به گزارش آتیه‌آنلاین، پانزدهمین روز از ماه جولای در تقویم ترکیه یادآور کودتایی جدی و فراگیر در این کشور و بنا بر اظهارات اردوغان سالروز بزرگترین پیروزی ملت ترکیه در چند دهه اخیر است.

طغیان نظامیان

کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه تلاشی بود توسط گروهی از نظامیان که در آن بنا بر گفته نخست‌وزیر وقت ترکیه، بن‌علی ییلدریم، بخشی از ارتش ترکیه از تاریخ ۱۵ الی۱۶ ژوئن ۲۰۱۶ تلاش کردند تا حکومت را در دست بگیرند. جت‌های جنگی در آسمان استانبول و آنکارا پرواز کردند و ارتش پل‌های بسفر و سلطان محمد فاتح در استانبول را به وسیله تانک و سربازها مسدود کرد. طی این عملیات، بسیاری از خطوط تلفن و اینترنت قطع شدند و این در حالی بود که حکومت ترکیه برای مبارزه با کودتاگران از پلیس درخواست کمک کرد.

همچنین بیانیه‌ای از سوی نیروهای مسلح ترکیه از طریق تلویزیون دولتی این کشور پخش شد با این مضمون که «ارتش برای حفظ دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه، اداره امور را در دست گرفته ‌است». در این اطلاعیه ارتش تأکید کرد که روابط خارجی آنکارا با کشورهای دیگر به قوت خود باقی است و حاکمیت قانون در کشور در اولویت قرار دارد.

برخی منابع داخلی در آن زمان ادعا کردند این کودتا توسط نیروهای وابسته به فتح‌الله گولن انجام گرفت و این کودتا در شرایطی به تیتر یک رسانه‌های جهان تبدیل شد که وی در پیامی کودتا را محکوم کرد و مدعی شد طراحی و اجرای چنین اقدامی با پوشش کودتا تنها کار اردوغان است.

گولن در پیامی کوتاه که به مناسبت این واقعه منتشر کرد با اشاره به نقش رجب طیب اردوغان در اجرای آن، مکررا به اهداف پشت پرده حزب عدالت و توسعه تاکید داشت. وی معتقد بود که هدف از اجرای چنین رخدادی آنهم در ابعاد مشخص تنها تصفیه بخش قابل توجهی از بدنه و ساختار سیاسی، نظامی، امنیتی و در کل دولت بوده است.

ساعاتی پس از آغاز درگیری‌ها، نیروهای وفادار به دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه اعلام کردند که کنترل کشور را به دست گرفته و ۱۵۶۳ نظامی کودتاگر بازداشت شده‌اند. همچنین نیروهای مردمی طرفدار دولت ترکیه به سمت ستاد مشترک ارتش این کشور حرکت کردند. در آخر سرویس اطلاعاتی دولت ترکیه (میت) در بیانیه‌ای مدعی شد که کودتای ارتش شکست خورده‌ است و عده‌ای از کودتاچیان دستگیر شده‌اند.

همه به یاد دارند پس از نافرجامی کودتا، نخست‌وزیر ترکیه وضعیت اضطراری اعلام کرد و گفت کنوانسیون حقوق بشر اروپا به مدت سه ماه به‌حالت تعلیق در می‌آید. دولت هزاران خدمه دولتی و غیردولتی را دستگیر، زندانی، از کار برکنار یا ممنوع‌الخروج کرد. کمی بعد هم دولت ترکیه تا تاریخ ۲۹ ژوئن ۲۰۱۶ گذرنامه بیش از پنجاه هزار نفر را باطل کرد تا نتوانند کشور را ترک کنند. پس از آنهم دولت ترکیه بیش از ۱۸ هزار نفر را دستگیر و زندانی کرد که از این تعداد ۷۵۰۰ نفر ارتشی بوده و ۱۴۰ قاضی دیوان عالی کشور از جمله اعضاء نوشته شده در این فهرست به شمار میروند.

در این میان سازمان‌های حقوق بشری با انتشار گزارش‌های مختلف مبنی بر عدم اجرای قوانین مربوط به اجرای حقوق بشر، خبر از وخامت وضعیت برخورد با متهم و مجرمان دستگیر شده در ترکیه دادند. در همین راستا سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی مدعی شد هرگونه انتقاد از اردوغان، با پیگردهای غیرقانونی پلیس مواجه می‌شود و افراد بدون حکم رسمی دستگیر و زندانی می‌شوند.

در گزارش عفو بین‌الملل آمده بود که در پاسگاه‌های پلیس و در زندانها، بسیاری افسران ارتش و مأموران برکنار شده دولت مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند. طبق این گزارش اقلیت‌های مذهبی شدیداً زیر ضرب هستند و نفرات زیادی از این شهروندان دستگیر شده‌اند. عفو بین‌الملل از دولت ترکیه خواسته بود که به این اعمال نفرت‌انگیز پایان داده شود.

مانور به نفع خود

اما حالا در پنجمین سالروز این واقعه، اردوغان با ایراد سخنانی نه تنها از ملت ترکیه تقدیر کرد بلکه شکست این کودتا را به عنوان محصول یک اتحاد و همدلی ملی مطرح کرد. در این رابطه خبرگزاری آناتولی در گزارشی در خصوص حضور اردوغان در مراسم مربوط به سالروز کودتا اعلام کرد که رئیس جمهور ترکیه با شرکت در این مراسم و ایراد سخنانی در خصوص این واقعه تاریخی اذعان داشت: «این روز پیروزی حقیقت بر باطل، عدالت بر ظلم و استقلال است و شهدای ۱۵ جولای، نمایندگان امروزی مبارزه با ظلم، کفر و باطل در مسیر حق هستند. هیچ کسی به ویژه افرادی که در زیر این سقف (مجلس) کار می‌کنند، حق بی‌اهمیت نشان دادن، تلاش با عزت ملت در شب ۱۵ جولای را ندارند».

اما در طرف دیگر این ماجرا نقش فتح الله گولن و اجرای چنین اقدامی برای سقوط دولت و قدرت اردوغان از خاک آمریکا مطرح است. موضوعی که در خصوص آن معاون وزیر خارجه دولت اردوغان در گفتگو با خبرگزاری رسمی ترکیه تاکید کرد که این کشور حدود ۲۰۰ درخواست به آمریکا برای استرداد گولن و حامیانش ارسال کرده است.

در  همین راستا خبرگزاری اسپوتنیک با انتشار گزارشی در این رابطه مدعی شد، یاووز سلیم کران، معاون وزیر خارجه ترکیه در مراسمی به میزبانی سازمان میراث ترکیه‌ای مستقر در واشنگتن اذعان کرده که «ما به درخواست‌هایمان از دولت آمریکا برای استرداد فتح‌الله گولن، روحانی در تبعید و مخالف دولت ترکیه و حامیانش و تحویل دادن آنها به سیستم قضایی کشورمان ادامه می‌دهیم؛ چراکه حدود ۲۰۰ درخواست استرداد به آمریکا داده‌ایم اما همه این درخواست‌ها رد شده‌اند».

از سوی دیگر روز پنجشنبه، سفیر ترکیه در آمریکا به خبرگزاری اسپوتنیک گفته بود که دولت آنکارا در ارتباط نزدیک با واشنگتن درباره استرداد احتمالی گولن است و امید دارد که این مهم در دوران ریاست جمهوری جو بایدن، رئیس جمهوری کنونی آمریکا به تحقق بپیوندد.

دولت ترکیه جنبش اسلامی فتح‌الله گولن موسوم به «فتو» را به دست داشتن در کودتای نافرجام ۱۵ جولای ۲۰۱۶ علیه آنکارا متهم کرده است؛ گولن و اعضای جنبش منتسب به وی این اتهامات را رد کرده‌اند و این در حالی است که کماکان درخواست‌های مکرری از سوی آنکارا برای واشنگتن در رابطه با استرداد وی و عناصر مرتبط به جریان فتو ارسال میگردد.

درآخر باید خاطر نشان کرد با وجود اینکه در پنجمین سال از کودتای نافرجام ترکیه قرار داریم اما به اعتقاد برخی از تحلیلگران برخود و اقدامات اردوغان که پس از این رخداد در دستور کار ساختار اجرایی در ترکیه قرار گرفت نه تنها باعث نادیده گرفتن بندهای متعددی از قانون اساسی و قوانین مربوط به حقوق بشر شد، بلکه در برخی از خانواده‌های تُرک بذر نفرت و نوعی انتقام را کاشته است.

گزارش: اردشیر حبیبی