به گزارش آتیه آنلاین، هرچند که طی سال‌های 97 و 98 رخدادهای لرزه‌ای شدیدی را شاهد نبودیم و از این نظر 2 سال آرام را پشت سر گذاشتیم اما وقوع دو زمین‌لرزه شدید، یکی به بزرگی ۱/ ۵ ریشتر در دقایق اولیه بامداد 19 اردیبهشت 99 و نیز زمین‌لرزه 2/ 5 ریشتری تهران در 29 آذرماه 96 که می‌توان آن را بزرگ‌ترین زلزله پایتخت در سال‌های اخیر دانست، می‌تواند دلیل نگرانی کارشناسان زلزله و مسئولان در این خصوص باشد.
گلایه استاندار تهران نسبت به مقاوم‌سازی مسکن روستایی در اوایل تابستان گذشته و پس از آن، هشدار کارشناسان و برخی مسئولان در این ارتباط، این مساله را مهم‌تر از آنچه که هست نشان می‌دهد و زنگ خطری است که به صدا درآمدن آن در این شرایط را باید جدی گرفت.
این رخداد طبیعی، اگر در کلان‌شهری همچون تهران رخ دهد، می‌تواند ویرانی‌های بزرگی را به بار آورد. از طرف دیگر پیش‌بینی دقیق وقوع رخدادهای لرزه‌ای تاکنون یکی از آرزوهای بشر بوده و هرچند زمین‌شناسان پیش‌بینی‌های بلندمدتی را برای برخی گسل‌های مسبب زلزله، انجام داده‌اند که البته آن‌هم کاملاً دقیق نبوده است، وقوع دقیق زمان زلزله هنوز میسّر نشده است. بااین‌همه و با در نظر گرفتن تمام این ملاحظات این پرسش مطرح می‌شود که چه باید کرد و برای پیشگیری از خسارت‌های احتمالی رخدادهای لرزه‌ای در شهرها و به‌ویژه خانه‌های روستایی چه تمهیداتی را باید در پیش گرفت؟
این پرسش‌ها را با هوشیار فرهادی -دکترای شهرسازی- مطرح کردیم:
تاب‌آوری ساختمان‌ها؛ آری یا خیر؟
فرهادی با اشاره به پارامترهای مطرحی که در ارتباط با تاب‌آوری ساختمان‌ها در برابر زلزله مدنظر قرار می‌گیرد، گفت: بِیس پایان‌نامۀ من در مورد تاب‌آوری در برابر زلزله است. «کیس‌اِستادی» من هم در منطقه ۵ تهران بود. طبق مطالعاتی که به‌صورت میدانی و کتابخانه‌ای در منطقه ۵ انجام دادیم، هیچ‌کدام از پارامترهایی که در بحث تاب‌آوری در برابر زلزله مطرح بود جواب آن مسئله را برای ما تأمین نمی‌کردند. این پارامترها کاملاً علمی است و نمی‌توان آن را در چند جمله خلاصه کرد ولی از بحث مشارکت مردم قبل از زلزله (در مانورهایی که برای زلزله در مدارس و مراکز فرهنگی ورزشی و تجاری انجام می‌گیرد)، شروع می‌شود تا زمانی که چنین زلزله‌ای اتفاق بیفتد.
وی در ادامه افزود: بدین معنا که چه‌کارهایی می‌توان قبل از زلزله، در حین زلزله و بعدازآن انجام داد، همگی جزء این پارامترها هستند... این‌ها پارامترهایی هستند برای این‌که بدانیم یک شهر یا یک منطقه مسکونی ازنظر علمی، تاب‌آوری دارد یا خیر که مقوله بسیار مفصلی است. ولی سن و سال ساختمان، اسکلت و مصالح مورداستفاده، ارتفاع ساختمان‌ها، میزان واحدهایی که در هر ساختمان وجود دارد و مهم‌تر از همه عرض گذری که ساختمان در آن واقع‌شده است، همگی پارامترها و عواملی هستند که نشان می‌دهد یک منطقه مسکونی آیا ازلحاظ علمی تاب‌آور هست یا خیر.
یک اتصال غلط در ساختمان می‌تواند باعث تخریب آن، هنگام وقع زلزله شود
این کارشناس شهرسازی تاکید کرد: نکته مهم درباره تاب‌آوری ساختمان‌ها در برابر زلزله این است که اگر شما بهترین مصالح را استفاده و همه پارامترها را هم رعایت کنید، اگر آن‌کسی که این پارامترها را اجرا می‌کند و بحث اجرایی ساختمان را بر عهده دارد توانایی و اشراف کامل را نداشته باشد عملاً تمام پازل‌های چیده شده به هدر می‌رود. به‌عنوان‌مثال حتی اگر یک اتصال، غلط و یا ضعیف باشد اگر زلزله اتفاق بیفتد همه اتصالات دیگر دانه‌دانه مثل تکه‌های دومینو ازهم‌گسسته و نهایتاً منجر به تخریب ساختمان می‌شود.
هوشیار فرهادی یادآور شد: از سال ۶۷ و ۶۸ که زلزله شمال اتفاق افتاد، بحث زلزله را به‌طورجدی در ساختمان‌سازی وارد کردند و کسانی که در این زمینه مسئولیت دارند، می‌دانند یک ساختمان معمولی یک طبقه هم باید استانداردهای اولیه را در برابر تاب‌آوری زلزله داشته باشد؛ یکی از مهم‌ترین این استانداردها، شناژبندی و استفاده از کمربندهای مقاوم ساختمان است که باعث می‌شود ساختمان‌ها حداقل این تاب‌آوری را داشته باشند.
فرهادی بیان کرد: در حال حاضر ساختمان‌هایی که ساخته می‌شود اگر مصالح و طراحی عالی و اجرای نسبتاً خوبی داشته باشند در برابر زلزله مقاوم بوده و برای ساکنین آن اتفاق خاصی هم نخواهد افتاد. شاید ساختمان آسیب ببیند اما تلفات جانی نخواهد داشت به‌شرط این‌که این پارامترها رعایت شود.
گذرهای باریک تهران امدادرسانی را کُند می‌کنند
وی در ارتباط با ساختمان‌های قدیمی و ساختمان‌های که در بافت روستایی قرار دارند نیز گفت: اگر دولت بخواهد گام جدی دراین‌باره بردارد باید یک برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشد. به‌عنوان‌مثال در بافت فرسوده تهران ساختمان‌ها هیچ‌گونه استحکامی در برابر زلزله ندارند. در آنجا گذرهای بسیار باریکی وجود دارد و اگر اتفاقی بیفتد قابلیت این را ندارند که امدادرسانی سریع در آن منطقه اتفاق بیفتد و به لحاظ فرهنگی نیز آموزش در این منطقه برای مقابله با زلزله کمی دشوار به نظر می‌رسد. بنابراین پیش از هر چیز باید آموزش را مدنظر قرار داد. یکسری سیاست‌هایی را در گذشته در نظر گرفته بودند به‌خصوص برای روستاها که یکی از آن‌ها اعطای وام بود. در آن زمان تک‌تک روستاییان در بنیاد مسکن تشکیل پرونده می‌دادند و برای آن‌ها وام تصویب می‌شد. آموزش‌های لازم برای شیوه مقاوم‌سازی ساختمان‌ها هم به آن‌ها داده می‌شد. به‌عنوان‌مثال ایجاد شناژهای قائم و افقی که باعث می‌شود سقف ساختمان‌های یک تا دوطبقه در برابر زلزله تاب آورده و تلفات جانی نداشته باشند و سالم بمانند؛ اگر این آموزش‌ها و این نکات رعایت می‌شد وام به آن‌ها تعلق می‌گرفت و مهندس ناظر آن را تائید می‌کرد و وام مرحله‌به‌مرحله و به‌حساب آن‌ها واریز می‌شد و برای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها مورداستفاده قرار می‌گرفت این سیاستی بود که آن موقع پیگیری می‌شد.
نظارت بر اجرای ساختمان‌ها و فیلترهای کنترلی
این دکترای شهرسازی در پاسخ به این سؤال که تاب‌آوری ساختمان‌های تهران در برابر چه شدت زلزله‌ای است، گفت: در اطراف شهر تهران گسل‌های متعددی وجود دارد. میزان فاصله‌ای که بافت‌های مسکونی و غیرمسکونی از این گسل‌ها دارند، پارامتری است برای تعیین میزان تأثیر زلزله بر روی این ساختمان‌ها و تخریب آن‌ها. چیزی که در این مسئله مهم است، این است که کسی نمی‌تواند بگوید که چه ساختمانی در برابر چه شدت زلزله‌ای دوام می‌آورد. زیرا زلزله‌ها به چند شکل هستند. رفت و برگشتی، دَوَرانی و شکل‌های خاصی دارند و تاب‌آوری ساختمان در برابر زلزله بستگی صد درصد به نحوه اجرا، طراحی و غیره دارد. به‌عنوان‌مثال کارِ ما از بیس تا طراحی است و مرحله اجرا را به عهده نداریم و معمولاً هم توسط افراد غیرمتخصص انجام می‌شود اما سازمان نظام‌مهندسی و شهرداری و ارگان‌های ذی‌ربط تا آنجا که توانسته‌اند در بحث نظارت بر اجرا ورود کرده و فیلترهای کنترلی گذاشتند تا بر اساس آن اصولی که باید، اجرا شود. اما بازهم احتمال خطا در اجرا وجود دارد.
هوشیار فرهادی در ادامه افزود: به‌طورکلی برای ساختمان‌هایی که الآن ساخته می‌شوند معمولاً در حین طراحی، زلزله‌هایی را که در طی ۱۰۰ سال گذشته در آن منطقه رخ‌داده است را در نظر می‌گیرند این‌که مثلاً ساختمان‌ها را در شهری مثل تهران در نظر می‌گیرند؛ محاسبه می‌کنند به نسبت گسل‌های که وجود دارد چه شدت زلزله‌ای می‌تواند در آن رخ دهد و یک سری ضرایب دیگر که همه این‌ها را ا اطلاعات آماری که درباره زلزله‌های گذشته داشته‌اند را جمع‌بندی کرده و در طراحی ساختمان‌هایی که در حال ساخت هستند اعمال می‌کنند. نهایتاً طرحی که به دست می‌آید، ساختمان را در برابر ۸۰ درصد زلزله‌ها می‌تواند ایمن کند. به‌این‌ترتیب که ساختمان ممکن است آسیب ببیند اما باعث پایین آمدن سقف و یا تلفات جانی چندانی نمی‌شود. از سال ۶۷ آیین‌نامه‌های جدید در این رابطه ابلاغ شد و روزبه‌روز این آیین‌نامه‌ها سخت‌تر و با شدت بیشتری پیگیری می‌شوند.
ساختمان‌های جدید تهران در برابر زلزله مقاوم هستند
فرهادی در ادامه افزود: در حال حاضر هرگونه زلزله‌ای که در تهران بیاید، ساختمان‌های جدید ازلحاظ تلفات انسانی مقاوم هستند. اما ساختمان‌هایی که طراحی‌های جدید در آن‌ها انجام‌نشده و بافت فرسوده و قدیمی دارند در هنگام وقوع زلزله مقاومت پایینی داشته و بیشتر تلفات را از آن ناحیه خواهیم داشت.
وی همچنین تاکید کرد: کسی نمی‌تواند هیچ اطمینان خاطری ایجاد کند مبنی بر این‌که ازنظر خطرات غیرمترقبه و حوادث طبیعی، کامل و صد درصد در امان است. ما باید در هرجایی که هستیم یک سری مسائل ایمنی را رعایت کنیم و یک سری آموزش‌ها به‌صورت مداوم وجود داشته باشد. چون زلزله هیچ‌وقت خبر نمی‌کند و هیچ پیش‌بینی صد درصدی در این زمینه وجود ندارد. هر چیزی ممکن است اتفاق بیفتد. الآن اگر زلزله بیاید در ساختمان‌های جدید جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد. زیرا اصول مهندسی و مقابله با زلزله در آن‌ها لحاظ شده است و ساختمان فرونمی‌ریزد. اگر افراد در زمان زلزله آرامش خود را حفظ کنند اتفاق خاصی برای آن‌ها نمی‌افتد ولی به نظر من یک سری آموزش‌ها در مورد پناه‌گرفتن و موارد جانبی باید انجام شود زیرا خیلی از تلفات در اثر ترس از زلزله است و از آن ناحیه آسیب بیشتری دیده می‌شود.
نوسازی بر مقاوم‌سازی مقدم است
فرهادی در پایان ضمن تاکید بر نوسازی ساختمان‌ها گفت: بنده اعتقاد زیادی به مقاوم‌سازی ساختمان‌ها ندارم. ساختمان‌ها در بافت‌های فرسوده و ساختمان‌های کلنگی با توجه به ضوابط و شرایطی که نظام‌مهندسی، شهرداری و ارگان‌های ذی‌ربط به‌صورت سرسختانه پیگیری می‌کنند در حال نوسازی هستند. من فکر می‌کنم نوسازی نسبت به مقاوم‌سازی در اولویت قرار دارد.
گزارش از سودابه زیارتی
نظر شما