به گزارش آتیه‌آنلاین، فوریه سال ۲۰۱۱ آتش بهار عربی در برخی کشورهای عضو اتحادیه عرب زبانه میکشید و در ادامه اپیدمی انقلاب‌های حوزه عربی، شامات به عنوان ایستگاه بعدی این رخداد سیاسی مطرح شد. با آغاز تجمع و برگزاری تظاهرات، چندی نگذشت که اولین گلوله‌های خشم در منطقه درعا در ریف جنوبی دمشق شلیک شد. با اینکه دامنه اعتراض‌ها در سوریه با سرعت قابل توجهی فراگیر شد، اما آنچه حائز اهمیت است هدایت کنش‌گری مدنی به سوی جنگ داخلی و ایجاد پدیده تروریسم تکفیری در خاورمیانه بود.

موج آوارگان

تحمیل بحران تروریستی در خاورمیانه نه تنها خرابی‌های فیزیکی گسترده‌ای را بر جای گذاشت بلکه باعث شکل‌گیری موج وسیعی از آوارگان و شروع فصل جدیدی از مهاجرت به کشورهای مختلف شد. حالا پس از قریب به ۱۰ سال از آغاز بحران تروریستی در شامات، موضوع بازگشت آوارگان کماکان به عنوان مساله‌ای جدی در میان سیاستمداران سوری و غربی مطرح است. این در حالی است که روز گذشته فیصل مقداد،‌ وزیر خارجه سوریه در نشست مشترک سوری - روسی برای پیگیری برنامه‌های کنفرانس بین‌المللی بازگشت آوارگان و مهاجران سوریه در دمشق اذعان داشت: «همچنان مساله بازگشت آوارگان سوری به کشورشان در معرض سیاسی کاری شدید قرار دارد. کشورها و موسسات بین‌المللی مربوطه علناً هدف اصلی خود را روی مانع‌تراشی برای بازگشت اغلب آوارگان به کشورشان گذاشته‌اند. آنها این مساله را با تحقق اهداف سیاسی دنبال می‌کنند که مغایر با اهداف و مقاصد منشور سازمان ملل و منافع ملی کشور سوریه است».

آنچه باعث واکنش دمشق و بروز نگرانی در میان مقامات سوریه شده است مساله بازگشت آوارگان این کشور به وطن خود و سوءاستفاده غرب از این مساله با سیاسی کردن آن است. در همین راستا شبکه خبری روسیاالیوم در گزارشی با اشاره به اظهارات وزیرخارجه سوریه اعلام کرد که فیصل مقداد گفته است آخرین نشانه‌های این سیاسی کاری کشورهای غربی، برگزاری پنجمین کنفرانس بروکسل برای حمایت از آینده سوریه و منطقه در ماه مارس بدون مشارکت دولت سوریه یا مشورت با آن بود. آنها با هدف فشار بر کشور می‌خواهند از موضوع آوارگان سوری به عنوان ورق سیاسی برای اهداف چند کشور غربی استفاده کنند.

به گزارش روسیاالیوم، وزیر خارجه سوریه از جامعه جهانی و آژانس‌های سازمان ملل خواست حمایت لازم را از مهاجران سوری، سوریه و کشورهای میزبان برای تضمین حق مهاجران برای بازگشت به کشورشان به کار بگیرند و از تلاش‌های گمراه کننده برای خدشه‌دار کردن وجهه و اوضاع داخلی کشور دست بردارند.

در این میان رئیس دستگاه دیپلماسی سوریه از حمایت کشورهای دوست در تسهیل بازگشت مهاجران در رأس آن روسیه تقدیر کرد به طوریکه دو هیئت هماهنگی سوریه و روسیه برای ارائه انواع حمایت‌ها جهت تامین بازگشت داوطلبانه و امن مهاجران و به منظور فراهم‌سازی شرایط زندگی مناسب تلاش می‌کنند.

همکاری میان مسکو و دمشق در حالی با قوت دنبال میشود که دولت سوریه بار دیگر بر لزوم پایبندی سازمان‌های بین‌المللی مربوطه برای تلاش انسانی مورد توافق بین تمام کشورهای عضو سازمان به منظور کنار گذاشتن مساله پناهجویان و تلاش انسانی از برنامه‌های سیاسی و شرط گذاری‌ها تاکید کرد.

توجه رسانه های سوری و خارجی به این مراسم باعث انتشار تحلیل‌های مختلفی از اظهارات فیصل مقداد و همتای روسی وی شد. این در حالی است که رئیس‌جمهوری سوریه چندی پیش با هیئت روسی به ریاست فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه ملاقات کرد.

در این رابطه خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) با انتشار گزارشی نوشت: «بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه در دیدار با الکساندر لاورنتیف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه به بررسی تلاش‌های مشترک و همکاری دو جانبه کنونی بین روسیه و سوریه در مساله بازگشت آوارگان سوریه که ناگزیر شده‌اند در اثر جنایات تروریست‌ها کشورشان را ترک کنند، پرداخت».

به نوشته سانا دو طرف نسبت به حصول پیشرفت در این زمینه در نتیجه تلاش‌های مشترک ابراز خرسندی کرده و به نشست مشترک پیگیری برنامه‌های کنفرانس بین‌المللی بازگشت آوارگان و مهاجران سوری که در دمشق برگزار شده، اشاره کردند.

تعهد اسد به پناهجویان

بر اساس آنچه در گزارش خبرگزاری سانا آمده، بشار اسد دراظهاراتی پس از دیدار با هیئت روسی اعلام کرده که سوریه به شکل ادامه‌دار و جدی برای بازگشت آوارگان چه از طریق آماده‌سازی زیرساخت‌هایی که تروریست‌ها تخریب کرده‌اند و نیز احیای امنیت و ثبات در مناطق آزاد شده یا از رهگذر تسریع عملیات آشتی‌ها، از جمله تضمین بازگشت آوارگان و مهاجران سوری به روستاها و شهرهایشان تلاش می‌کند.

از طرفی رئیس دولت قانونی دمشق از رهبری روسیه برای ارائه کمک‌های انسانی و پزشکی و ارسال دوزهای واکسن کرونا که اخیراً به سوریه تقدیم شده، تشکر و در عین حال از کمک‌های بزرگ فدراسیون روسیه به ملت سوریه در زمینه‌های مختلف از جمله تلاش‌هایش برای مساعدت جهت بازگشت آوارگان سوری به خاک کشورشان تقدیر کرد.

اما در مقابل لاورنتیف نیز ابراز اطمینان کرد که دو طرف سوریه و روسیه با توجه به گام‌ها و تدابیر کارآمد دولت سوریه برای فراهم‌سازی شرایط مناسب و زمینه مطلوب به منظور بازگشت آوارگان سوری به نتایج قابل لمسی در این راستا خواهند رسید.

وی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد که با وجود مشکلات مختلف و موانعی که از سوی برخی سازمان‌ها و دولت‌ها با هدف جلوگیری از حل و فصل موضوع مهاجران و آوارگان ایجاد میشود اما روسیه کماکان آماده همکاری با سوریه برای برداشتن موانع و کم کردن مشکلات فرا روی این روند است.

نکته قابل توجه این است که بر اساس گزارش کمیساریای عالی ملل متحد در سال ۲۰۱۷، اولین مرحله موج مهاجرین در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ میلادی به مدت دو سال روند ثابتی داشت؛ اما در سال ۲۰۱۷ میلادی به دنبال موفقیت‌های نظامی ارتش سوریه و روسیه به علاوه نیروهای مقاومت، این تعداد افزایش چندانی پیدا نکرد و در مقابل عدد آوارگان داخلی شامات با رشد عجیبی همراه بود. طبق آمار کمیساریای عالی پناهندگی سازمان ملل متحد و مقامات ترکیه تا سال ۲۰۱۷ میلادی تعداد پنج میلیون و ۱۸ هزار و ۱۶۸ نفر سوری به سایر کشورها فرار کرده‌اند. به موجب آمار اعلام شده بعد از قرارداد توافق ترکیه و سازمان ملل برای کمک به پناهندگان سوری در ژانویه ۲۰۱۵، ترکیه میزبان قریب به ۱٫۶ میلیون سوری بود و حدود ۲۲۷٫۰۰۰ سوری در انتظار ثبت نام برای پناهندگی بودند.

این آمار و ارقام نشان می‌دهد که اوضاع پناهجویان در سوریه بسیار ناگوار است و در این بین سیاسی‌کاری‌ غربی‌ها به نوعی در حال تاخیر انداختن در بازگشت این طیف از شهروندان سوریه است.

گزارش: اردشیر حبیبی