به گزارش آتیه‌آنلاین، وظیفه هر کارفرمایی است که به طور خاص به سلامت کارگران و ایجاد فضای مناسب با ویژگی‌های جسمی و روانی آن‌ها بیاندیشد. این علم در دنیا به نام ارگونومی یا علم تطابق کار با کاربر مطرح است. موضوعی که در ایران کمتر شناخته شده و توجهی به آن نمی‌شود.

ارگونومی چیست

واژه ارگونومی (Ergonomics) آمیزه‌ای از دو واژه ارگو Ergo (به معنای کار) و نوموس Nomos (به معنای قانون) است. سازمان بین‌المللی کار، واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار و شغل برای انسان تعریف کرده و این علم در تلاش است به جای متناسب‌سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب کند.

اهداف اساسی ارگونومی

هدف اصلی ارگونومی طراحی است. طراحی به صورتی که کار با انسان حداکثر تطابق را داشته باشد. نتایج به کارگیری اصول ارگونومی در محیط‌های کاری،  پیشگیری از اختلالات اسکلتی-عضلانی در بین شاغلان (کمردرد، سندرم تونل کارپال یا درد شدید در مچ دست، گردن درد، درد ناحیه زانو یا آرنج و...)، کمک به پیشگیری از حوادث شغلی، افزایش میزان رضایت‌مندی کارکنان، افزایش رفاه و آسایش کارکنان، کمک به افزایش بهره وری در کار و کمک به افزایش تولید است.

این موضوع در شرایطی اهمیت می‌یابد که گفته می‌شود روزانه ۵۵۰۰ نفر در دنیا به علت بیماری‌های شغلی می‌میرند و سالانه ۱۶۰ میلیون نفر در دنیا دچار بیماری‌های شغلی می‌شوند.

مبحث ارگونومی در ایران

اصطلاح ارگونومی در ایران سابقه‌ای چهل ساله دارد. از چهل سال پیش به مبحث ارگونومی به صورت واحد درسی و پروژه‌های دانشجویی و پایان‌نامه توجه می‌شود اما پیشرفتی متناسب با سابقه‌اش نداشته است. این در حالی است که ارگونومی در تمام فعالیت‌های روزمره هر انسانی بدون شک وجود دارد. یعنی یک انسان در طول زندگی خویش با عوامل و ریسک‌فاکتورهایی از ارگونومی در ارتباط است.

برای استفاده از مبحث ارگونومی به ویژه در فعالیت‌های اقتصادی قبل از هر چیز صاحبان مشاغل باید در این زمینه احساس نیاز کنند. اما دو عامل وجود دارد که نیاز به علم ارگونومی در صنایع احساس نشود. یکی عدم پیشرفت مباحث جدید در زمینه سلامت است. به عبارت دیگر مدیران ترجیح می‌دهند اولویت نگاه آن‌ها در زمینه مباحث ایمنی آن هم به صورت سنتی باشد تا این که بخواهند در زمینه ارگونومی سرمایه‌گذاری کنند و عامل دوم کمبود متخصصان ارگونومی و به تبع آن کمبود اطلاعات مفید و کاربردی ارگونومی در کشورمان است.

استاندارد ابعاد جسمانی ایرانیان، تهیه نشده است

طراحی، اولین و اصلی‌ترین قدمی است که باید در ارگونومی به کار گرفته شود و طراحی صحیح مستلزم داشتن ابعاد جسمانی یا آنتروپومتری (اندازه‌گیری بدن) از افراد یک جامعه است. به این ترتیب، علم آنتروپومتری با ارگونومی ارتباط تنگاتنگی دارد و باید برای طراحی هر محصولی، ابعاد آنتروپومتری افراد جامعه را بشناسیم و آن را بکارببریم.

علم آنتروپومتری اندازه بدن انسان‌ها را در منطقه جغرافیایی خاص به دست می‌دهد و بر مبنای آن، وسایل لازم زندگی‌شان طراحی می‌شود. غالب وسایل و لوازم طراحی شده در دنیا بر اساس استانداردهای اروپایی، آمریکایی و یا چینی است. بنابراین وسایل ساخته شده توسط این کشورها بر مبنای الگوها و استانداردهای بدنی خودشان است و مناسب مردمان کشورهای دیگر نیست. باید در ایران هم علم آنتروپومتری و اندازه‌گیری‌های انسانی به وجود آید تا به عنوان الگوی استاندارد کشور در همه زمینه‌های تولیدی و طراحی‌ها رعایت شود.

وضعیت ارگونومی از زبان آمار

درحال حاضر بیماری‌های شغلی منجر به فوت ۶ تا ۱۲ برابر حوادث ناشی از کار است. بسیاری از کارگران ایرانی وضعیت ارگونومی مناسبی ندارند؛ یعنی تطابقی میان بدن کارگر با ابزار کار وجود ندارد و ۴۸ درصد ابزار کار کارگران نامناسب و ۹۰ درصد کارگاه‌های کشور از نظر صدا وضعیت مطلوبی ندارند.

بیماری‌های شغلی در ایران

شاید شنیدن این مطلب که روزانه ۱۰ هزار نفر در کشور ایران به بیماری‌های شغلی مبتلا می‌شوند کمی تکان دهنده باشد، اما باید این نکته را یادآور شد که بیشتر این بیماری‌ها با رعایت‌ اصول ارگونومی قابل پیشگیری است.

در حال حاضر در صنایع مختلف کشور، بخش‌های زیادی به چشم می‌خورد که کارگران در آن واحدها مشغول انجام فعالیت‌های بدنی و جسمانی هستند. بنابراین عدم توجه به چگونگی انجام کار، می‌تواند صدمات یاد شده را سبب شود. عوارض اسکلتی - عضلانی در حقیقت از جمله بیماری‌های مرتبط با کار هستند که می‌توانند بسیار ناتوان کننده ظاهر شده و باعث افت راندمان، افزایش غیبت‌های ناشی از کار، غرامت‌های دستمزد و نهایتاً، از کار افتادگی کارگر شوند.

پرسنل اداری و کارگران بخش صنعت، گروهی هستند که بیشترین صدمات را از عدم به کارگیری ارگونومی در محیط‌های اداری می‌بینند؛ به نحوی که شیوع گردن درد، شانه درد، مچ درد و در مجموع آسیب‌های اسکلتی عضلانی به دلیل نداشتن شرایط مناسب کار بر فرد، از عوارض این سهل انگاری است.

ارگونومی از اتلاف هزینه‌ها جلوگیری می‌کند  

باید اشاره کرد که در نظر گرفتن اصول ارگونومی در کار، نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی و کارآمد در جوامع بشری می‌شود، بلکه مانع تحمل بسیاری از هزینه‌های مالی بر اقتصاد کشورهای فقیر خواهدشد. به عنوان مثال با طراحی درست و اصولی محل کار، می‌توان از متحمل شدن بیشترِ هزینه‌هایی چون هزینه از کار افتادگی، هزینه ناشی از حوادث، هزینه زمان از دست رفته تولید و هزینه ضایعات تولید اجتناب کرد.

جالب است بدانید در یک مطالعه منتشر شده در سال ١٩٩٧ معلوم شد که هزینه‌های غرامت کارگران در زمینه پنج شغل مورد آزمایش، پس از اجرای  برنامه ارگونومی ٣٥ تا ٩١ درصد کاهش یافت و روی هم رفته آن پنج کمپانی سالانه ۷ /۳ میلیون دلار کمتر برای هزینه‌های غرامت کارگران در رابطه با ارگونومی پرداخت می‌کردند.