به گزارش آتیه‌آنلاین، از زمان آغاز درگیری‌های داخلی در اوکراین در سال ۲۰۱۴ میلادی مدت نسبتاً زیادی می‌گذرد. در پی امضای توافق صلح میان دولت مرکزی و جدایی‌طلبان در شرق، اوضاع در این کشور کمابیش آرام و بی‌تنش بود و به نظر می‌رسید که اخبارِ تحولات در این قسمت از اروپای شرقی به پایان خود رسیده است. با این همه، همان‌گونه که تاریخ بارها نشان داده است، شرق اروپا همیشه بحرانی در چنته دارد و زمانی که کسی انتظارش را ندارد، آن را رو می‌کند.

بازگشت درگیری‌ها

وزرای خارجه آلمان و فرانسه در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند، برلین و پاریس از طرف‌های درگیر در جنوب شرق اوکراین می‌خواهند تا در بحبوحه افزایش نقض‌های آتش بس، به کاهش تنش در منطقه بپردازند. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، در بیانیه مشترک از سوی وزرای خارجی آلمان و فرانسه آمده است: برلین و پاریس نگران افزایش نقض‌های آتش بس در منطقه دونباس در جنوب شرق اوکراین پس از ثبات منطقه از ژوئیه ۲۰۲۰ هستند. بر اساس این بیانیه مشترک، فرانسه و آلمان به عنوان میانجی‌گران در قالب چارچوب «نرماندی» به تلاش‌هایشان برای تحقق کامل توافق‌های صلح مینسک در اوکراین ادامه می‌دهند. وزرای خارجه آلمان و فرانسه همچنین اعلام کردند: «ما با هوشیاری کامل اوضاع در جنوب شرق اوکراین را رصد می‌کنیم و از طرف‌های درگیر می‌خواهیم تا خویشتنداری کرده و سریعا به کاهش تنش‌ها بپردازند.»

این در حالی است که به گزارش خبرگزاری آناتولی و بنا به اعلام نیروهای مسلح اوکراین، جدایی طلبان طرفدار روسیه در مناطق پیسکی، هنوتوف، شیرینکو، وودیانه و آودیوکای دونباس آتش‌بس بین روسیه و اوکراین را ۱۰ بار نقض کرده‌اند. گفتنی است روسلان خومچاک، فرمانده کل نیروهای مسلح اوکراین در تاریخ ۳۰ مارس طی سخنانی در پارلمان این کشور از آغاز اقدامات مسکو برای استقرار نیروهای نظامی خود در مرز دو کشور خبر داده بود.

از سوی دیگر، ستاد نیروهای مسلح اوکراین روز شنبه ۳ آوریل اعلام کرد که رزمایش مشترک ارتش این کشور با نیروهای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) ظرف چند ماه دیگر آغاز می‌شود، اقدامی که به احتمال زیاد به تشدید تنش با روسیه منجر خواهد شد؛ زیرا مسکو پیش از این مخالفت خود را با چنین اقدامی اعلام کرده است. پس از آن که روسیه گفت تشدید درگیری‌ها به شکل جدی در منطقه دونباس ممکن است به «نابودی» اوکراین بیانجامد، ناتو نیز روز پنج‌شنبه از پررنگ‌تر شدن حضور نیروهای روسی در شرق اوکراین ابراز نگرانی کرد.

سربازان اوکراینی از سال ۲۰۱۴ تاکنون در حال نبرد با نیروهای جدایی‌طلب مورد حمایت روسیه در منطقه دونباس هستند، نبردی که بر پایه برآورد دولت کی‌یف، تاکنون ۱۴ هزار کشته بر جای گذاشته است. در بیانیه ستاد نیروهای مسلح اوکراین آمده است که رزمایش مشترک مورد نظر قرار است چند ماه دیگر برگزار شود و بیش از یک‌هزار نیروی نظامی از حداقل ۵ کشور عضو پیمان ناتو در آن شرکت خواهند داشت. در این بیانیه آمده است: «در این تمرینات نظامی به طور ویژه اقدامات دفاعی و به دنبال آن حمله‌ای برای بازپس‌گیری مرزهای کشور و تأمین تمامیت ارضی کشور که مورد تعرض یکی از کشورهای متخاصم همسایه قرار گرفته است، انجام خواهد شد.» البته زمان دقیق برگزاری این رزمایش اعلام نشده است.

صف‌آرایی شرق در برابر غرب

این تحولات پس از آن اتفاق افتاد که کاخ کرملین اعلام کرد هرگونه اعزام سربازان ناتو به اوکراین، به درگیری بیشتر نزدیک مرزهای روسیه خواهد انجامید و مسکو را وادار می‌کند برای تضمین امنیت خود، اقدامات بیشتری انجام دهد. بنا به گزارش رویترز، ناتو روز پنجشنبه به دنبال هشدار روسیه مبنی بر اینکه تشدید جدی در درگیری در منطقه ‌دونباس‌ اوکراین می‌تواند این کشور را نابود کند، بابت آنچه توسعه نظامی گسترده روسیه در نزدیکی شرق اوکراین عنوان کرد، ابراز نگرانی کرد.

«دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین به خبرنگاران گفت که شرایط در خط تماس در اوکراین شرقی بین نیروهای دولت اوکراین و نیروهای جدایی‌طلب مورد حمایت روسیه، بسیار ترسناک است و تحریکات متعددی در آنجا اتفاق افتاده است. این در حالی است که روز شنبه رئیس‌جمهوری آمریکا بر حمایت از اوکراین در اولین تماس تلفنی با رهبر این کشور، به دنبال گزارش‌هایی از تحرکات نیروهای روس در مرز شرقی آن، تاکید کرد. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، «جو بایدن»، رئیس‌جمهوری آمریکا در گفت‌وگو با «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس‌جمهوری اوکراین بر «حمایت تزلزل‌ناپذیر از حاکمیت اوکراین و همبستگی ارضی در مواجهه با تخاصم کنونی روسیه» تاکید کرد.

زلنسکی در پیامی توییتری پس از این تماس گفت که اوکراین و ایالات متحده «هنگامی که بحث حفظ دموکراسی‌های ما در میان باشد، شانه به شانه هم می‌ایستند.» او شراکت با آمریکایی‌ها را برای کشورش «حیاتی» دانست. در بیانیه کاخ سفید آمده است که بایدن همچنین بر تعهد خود برای احیای شراکت استراتژیک دو کشور و حمایت از تلاش‌های زلنسکی برای مبارزه با فساد و ارتقای اصلاحات دموکراتیک تاکید کرده است. زلنسکی و بایدن همچنین درباره همکاری برای تقویت دموکراسی در شرق اروپا و کنترل پاندمی کرونا رایزنی کردند.

سیر تحولات طی یک هفته گذشته در اوکراین بسیار بالا بود. اما این تنش‌ها از چند ماه پیش بستر لازم برای توسعه را یافته بودند. چهار پنج ماه پیش بود که دبیرکل ناتو از احتمال پیوستن اوکراین به این پیمان سخن به میان آورده بود. «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو، در اجلاس اوکراین– ناتو در کی‌یف با بیان این مطلب، شروط این سازمان برای تحقق یکی از وعده‌های انتخاباتی ولادیمیر زلنسکی را تشریح کرد و از راه‌های تقویت همکاری‌های اوکراین با سامان پیمان آتلانتیک شمالی سخن گفت. وی در سخنانی در پارلمان اوکراین (رادا) هم گفت که درهای سازمان ناتو به روی اوکراین باز است اما مسیر عضویت در ناتو آسان نیست و نیاز به اصلاحات قابل توجه در ارتش اوکراین دارد.

استولتنبرگ خاطرنشان کرد: «اوکراین به عنوان کشوری مستقل حق دارد که در خصوص سیستم امنیتی خود تصمیم‌گیری کند.» دبیر کل ناتو گفت: «کشورهایی که خواهان عضویت در ناتو هستند باید به ارزش‌های این سازمان وفادار بمانند و دست به اصلاحات قابل توجه بزنند. مشارکت اوکراین و ناتو مسیر یک سویه نیست و به‌رغم شرایط دشوار اوکراین در طول سالیان متمادی، کی‌یف اثبات کرده است که شریکی موثر و مطمئن برای ناتو خواهد بود.»

این در حالی است که اخیراً یک مقام ناتو به خبرگزاری رویترز گفت روسیه تلاش‌ها برای کاهش تنش در شرق اوکراین را تضعیف می‌کند و سفرای ناتو روز پنج‌شنبه برای گفتگو درباره این وضعیت دیدار کرده‌اند. به گفته این مقام، «متحدان درباره فعالیت‌های نظامی قابل توجه روسیه در اطراف اوکراین نگرانی مشترک دارند.»

بر این اساس از شواهد و قرائن چنین برمی‌آید که وضعیت در اوکراین بار دیگر قرمز است و هرگونه لغزش می‌تواند مجدداً جرقه آتش جنگ را روشن کند.

گزارش: فرزاد سیف‌نیا