به گزارش آتیه‌آنلاین، با آغاز روند خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، پرسشی که بسیاری از تحلیل‌گران به آن می‌پردازند این است که حال سرنوشت این نیروها چه خواهد شد و واشنگتن چه برنامه‌ای برای آن‌ها در دست دارد. پاسخ این پرسش می‌تواند آینده تحولات منطقه را تعیین کند.

مقصد آینده سربازان

روز گذشته (‌دوشنبه) روزنامه وال استریت ژورنال گزارش داد که آمریکا ممکن است نیروهای خود را از افغانستان به کشورهای آسیای میانه منتقل کرده تا آن‌ها را در نزدیکی مرزهای روسیه مستقر کند. این روزنامه به نقل از منابع آگاه نوشت: «واشنگتن به پایگاه‌های نظامی نیاز دارد که علاوه بر نیروهای انسانی، ظرفیت استقرار هواپیماهای بدون سرنشین، بمب‌افکن‌های هوایی و توپخانه را داشته باشد تا بتواند از دولت کابل در مقابل گروه طالبان حمایت کند.» این منابع گفتند: «پنتاگون به کشورهای آسیای میانه و کشورهای حوزه خلیج فارس در نزدیکی افغانستان به عنوان مواضع احتمالی استقرار نیروها و کشتی‌های ناوگان در آینده نگاه می‌کند.»

طبق دیدگاه برخی نظامیان و نمایندگان دولت آمریکا، کشورهای ازبکستان و تاجیکستان بهترین مکان برای استقرار نیروهای آمریکایی هستند. این در حالی است که برخی کارشناسان تاکید می‌کنند که ماموریت استقرار نیروهای آمریکا در این دو کشور به دلیل حضور نظامی گسترده روسیه در این منطقه و افزایش نفوذ چین به آن سخت و پیچیده است.

ازبکستان البته بلافاصله به این گزارش واکنش نشان داد. خبرگزاری ریا نووستی گزارش داد که منبعی در دفتر مطبوعاتی وزارت دفاع ازبکستان تاکید کرده که تئوری دفاعی این کشور شامل استقرار پایگاه‌های نظامی خارجی در خاک ازبکستان نمی‌شود.  این منبع در واکنش به خبر روزنامه وال استریت ژورنال مبنی بر احتمال استقرار نیروهای آمریکایی خارج شده از افغانستان در کشورهای آسیای میانه، ازبکستان و تاجیکستان گفت: «اسناد اصلی در زمینه دفاعی شامل پاسخ‌های واضح و دقیق به این پرسش‌هاست و استقرار پایگاه‌ها و تاسیسات نظامی خارجی در اراضی کشور جایز نیست.» وی متذکر شد که این اصل در قانون اساسی ملی و در مفهوم سیاست خارجی جمهوری ازبکستان وارد شده است. این منبع تاکید کرد که سیاست دفاعی ازبکستان مبتنی بر عدم مشارکت در عملیات حفظ صلح و درگیری‌های نظامی در خارج است. گفتنی است که در برهه زمانی بین ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵ آمریکا از فرودگاه نظامی «خان آباد» در منطقه کاشکاداریا در ازبکستان استفاده کرد اما بعدها آمریکایی‌ها از این فرودگاه بنا به درخواست مقامات تاشکند عقب‌نشینی کرده و به پایگاه هوایی ماناس در قرقیزستان منتقل شدند.

از سوی دیگر، عدم اطمینان درباره سرنوشت افغانستان پس از خروج نیروهای آمریکایی، در میان مقام‌های ایالات متحده بسیار چشمگیر است. ژنرال «مایک میلی»، رئیس ستاد ارتش آمریکا، اخیرا طی اظهارنظری عنوان کرد که هرگونه احتمال برای آینده افغانستان به خصوص ارتش این کشور تصور شدنی است. میلی در گفت‌وگو با خبرنگاران عنوان کرد که ارتش ۳۰۰ هزار نفری افغانستان، از چند سال پیش به این سو مدیریت جنگ در این کشور را بر عهده گرفته است و این ارتش به خوبی آموزش دیده و تجهیز شده است‌. با این حال، میلی نسبت به آینده ارتش افغانستان با تردید صحبت کرده و در پاسخ به یک خبرنگار گفته است که دقیقاً نمی‌داند کدام گزینه در افغانستان تحقق پیدا خواهد کرد و نمی‌داند که ارتش متحد شده و به عنوان قدرت برتر در افغانستان باقی خواهد ماند یا از هم متلاشی خواهد شد. البته رئیس ستاد ارتش آمریکا گفت که هنوز هم امیدها به راه‌حل سیاسی از طریق گفت‌وگو وجود دارد و می‌تواند از وقوع یک جنگ گسترده داخلی جلوگیری کند. 

خروج در میانه بحران امنیتی

این تحولات در حالی روی می‌دهد که ارتش آمریکا تلاش دارد تمامی تمهیدات لازم برای خروج ایمن نیروهایش از افغانستان را به انجام برساند. روز پنج‌شنبه، خبرگزاری یورونیوز گزارش داد که همزمان با احتمال افزایش فشارها و تهدیدهای طالبان علیه دولت کابل، مقامات ارشد پنتاگون گفته‌اند که آمریکا برای پشتیبانی از عملیات خروج نیروهایش از افغانستان ۱۲ فروند جنگنده دیگر به منطقه اعزام می‌کند. این مطلب در جریان نشست خبری روز پنجشنبه «لوید آستین»، وزیر دفاع و مارک میلی مطرح شد. این دو ژنرال بازنشسته ارتش آمریکا، هر دو از کهنه‌سربازانی هستند که در جنگ افغانستان حاضر بوده‌اند. مارک میلی گفت که جنگنده‌های اف۱۸ این کشور به مجموعه ادوات هوایی و دریایی که قبلا اعلام شده، اضافه گردیده است. این ادوات از جمله شامل ناو هواپیمابر آیزنهاور مستقر در شمال دریای عرب و شش فروند بمب‌افکن بی۵۲ مستقر در قطر است که آمریکا در صورت لزوم برای تقویت عملیات از آنها استفاده می‌کند. چند صد نیروی تکاور ارتش نیز بخشی از این مجموعه هستند.

این در حالی است که پیش از آغاز عقب‌نشینی نیروهای آمریکا و در حالی که شورشیان طالبان به نیروهای دولتی افغانستان به ویژه در ولایت‌های جنوبی هلمند و قندهار فشار می‌آورند، مقامات آمریکایی گفته بودند که انتظار اقداماتی به دست طالبان را دارند. طی نشست مذکور، وزیر دفاع آمریکا نیز اذعان کرد که شکست دادن طالبان بدون حمایت آمریکا برای افغان‌ها یک «چالش» میدانی خواهد بود. آستین گفت: «ما امیدواریم که نیروهای امنیتی افغانستان نقش مهمی در توقف طالبان داشته باشند. آنچه ما امروز شاهد هستیم، همان چیزی است که انتظارش را داشتیم، یعنی افزایش فشار بر نیروهای افغان». وی اظهار داشت که نیروهای دولتی این هفته یک ضد حمله علیه طالبان در لشکرگاه، مرکز استان هلمند انجام دادند که به گفته او «عملکرد نسبتاً خوبی» داشتند.

از سوی دیگر، کارشناسان هشدار داده‌اند که اگرچه به ظاهر خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان به حضور آمریکا در این کشور پایان می‌دهد، اما سایه خونین داعش و زمزمه حضور طالبان در قدرت، گزینه‌های جدید برای بازی واشنگتن در خاک کابل است. تارنمای پژوهشی ربلیون اسپانیا در گزارشی تحلیلی به قلم «نوام چامسکی»، ‌زبان‌شناس، فیلسوف و نظریه‌پرداز آمریکایی‌ و «ویجای پراشاد»، ‌مورخ و روزنامه‌نگار ارشد هندی‌، به این موضوع پرداخت و نوشت که حضور ثانویه نیروهای آمریکایی در افغانستان و همچنین کشورهای همسایه موضوعی است که برای کاخ سفید اهمیت بسیار دارد. بنا به این گزارش، آمریکا خاک افغانستان را ترک خواهد کرد، اما دارایی ها و گماشتگان خود را برای حفظ منافع واشنگتن و کیش و مات کردن رقبای خود در بازی جدیدی که در پیش گرفته، به جا خواهد گذاشت.

گزارش از: فرزاد سیف نیا