به گزارش آتیه‌آنلاین، از زمان ورود ترکیه به مرزهای شمالی عراق و تحرکات این کشور در وضعیت لیبی، بسیاری از تحلیل‌گران هشدار دادند که مقامات آنکارا آستین‌ها را برای پیشبرد سیاست‌های گسترش‌طلبانه بالا زده‌اند، امری که البته بار دیگر در زمینه درگیری میان آذربایجان و ارمنستان بر سر قره‌باغ شدت و گرفت و حتی صلح میان دو کشور نیز نتوانست از جاه‌طلبی‌های آنکارا بکاهد.
افزایش نفوذ
جنگ قره‌باغ اگر برای هر کسی سود نداشت، اما برای ترکیه بسیار مفید واقع شد. این کشور توانست در پی درگیری میان ایروان و باکو سلطه خود در حوزه نفوذ روسیه را افزایش دهد و بار دیگر برای کرملین شاخ و شانه بکشد. البته اختلاف قدیمی میان ترکیه و فرانسه و تسویه‌حساب‌ها ژئوپولتیک خود نیز در این میان بی‌تاثیر نبوده و آنکارا کوشید موضع خود در قبال پاریس را محکم‌تر کند.
حال به نظر می‌رسد گستره این نفوذ در حال افزایش است. روز پنج‌شنبه رسانه‌ها گزارش دادند که «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه اظهار کرد که امکان تاسیس پایگاه‌های نظامی کشورش در خاک جمهوری آذربایجان را براساس توافقنامه امضا شده بین دو کشور بعید نمی‌داند. به گزارش آناتولی، رجب طیب اردوغان در مسیر بازگشتش از آذربایجان اشاره کرد، تاسیس پایگاه‌های نظامی ترکیه در خاک جمهوری آذربایجان خارج از چارچوب «بیانیه شوشا» نیست که اخیرا در خصوص تعیین روابط ائتلافی بین آنکارا و باکو در مرحله آینده به امضا رسید. او احتمال داد این مساله در رایزنی‌ها بین همتایانش یعنی «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه و «الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهوری آذربایجان و تماس‌هایش با آن دو مطرح شود. رئیس‌جمهوری ترکیه تاکید کرد کسانی که از گروه‌های تروریستی حمایت می‌کنند، دیر یا زود متوجه اشتباه بزرگ خود خواهند شد. وی با اشاره به اینکه ارمنستان باید اقدامات لازم برای جلب اعتماد را آغاز کند، گفت: «به اشتراک گذاشتن نقشه مین‌هایی که در آذربایجان جاسازی شده اولین قدم مهم در این راستا است.»
رئیس جمهوری ترکیه درباره کریدور زنگه‌زور نیز گفت: «فکر نمی‌کنم طرف روس قصد تعلل در آن را داشته باشد. برعکس، نگاه مثبتی به آن دارند. به زودی یک دیدار دوجانبه با پوتین خواهیم داشت.» رجب طیب اردوغان در پاسخ به سوالات روزنامه نگاران در باکو، پایتخت آذربایجان اظهار کرد: به جای همبستگی با یک هم‌پیمانی که در هدف گروه‌های تروریستی است، همکاری با خود این گروه‌ها یک خطای تاریخی است. کسانی که از گروه‌های تروریستی حمایت می‌کنند، دیر یا زود متوجه اشتباه بزرگ خود خواهند شد.
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان نسبت به تنش‌هایی که چنین اقدامی می‌تواند به دنبال داشته باشد هشدار داده‌اند. به گفته «ایوان متینفسکا»، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل، استقرار پایگاه از سوی ترکیه در آذربایجان می‌تواند چراغ خطری برای روسیه باشد که به صورت سنتی در این مناطق دست بالا را دارد. به گفته متینفسکا، «روسیه و ترکیه پس از تنش‌ها در سوریه و ایجاد مرکز آشتی از یکدیگر دل‌چرکین بوده اما ملاحظات ژئوپولیتیکی سبب شد که دو طرف همزیستی مسالمت‌آمیز پیشه کرده و به صلح خاموش برسند و خرید سامانه اس-۴۰۰ نیز توانست به این وضعیت کمک کند.»
این تحلیل‌گر افزود: «اما مشخص نیست که در صورت افزایش نفوذ ترکیه در منطقه آیا کرملین همچنان چشم خود به این مسائل را میبندد یا خیر؛ چراکه هیچ چیز به اندازه حضور یک عضو ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه برای مسکو خطرناک نیست و پیشتر در منازعات این کشور با دولت‌های اروپای شرقی بر سر استقرار نیروهای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نیز شاهد این حساسیت بوده‌ایم.»
اخطار کرملین
بدیهی است که چنین تحولاتی از چشم مقام‌های روسیه به دور نمانده و همان‌طور که پیشتر گفته شد، این مسئله می‌تواند برای این کشور همچو چالشی جدی باشد. پس از سخنرانی اردوغان درباره احتمال استقرار پایگاه در آذبایجان از سوی ترکیه، مسکو بلافاصله به آن واکنش نشان داد. سخنگوی کرملین روز جمعه با اشاره به برنامه‌های ترکیه برای ساخت پایگاهی نظامی در جمهوری آذربایجان گفت‌که استقرار تاسیسات یک کشور عضو ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه دلیلی است تا ما اقداماتی در راستای تقویت امنیت ملی کشورمان اتخاذ کنیم.
به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین در جمع خبرنگاران گفت: «استقرار زیرساخت‌های نظامی از سوی ترکیه که یکی از کشورهای عضو ناتو محسوب می‌شود، در نزدیکی مرزهای روسیه دلیلی است بر این مساله که ما باید اقداماتی را برای حفاظت از امنیت ملی خود در نظر بگیریم.» وی ادامه داد: «برنامه‌های ترکیه برای ایجاد ساخت و ساز پایگاه نظامی در جمهوری آذربایجان است. ما باید توجهی ویژه به این مساله داشته باشیم و از منافع و امنیت ملی خود با انجام اقدامات لازم دفاع کنیم.»
این در حالی است که تلاش ترکیه برای ریشه دواندن در افغانستان نیز بدل به چالشی برای روابط آنکارا-مسکو شده است. ترکیه پیشتر اعلام کرده بود که پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان، این کشور آماده است نفوذ خود در این کشور را افزایش دهد. رؤسای جمهور آمریکا و ترکیه هفته گذشته در حاشیه اجلاس سران ناتو برای ادامه حضور نظامیان ترکیه‌ای پس از خروج دیگر نظامیان خارجی از افغانستان توافق کردند و ترکیه خواستار دخیل بودن پاکستان و مجارستان برای ماموریت جدیدش در کابل شد.
پیشتر نیز «مولود چاووش‌اوغلو» وزیر خارجه ترکیه در حاشیه مجمع دیپلماسی آنتالیا به «حنیف اتمر» وزیر خارجه ترکیه گفت که آنکارا نسبت به تامین امنیت فرودگاه کابل متعهد است. او در پایان نشست آنتالیا گفت که کشورش در چارچوب مأموریت ناتو وظیفه تامین امنیت فرودگاه کابل را به عهده داشته است اما پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان به تنهایی قادر به انجام این وظیفه نیست و به حمایت بین‌المللی نیاز دارد. چاووش‌اوغلو گفت: «ترکیه به حمایت بین‌المللی و کشورهای همسایه برای برقراری امنیت در فرودگاه بین‌المللی کابل نیاز دارد و پاکستان نقش مهمی را در این زمینه ایفا می‌کند.» این اظهارات البته با واکنش شدید مقام‌های طالبان همراه بود و به آنکارا هشدار داده شد که کابل تحت حکمرانی احتمالی طالبان چنین اقدامی را تحمل نخواهد کرد.
روسیه نیز با این مسئله تا حدی مخالفت کرده است، هرچند که کوشیده لحنی کمابیش دوستانه را حفظ کند. «ضمیر کابلوف» نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه برای افغانستان تصریح کرد که ادامه حضور نظامیان ترکیه در افغانستان برای تامین امنیت کابل، پس از خروج دیگر نیروهای خارجی نقض توافقنامه با طالبان است. وی در ادامه نیز ابراز تردید کرد که ادامه حضور نظامیان ترکیه برای تامین امنیت فرودگاه کابل هیچ تاثیری بر وضعیت کلی امنیتی در افغانستان داشته باشد.
بر این اساس به نظر می‌رسد که تلاش ترکیه برای نفوذ در سرحدات مرزی روسیه جدی‌تر می‌شود و مسکو نیز بنا ندارد در این یک فقره کوتاه آمده و بنابراین می‌توان انتظار داشت که تنش‌ها میان دو کشور بالاتر برود.
گزارش: فرزاد سیف‌نیا
نظر شما