به گزارش آتیه‌آنلاین، به‌رغم پایان درگیری‌ها در قره‌باغ و برقراری صلح شکننده، ارمنستان و آذربایجان همچنان درگیر تنش‌هایی هستند که می‌تواند بار دیگر آتش جنگ را روشن کند. علاوه بر تحولات در سیاست داخلی ارمنستان و تغییر نیروگذاری در این کشور، مرزبندی‌ها میان دو همسایه همچنان مایه بحث و جدل بسیار است.

جدل بر سر مرزها

شکست ارمنستان و واگذاری بخش‌های عمده قره‌باغ به آذربایجان بدل به چالشی بزرگ برای دولت حاکم بر ایروان شد. اپوزیسیون، دولت را به اهمال و دست شستن از خاک کشور متهم کرده بودند و همین امر سبب شد که ارمنستان اکنون در آستانه انتخابات زودهنگام قرار بگیرد. بنابراین می‌توان انتظار داشت که مذاکرات مرزی با آذربایجان از اهمیت بسزایی برای سیاست داخلی ارمنستان برخوردار باشد. روز جمعه، خبرگزاری ریا نووستی گزارش داد که کرملین اعلام کرده که «نیکول پاشینیان»، سرپرست دولت ارمنستان و «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه در یک تماس تلفنی درباره اوضاع در مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان (قره‌باغ) گفت‌وگو داشتند. در بیانیه کرملین آمده است: «ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در تماسی تلفنی با نیکول پاشینیان، سرپرست دولت ارمنستان گفت‌وگو کرد و آن‌ها درباره اوضاع در قره‌باغ به بحث و تبادل نظر پرداختند».

در ادامه بیانیه کرملین همچنین آمده است: «وقتی گفت‌وگو به تبادل نظر درباره رویداد اخیر در این منطقه مورد مناقشه رسید، پوتین بر ضرورت تبعیت کامل از تمامی مفاد توافق‌های سه‌جانبه رهبران روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان اشاره کرد که مربوط به ۹ نوامبر ۲۰۲۰ و ۱۱ ژانویه سال جاری میلادی و تبعیت کامل از آتش‌بس می‌شود». بر اساس بیانیه کرملین، پوتین همچنین به تعهدش در ادامه اقدام میانجی‌گری فعال و حفظ تماس نزدیک با ایروان و باکو برای ثبات منطقه تاکید کرد. کرملین همچنین اعلام کرد که پاشینیان نیز با قدردانی از پوتین درباره تمایل برای گفت‌وگوی سازنده و همکاری در راستای حل تمامی مشکلات از طریق ابزار دیپلماتیک و سیاسی صلح‌آمیز سخن گفت.

تاکید ایروان بر نقش مسکو در مذاکرات مرزی با باکو قابل انکار نیست. طی روزهای گذشته ‌نیکول پاشینیان این باور را ابراز کرد که ارمنستان و آذربایجان باید از طریق مذاکرات سه‌جانبه با روسیه، به بررسی مرز خود بپردازند. به گزارش اسپوتنیک، پاشینیان در سخنرانی برای شورای امنیت که در فیس‌بوک منتشر کرد، گفت: «پروپگاندای آذربایجان سعی دارد این ایده را تبلیغ کند که روند بررسی مرز باید دوجانبه باشد. این به خاطر یک دلیل ساده، ناممکن است؛ ارمنستان و آذربایجان رابطه‌ای ندارند؛ به همین خاطر است که روند مربوط به آغاز ارتباطات و بررسی مرز باید به شکلی سه‌جانبه (با مشارکت روسیه) انجام شود». پاشینیان همچنین گفته بود، فرانسه آماده است در چهارچوب حکم سازمان ملل، کمک‌های نظامی برای تلاش‌های بین‌المللی به منظور حل مشکلات در منطقه سیونیک فراهم کند.

اهمیت این مسئله در حدی است که برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که در صورت عدم رسیدگی به اختلاف‌های مرزی دو کشور، می‌توان بار دیگر انتظار داشت که آتش جنگ در منطقه شعله‌ور شود. ارمنستان هفته گذشته، آذربایجان را به اعزام نیرو در امتداد مرز مشترک‌شان متهم کرد. آذربایجان این اتهام را رد کرده و اظهار داشت که نیروهایش تنها از بخش مرزی خودشان دفاع می‌کنند. وزارت دفاع ارمنستان در تاریخ ۱۲ ماه مه اعلام کرد که نیروهای آذربایجانی وارد سرزمین‌های ارمنستان در منطقه سیونیک شده و نیروهای ارمنستان برای مقابله با اوضاع اقدام کرده‌اند.

تلاش‌ها برای میانجی‌گری

علاوه بر روسیه، کاخ سفید نیز تلاش دارد نقشی در برطرف کردن تنش‌ها میان دو طرف داشته باشد. کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد، مشاور امنیت ملی ایالات متحده روز دوشنبه در تماس‌های تلفنی مجزا با رهبران ارمنستان و آذربایجان، نسبت به تنش‌های اخیر میان این دو کشور ابراز نگرانی کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز، در این بیانیه آمده است: «جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در تماس‌های تلفنی مجزا با نیکول پاشینیان‌ و الهام علی‌اف‌ تاکید کرد که تحرکات نظامی در نزدیکی مرزهای مشخص نشده، غیرمسئولانه و تحریک‌آمیز هستند». در ادامه این بیانیه آمده است: «سالیوان همچنین تاکید کرد که این دو کشور باید مذاکرات رسمی برای مشخص کردن مرزهای بین‌المللی‌شان انجام دهند».

سالیوان همچنین از «الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان خواسته است تا در مورد تعیین مرزهای رسمی مذاکره کنند. سالیوان تأیید کرد که واشنگتن از آذربایجان می‌خواهد نیروهای خود را از خاک ارمنستان خارج کند. از سوی دیگر، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید کرد که واشنگتن با دقت اوضاع در مرز میان ارمنستان و آذربایجان را زیر نظر دارد و انتظار دارد باکو نیروهای نظامی‌اش را از این منطقه مرزی خارج کند. خبرگزاری فرانسه در این رابطه اعلام کرد که «جالینا پورتر»، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در کنفرانسی خبری گفت: «ما با دقت اوضاع در امتداد مرز تعیین شده میان ارمنستان و آذربایجان را زیر نظر داریم. تحرکات نظامی در مناطق مورد مناقشه غیرمسئولانه هستند و اقدامات تحریک‌آمیز غیرضروری محسوب می‌شوند. ما گزارشاتی را از خروج تعدادی از نیروهای نظامی آذربایجان از مرز دریافت کرده‌ایم و در صورت صحت داشتن و تایید شدن از آن استقبال می‌کنیم. ما انتظار داریم آذربایجان همه نیروهایش را از این مناطق خارج کند. ما همچنان از هر دو طرف خواسته‌ایم تا از طریق گفت‌وگو و مذاکره به موضوعات مربوط به مرزبندی بپردازند».

این در حالی است که باکو نیز به رغم مخالفت با نقض هرگونه توافق میان دو کشور، بر ضرورت آغاز مذاکرات مرزی تاکید کرده است. رئیس‌جمهوری آذربایجان با تاکید بر تعهد باکو به مذاکره در مورد تعیین مرزها براساس بیانیه سه‌جانبه درباره قره‌باغ گفت که واکنش ایروان به تحولات مرزی می‌تواند منجر به تشدید تنش‌های منطقه‌ای شود. رئیس‌جمهوری آذربایجان در گفتگوی تلفنی با مشاور امنیت ملی آمریکا گفت که پاسخ ناکافی ارمنستان به تنش‌های مرزی و تلاش برای بین‌المللی‌سازی موضوع ممکن است منجر به افزایش تنش در منطقه شود. رئیس‌جمهور آذربایجان در ارزیابی وضعیت منطقه پس از درگیری‌ها گفت: «اوضاع منطقه‌ای، از جمله در مرزهای آذربایجان و ارمنستان، شش ماه پس از پایان درگیری‌ها پایدار است».

علی‌اف طی گفت‌وگو با مشاور رئیس‌جمهوری آمریکا موافقت کرد که مذاکره بر سر تعیین مرزها میان آذربایجان و ارمنستان ضروری است و تأکید کرد که انجام این فرآیند باید مطابق با بیانیه سه جانبه صادر شده در ۱۰ نوامبر سال ۲۰۲۰ باشد.

بنابراین باید دید که روند مذاکرات میان باکو و ایروان بر سر اختلاف‌های مرزی چه شکل و شمایلی به خود گرفته و آیا دو کشور خواهند توانست بر اختلاف‌ها در این زمینه فائق آیند یا خیر.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا