مستقر کنند و از تجدید خشونت جلوگیری شوند.
این اقدام الکاظمی در شرایطی جامعه عمل به خود پوشاند که برخی کارشناسان مسائل عراق معتقدند که نخست‌وزیر عراق برای «کنترل و مدیریت بحران» دستورِ اقدامات مذکور را صادر کرده است. از سوی دیگر ورود مقتدی صدر به اعتراض‌ها که با پیام برای معترضین همراه بود نوید تحولات سیاسی در کشور پر حادثه عراق را میدهد.
نسیم تغییرات کاخ‌سفید بر تحولات خاورمیانه
در همین راستا باید میتوان به گزارش شبکه العراقیه در روز گذشته اشاره داشت که با بررسی وضعیت موجود و علل آغاز اعتراض‌ها در ذی‌قار، توجه ویژه‌ای به سخنان صدر و واکنش شهروندان عراقی در استان ناصریه به اظهارات وی کرد. تحلیلگران حاضر در العراقیه برخی دلایل آغاز این قبیل اعتراض‌ها و تجمع‌های این چنینی در استانهای جنوبی را معیشتی و تا حدودی نارضایتی در حوزه‌های رفاهی و امور اجتماعی می‌دانند.
همچنین برخی ناظران مسائل بین‌الملل با بیان اینکه نه تنها عراق، بلکه خاورمیانه آبستن تحولاتی جدی با انتقال قدرت در واشنگتن و کاخ‌سفید آنهم با روی کار آمدن «جو بایدن» است، معتقدند کنار رفتن دونالد ترامپ و آغاز کار دموکرات‌ها در ایالات متحده میتواند زمینه‌ساز اعمال سیاست‌های جدید در عراق و خاورمیانه باشد. تغییراتی که مطمئناً یک پای ثابت آن در آمایش جغرافیای غرب آسیا، بغداد بوده و کنشگری توده‌ای و سیاسی فعلی در عراق نشأت گرفته از این قبیل تحولات بین‌المللی است.
برخی دیگر از تحلیلگران جهان عرب معتقدند شرایط حاکم بر عراق، هم جنبه داخلی دارد و هم تاثیرپذیر از حوادث بین‌المللی است. مناسبات برخی کشورهای حوزه خلیج فارس با تل‌آویو و همچنین سفرهای مکرر « مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا، خصوصاً به سرزمین‌های اشغالی و کشورهای عربی حاشیه خلیج آنهم در روزهای پایانی دولت ترامپ، بر تغییرات و آغاز فصل دیگری در تحولات سیاسی بغداد اثری انکارناپذیر گذاشته است. سفر اخیر الکاظمی به واشنگتن و بازگشت وی با حضور در اردن و مصر که در نهایت وی را راهی تهران کرد از جمله دلایل برخی کارشناسان از آثار تحولات بین‌المللی بر حوادث داخلی عراق است.
آرام آرام به سوی انتخابات
مصطفی الکاظمی که خود محصول ناآرامی در عراق بوده و ماموریت وی اداره دولت بغداد تا تحویل به انتخابات بعدی تعریف شده است، حالا نه تنها از سوی برخی از سیاستمداران و فعالان اجتماعی در عراق مورد انقاد قرار گرفته، بلکه اقدامات وی از دید کارشناسان دیده‌بان حقوق‌بشر در عراق نیز دور نمانده است. این در حالی است که «دیده‌بان حقوق‌بشر عراق» در بیانیه‌ای مصطفی الکاظمی ین کشور را مسئول قتل معترضان در استان ذی‌قار دانست. دیده‌بان حقوق بشر عراق در بیاینه خود آورده است که «الکاظمی نباید تنها به تشکیل کمیته‌های تحقیق اکتفا کند؛ چراکه دولت عراق ضعیف‌تر از آن است که بتواند از معترضان حفاظت کرده و خطرات و تهدیدها را از آنها دور کند».
با وجود ورود صدر به حوادث ناصریه و همچنین اقدامات الکاظمی، نباید از تحرکات «سیدعمار حکیم»، رئیس جریان حکمت عراق و «نوری مالکی»، رئیس جریان دولت القانون غافل شد. حکیم پس از ملاقات با نوری مالکی که قبل از اعتراض‌های چند روز اخیر در عراق انجام شد خبر از اهمیت انتخابات آینده و حضور پر رنگ جریان سیاسی آنها داد. بر همین اساس برخی از کنشگران سیاسی در عراق معتقدند که مواضع صدر و نوید حضور پر رنگ در اجتماعات مردمی و همچنین ایجاد یک ساختار منظم برای مطالبات سراسری در عراق که در نهایت به انتخابات خرداد ماه سال آینده در این کشور منجر می‌شود، پس از مواضع جریان حکمت و دولت القانون بوده است.
این در حالی است که برخی از کارشناسان سیاسی در عراق با اشاره به فعالیت مقتدی صدر و امکان پیروزی وی در انتخابات آینده معتقدند در بهترین حالت ممکن است جریان منتسب به وی (ائتلاف السائرون) تنها موفق به کسب نهایتاً ۶۰ کرسی در پارلمان عراق شود. بر این اساس و با توجه به بیانیه صدر (که در آن متذکر شده با وجود قسمی که برای عدم حضور در این قبیل فعالیت‌های سیاسی خورده‌ام، مجدداً به این فضا ورود پیدا میکنم) هدف از اقدامات وی کسب بیشترین کرسی و انتخاب نخست وزیر از جریان سیاسی تحت نظارت او پیش‌بینی می‌شود. به عبارتی دیگر صدر در حال طرح‌ریزی به نفع خود است و قصد دارد با استفاده دوباره از پایگاه اجتماعی گسترده خود مجدداً اوضاع و احوال را با خط‌مشی خود راهبری کند.
اما در آخر باید خاطر نشان کرد که عراق همواره سرزمین حوادث سیاسی و تحولات مهندسی شده است. اعتراض‌ها و مطالبه عمومی در عراق امروزه از دو جنبه داخلی و خارجی با هدف اصلاح ساختار سیاسی و اخذ جایگاه نخست‌وزیری با انتخاب نامزد مطلوب و اشغال کرسی حداکثری در دستور کار احزاب داخلی این کشور قرار دارد. مسئله‌ای که با وجود تاثیرپذیری از علل داخلی و خارجی خود میتواند در نهایت به عنوان یک مولد و محصول سیاسی در عراق بر تحولات خاورمیانه و حتی جامعه ملل اثرگذار باشد.
گزارش: اردشیر حبیبی
نظر شما