به گزارش آتیه‌آنلاین، جاسوسی و تلاش دولت‌ها برای مبارزه با آن و همچنین جنگ خاموش میان دولت‌ها بر سر تصاحب اطلاعات، درون‌مایه غالب داستان‌های کارآگاهی و سیاسی است، داستان‌هایی درباره سازمان‌ها و نهادهایی که تلاش دارند اطلاعات دولت‌های متخاصم را ربوده و به نفع خود بهره ببرند. با این همه، این تنش‌ها صرفا مربوط با جهان خیالی رمان‌ها و داستان‌ها و حتی دوران جنگ سرد نیست و امروزه نیز درگیری‌های مشابهی در سطح ژئوپولتیکی در کار است.

مبارزه با کشورهای متخاصم

روز گذشته -‌دوشنبه- روزنامه تایمز از طرحی خبر داد که خواننده را ناگریز به یاد داستان‌های نویسندگانی چون «جان لوکاره» می‌اندازد. بنا به گزارش این روزنامه، دولت بریتانیا در نظر دارد قانون جدیدی را تصویب کند که طبق آن همه افرادی که از طرف دولت‌های خارجی در این کشور کار می‌کنند، باید حضور خود را در دستگاه‌های مربوطه در بریتانیا ثبت کنند. این روزنامه نوشت که دولت به این طریق می‌خواهد از بریتانیا در برابر کشورهای دشمن مانند روسیه یا چین محافظت کند. بر اساس این گزارش، «بوریس جانسون»، نخست‌وزیر بریتانیا با توسل به سخنرانی ملکه که قرار است  در ۱۱ مه ایراد شود، اجرای قانون جدید را اعلام خواهد کرد. وی  قصد دارد برای تصویب این قوانین جدید در پی  نگرانی‌های فزاینده درباره اقدامات مسکو و پکن فشار اعمال کند.

به گزارش تایمز، اقدامات جدید، قانون فعلی محاکمه و اخراج جاسوسان خارجی را که منافع ملی بریتانیا را تهدید می‌کنند ‌توسعه خواهد داد و  امتناع از ثبت اجباری جرم محسوب خواهد شد. مفهوم طرح ثبت نام بیگانگان بر اساس طرحی مشابه در آمریکاست که به موجب آن عوامل خارجی باید ثبت نام اجباری را در وزارت دادگستری آمریکا انجام داده و همچنین گزارش‌های دوره‌ای مربوط به فعالیت‌های خود را ارائه دهند. این قانون برای هر کسی که منافع کشورهای دیگر را نمایندگی می‌کند از جمله مشاوران مطبوعاتی و متخصصان روابط عمومی اعمال می‌شود.

این در حالی است که آژانس‌های اطلاعاتی هشدار داده‌اند که طبق قوانین جدید، جاسوسان خارجی از این قانون مصون هستند، مگر اینکه به اسرار رسمی دسترسی یابند. «قانون اسرار رسمی» که هدفش محافظت از بریتانیا مقابل جاسوسی است، به نوعی به‌روز رسانی می‌شود تا بتوان از آن علیه هر فردی که برای تضعیف منافع این کشور از خارج فعالیت دارد، استفاده شود. بخش‌هایی از این قانون مرتبط به سال ۱۹۱۱ است و وزرای بریتانیایی امید دارند که قانون به گونه‌ای تنظیم شود که بتوان از آن علیه کسانی که حملات سایبری خارجی انجام می‌دهند، استفاده کرد. آن‌ها همچنین در حال بررسی افزایش حبس حداکثری هستند که اکنون برای بیشتر جرایم دو سال در نظر گرفته شده است.

این تحولات در پی اظهارات «دومینیک راب»، وزیر خارجه بریتانیا و اعلام حمایت کامل از دولت جمهوری چک رخ می‌دهد. پلیس چک تایید کرد که آن‌ها در جستجوی دو مردی هستند که به اجرای حمله‌ای در سالزبری، واقع در جنوب غربی انگلستان با ماده سمی نوویچوک متهم هستند. جمهوری چک ۱۸ دیپلمات روس را که در پرونده مرتبط با انفجار یک کارخانه مهمات‌سازی در سال ۲۰۱۴ در منطقه وربتیچ شناسایی کرده، اخراج کرده است. روسیه هم در اقدامی تلافی‌جویانه ۲۰ دیپلمات جمهوری چک را از خاک خود اخراج کرد و بدین ترتیب شمار کارکنان سفارت چک در مسکو به پنج تن کاهش یافت.

درگیرهای اطلاعاتی

وضعیت این روزهای جهان بیش از گذشته دوران جنگ سرد شبیه است. از زمان شروع پاندمی کرونا، بسیاری از کشورها سرمایه و انرژی بسیاری را برای یافتن واکنسی برای مبارزه با این بیماری آغاز کردند و در ادامه این تلاش‌ها هر کداما سبب شد که واکنسی برای این بیماری شکل بگیرد، واکسنی که البته درباره اثربخشی و عوارض جانبی هر کدام‌شان بحث‌های بسیاری وجود دارد. از زمان آغاز این تلاش‌ها، گزارش‌های بسیاری در رابطه با حملات سایبری و جاسوسی برای یافتن اطلاعات ساخت واکسن از سوی کشورها منتشر شد، بسیاری از کشورها چین و همچنین روسیه و دیگر دولت‌ها را به تلاش برای سرقت اطلاعات متهم کردند و کشورهای متهم نیز هر کدام به نوعی به این گمانه‌زنی‌ها پاسخ دادند.

به نظر می‌رسد که فعالیت‌های جاسوسی سایبری بدل به گفتمان معمول این روزها در سیاست شده است. خوانندگان البته اتهام‌هایی را که آمریکا در رابطه با تلاش مسکو در زمینه مداخله در انتخابات ریاست‌جمهوری به روسیه وارد کرد به یاد دارند. همچنین اخیرا گزارش‌هایی نیز درباره یک حمله سایبری گسترده علیه شرکت «سولارویندز» منتشر شد که بلافاصله انگشت اتهام به سوی مسکو نشانه رفت. در آخرین دور از تحولات در این رابطه، رویترز روز شنبه گزارش داد که وزارت خارجه بریتانیا اعلام کرد که دستگاه اطلاعات و امنیت روسیه عامل پشت پرده این حمله بزرگ سایبری بوده است که بر بیش از صد شرکت عمده آمریکایی و همچنین برخی نهادهای دولت آمریکا تاثیر گذاشت.

وزارت خارجه بریتانیا در بیانیه‌ای اعلام کرد براساس برآورد سازمان اطلاعات آن کشور، احتمال این‌که مسکو پشت حمله هکری به شرکت «سولارویندز» بوده باشد، «بسیار بالا» ‌است. در این حمله که در اوایل سال ۲۰۲۰  اتفاق افتاد، هکرها به نهادهای دولتی و اسرار شرکت‌هایی چون مایکروسافت نفوذ کردند. در این راستا، وزارت خارجه بریتانیا سفیر روسیه در این کشور را احضار کرد تا به او ابلاغ کند که بریتانیا با متحدانش برای افشا کردن و مقابله با «عملیات شریرانه» سازمان اطلاعات روسیه، همکاری می‌کند.  این اقدام با اعمال تحریم‌های جدید واشنگتن علیه منافع روسیه و همچنین اخراج ۱۰ دیپلمات این کشور از آمریکا به دلیل حمله کرملین به نهادهای دولتی آمریکا و تلاش برای مداخله در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ در ایالات متحده همزمان شد. دومینیک راب در این رابطه گفت: «آنچه که روسیه برای تضعیف دموکراسی‌های ما انجام می‌دهد، زیر نظر ما است. بریتانیا و آمریکا رفتار شریرانه روسیه را افشا می‌کنند تا شرکای بین‌المللی ما و شرکت‌های تجاری مستقر در کشورهایمان برای مقابله با این گونه اقدام‌ها آماده باشند و از خود بهتر دفاع کنند.» وی افزود گفت: «بریتانیا به کار با متحدانش ادامه می‌دهد تا رفتار شریرانه روسیه را در هر جا که مشاهده شود، افشا کنیم.» گفت‌وگو با سفیر روسیه برای ابلاغ تصمیم بریتانیا برعهده سر «فیلیپ بارتون»، دیپلمات بریتانیایی بود. به گفته سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا، او در دیدار با سفیر روسیه، بر حمایت انگلیس از اقدام ایالات متحده تاکید کرد و گفت: «برآورد بریتانیا حاکی از آن است که سازمان‌های اطلاعاتی روسیه پشت حمله به شرکت سولارویندز بوده‌اند.» سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا افزود: «او به سفیر روسیه اطلاع داد که بریتانیا به کار با متحدانش ادامه می‌دهد تا با عملیات شریرانه دستگاه‌های اطلاعاتی روسیه افشا و با آن‌ها مقابله شود.».

گفتنی است که در حمله هکری که دسامبر سال گذشته برملا شد، هکرها به سولارویندز، یک شرکت خدمات آی‌تی، حمله کردند. بنا به گزارش‌ها، این یکی از جدی‌ترین حمله‌های جاسوسی سایبری علیه ایالات متحده آمریکا بوده است. گفته می‌شود که هکرهای روس با یک کد مخرب به نرم‌افزار پرکاربرد «اوریون» در شرکت سولارویندز حمله کردند. این کد مخرب به آنان امکان داد تا به سامانه‌های دست‌کم ۹ نهاد آمریکایی و ۱۸هزار سازمان بین‌المللی، ازجمله ناتو و پارلمان اروپا دسترسی پیدا کنند. بنابر اعلام مرکز ملی امنیت سایبری انگلیس، این حمله را یک گروه هکری انجام داده است که به نام «کوزی بر» (Cozy Bear) یا «دوک‌ها» (The Dukes) خوانده می‌شود. این مرکز ملی انگلیسی همچنین اعلام کرد که این گروه هکری با سازمان اطلاعات روسیه ارتباط‌هایی داشته است.

به نظر می‌رسد که اقدام اخیر دولت بریتانیا برای مقابله با جاسوسی دولت‌های متخاصم، گامی است از سوی لندن برای حراست بیشتر از داده‌های خود و تنش‌هایی که اخیرا میان روسیه و دولت‌های غربی اتخاذ شده. باید منتظر ماند و دید که این نبرد استراتژیک و اطلاعاتی به چه سمت و سویی پیش خواهد رفت.

گزارش از: فرزاد سیف‌نیا