به گزارش آتیه آنلاین با ورود تلفن‌های همراه دوربین‌دار و توسعه آن‌ها، تولید و اشتراک‌گذاری ویدئو یکی از سرگرمکنندهترین فعالیت‌های کاربران فضای مجازی شد. بخشی از آن‌ها راه خود را از بقیه جدا کردند و به صورت حرفه‌ای مشغول این کار شدند و این میان یک سایت تخصصی برای نمایش این ویدئوها کم بود که سر و کله یوتیوب به عنوان سرویس اشتراک ویدیو (video hosting service) پیدا شد. محبوبیت اشتراک ویدئو چنان زیاد است که بعد از سال‌ها و سرویس‌های جذاب که آمدند و رفتند، یوتیوب همچنان سایت دوم جهان به لحاظ بازدید کاربران اینترنت است.

ساخت و انتشار ویدئو انقدر جذاب شد که امروز یک شبکه اجتماعی خاص خود (تیک تاک) را دارد. روزانه میلیون‌ها ویدئو در سرتاسر جهان ساخته و بارگذاری می‌شود و در طول دهه گذشته، میلیون‌ها نفر تماشای فیلم در پلتفرمهای دیجیتال را به تلویزیون ترجیح داده‌اند. این روند از همان ابتدا شتاب گرفت و اکنون در یک برهه زمانی بسیار مهم تاریخی از تکامل رسانه‌ای و سرگرمی هستیم. چرا که تحقیقات گسترده نشان می‌دهد ویدئو مهم‌ترین رسانه و مهم‌ترین بستر انتقال اطلاعات است. 

نظارت بر میلیون‌ها ویدئو،‌ ماموریت غیرممکن

اگر بدانید که در هر دقیقه ۵۰۰ ساعت محتوا در یوتیوب آپلود شده و روزانه ۱ میلیارد ساعت ویدئو در یوتیوب تماشا می‌شود،‌ حتما به اهمیت مساله نظارت پی خواهید برد. جالب این‌که ۶۷ درصد از ویدئوهای تماشا شده در جهان مربوط به یوتیوب است و علی‌رغم این موضوع، این سایت یکی از پاک‌ترین شبکه‌های پخش ویدئویی است. اما سوال این‌جاست که چطور این حجم عظیم دیتا می‌تواند کنترل شود؟

وقتی در یوتیوب یک ویدئو بارگذاری می‌کنید،‌ حتما از شما این سوال را خواهد پرسید که این ویدئو برای کودکان مناسب است یا خیر، و اگر مناسب است آیا به کودکان توصیه می‌شود یا خیر؟ این حساسیت بالا نشان می‌دهد مساله حقوق کودک چقدر برای چنین سرویس‌دهنده‌هایی اهمیت دارد. همچنین سرویس‌دهندگان،‌ ویدئوهای شامل تصاویر مستهجن،‌ خشونت شدید یا چیزهایی شبیه به این را فیلتر می‌کنند. به عنوان مثال یوتیوب توسط ربات‌های هوشمند و البته ده‌ها هزار ناظر انسانی، چنان در بازبینی ویدئو با دقت عمل می‌کند که کمترین شانسی برای تصاویر صریح جنسی نخواهد گذاشت. این مساله نشان می‌دهد محبوبیت یوتیوب برای مردم جهان به دلیل اعتمادی است که این سایت برای خانواده‌ها به ارمغان آورده و والدین می‌توانند بدون نگرانی کودک خود را با یوتیوب سرگرم کنند. چرا که احتمال دیدن تصاویر نامناسب برای کودکشان نزدیک به صفر است. 

در واقع تمام شبکه‌های اجتماعی آنلاین، از توییتر گرفته تا فیسبوک و یوتیوب و هر سایت کاربرمحور دیگر، در معرض انتشار محتوای غیرقانونی،‌ خشن یا مبتذل هستند. استفاده از هوش مصنوعی و فیلترهای خودکار الگوریتمی می‌تواند تا حدی به نظارت محتوایی کمک کند، اما نیازمند توسعه بیشتری است تا بتواند با دقت لازم کار خود را انجام دهد. علاوه بر این به تازگی یوتیوب شروع به استفاده از هوش مصنوعی در نظارت بر ویدئوهایش کرده است. بررسیها نشان می‌دهد که بین ماه‌های آوریل تا ژوئن ۲۰۲۰ بیش از ۱۱ میلیون ویدئو در بخش نظارت محتوایی توسط بازبین‌های هوش مصنوعی حذف شده‌اند که از این میان فقط در ۱۶۰ هزار مورد یعنی کمتر از ۱.۵ درصد خطا صورت گرفته است. با این حال مدیران یوتیوب گفته‌اند که تلاش می‌کنند این عدد را به صفر نزدیک کنند.

آپارات چگونه آپارات شد؟

با شروع حوادث پس از انتخابات سال ۸۸،‌ یوتیوب در کنار فیسبوک و توییتر به یکی از ابزارهای اصلی پوشش حوادث ایران تبدیل و در همان روزهای ابتدایی خرداد فیلتر شد. آن روزها گوشی‌هایی که قابلیت تصویربرداری داشت زیاد نبود و اگر هم بود، کیفیت بالایی نداشت. البته اینترنت به دلیل سیاست‌های عجیب و غریب دولت نهم و دهم، ضریب نفوذ چندانی بین مردم پیدا نکرده بود و همه این‌ها دست به دست هم داد تا فیلترینگ این سایت‌ها هیچ‌گاه مانند قطع شدن پیامک در آن روزها به چشم نیاید.

اما پس از یک سال و اندی که از فیلتر شدن این سایت‌ها گذشته بود، آپارات در بهمن ۱۳۸۹ درحالی که دسترسی به بسیاری از سرویس‌های اشتراک‌گذاری ویدئویی بین‌المللی در ایران مسدود بود، به کاربران ایرانی معرفی شد. محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیر سرویس آپارات بعدها دلیل ارائه این سرویس به کاربران ایرانی را حجم بالای درخواست‌ برای ارائه سرویس اشتراک‌گذاری ویدئو عنوان کرد. آپارات خیلی زود با پیشرفت تکنولوژی‌های تلفن همراه و البته در غیاب رقبای قدرتمند خارجی و داخلی در دی‌ماه ۱۳۹۱ تعداد بازدید روزانه ویدئوهای خود را از مرز یک میلیون گذراند و به یکی از سایت‌های مورد علاقه ایرانیان بدل شود. سایت آپارات امروز پربازدیدترین وبسایت ایرانی است و در رتبه شگفت‌انگیز ۵۵ جهان ایستاده است. همین دو عدد اهمیت و ارزش این سایت و وبسایت‌های مشابه را یادآوری می‌کند. با توسعه آپارات و اقبال عمومی به سرعت سرویس‌دهندگان دیگر پا به عرصه وجود گذاشتند. 

البته این رقبای داخلی هیچ‌کدام نتوانسته‌اند حتی به نزدیکی آپارات برسند. با نگاهی به سایت الکسا که سایتهای اینترنتی را براساس میزان محبوبیت رتبهبندی می‌کند،‌ می‌توان دریافت که نزدیک‌ترین سرویسدهنده‌ به آپارات که به صورت تخصصی ویدئو منتشر می‌کند، سایت تلوبیون متعلق به صداوسیماست که البته فقط محصولات درون سازمانی را روی سایت خود قرار می‌دهد و کاربرمحور نیست. نماشا و فیلیمو (متعلق به شرکت صاحب امتیاز آپارات)‌،‌ تنها سرویسدهندگان بعدی ویدئو در بین ۵۰ سایت اول ایران هستند. این نشان می‌دهد که رقبا اگرچه وجود دارند،‌ اما برای آپارات خطری جدی محسوب نمی‌شوند. 

همه حاشیه‌های آپارات

اما ماجرای آپارات با بارگذاری یک ویدئو در مهرماه ۹۸ بالا گرفت. فیلمی تحت عنوان آموزش به کودکان با محتوایی که می‌تواند خشونت علیه کودکان تعبیر شود به مدت ۴۵ دقیقه روی سایت آپارات بود و در آن شخص میکروفن به دست از کودکان نحوه به دنیا آمدنشان را می‌پرسید. این ویدئو البته پس از دقایقی از روی یوتیوب پاک شد،‌ اما به دلیل محتوای خاص آن،‌ توانست جنجال بزرگی برپا کند. اما هز چند محتوای این ویدئو می‌توانست سازندگانش را در هر کشوری به دادگاه بکشاند، فعلا بازخواست شونده فقط مدیر سایت سرویس دهنده آپارات است.

ما به دلیل پایبندی به اصول اخلاقی و حمایت از حقوق کودک و البته عدم تبلیغ یک محتوای نامناسب، از انتشار تصاویر این ویدئو خودداری کردیم.

فعالان و سایت‌های منتسب به جریان اصولگرا،‌ در همان روزها تلاش کردند که «آپارات» را مسئول چنین مشکلاتی معرفی کنند و البته خبر بازداشت و حکم ده سال زندان از طرف دادگاه انقلاب برای مدیرعامل شرکت صاحب امتیاز آپارات،‌ نشان می‌دهد که آن‌ها موفق شده‌اند. 

این در حالی است که ۲۴ سال از تصویب قانون مصونیت در برابر مسئولیت پلتفرم‌های آنلاین در آمریکا (معروف به section ۲۳۰a) می‌گذرد. در واقع همان اولین روزهای شروع به کار سرویسهای اینترنتی، مسئولیت ناشر از پلتفرم ارائهدهنده جدا شد تا به جای لرزیدن دست و پای کارآفرینان در رابطه با مسئولیت انتشار اخبار جعلی یا نامناسب، آن‌ها بتوانند روی توسعه‌ کار خود تمرکز کنند. توسعه‌ای که منجر به بالا رفتن درآمد کشور،‌ کاهش نرخ بیکاران و توسعه فناوری خواهد شد.

البته همان‌طور که می‌دانیم این مسأله محدود به آپارات نیست و بسیاری از سایت‌های کاربرمحور از جمله «دیوار» و «شیپور» با این مساله دست به گریبانند. هر چند که شاید حمایت صریح قانونی، نمی‌تواند باعث تعطیلی سرویسهای نظارتی این سایت‌ها برای حذف محتوای نامناسب شود. اما در سال‌های اخیر با گسترش تکنولوژی و اینترنت برای همه اقشار از همه فرهنگ‌ها،‌ این مدل سواستفاده از فضای رایگان و آزاد بسیار زیاد دیده می‌شود. جنجال‌ها بر سر آگهی‌های نامناسب در سایت دیوار هم هر از چندگاهی گریبانگیر مدیران این سایت می‌شود و در حالی که اکثریت غالب مردم از مواهب این سرویس‌ها استفاده می‌کنند،‌ ناآگاهی یا سواستفاده عده قلیلی از افراد و عدم وجود قانون مناسب، باعث می‌شود امتیاز این سایت‌ها از بین برود.

لزوم ورود قانون‌گذار به بحران شبکه‌های کاربر محور

شکی نیست که سایت‌هایی که محتوای آن‌ها از طریق کاربران عادی بارگذاری می‌شود،‌ در همه جای جهان با چنین معضلاتی روبرو هستند. همین روزها و با داغ شدن تنور انتخابات در آمریکا توییتر و فیس‌بوک اقداماتی پیشگیرانه برای جلوگیری از سواستفاده افراد از این سایت‌ها را انجام داده‌اند. اما در هیچ دادگاهی صاحب یک سایت که توانسته سرویسی مفید ایجاد و باری از دوش مردم بردارد را به دلیل سواستفاده عده‌ای افراد با خطر محکومیت و فیلترینگ روبرو نمی‌شود.

نگاهی به لیست ارزشمندترین شرکت‌های جهان در سال 2020 نشان می‌دهد که 5 شرکت اول در زمینه فناوری الکترونیک فعالیت می‌کنند و این موضوع اهمیت اقتصادی این صنعت برای رشد اقتصادی کشورها را نشان می‌دهد. 

تعطیل کردن این سایت‌ها علاوه بر بیکار کردن عده زیادی از شاغلان و البته از بین بردن انگیزه کارآفرینان،‌ جلوی ورود سرمایه به این صنعت نوپا را خواهد گرفت. اما احتمالا راه حل، آزادی بیقید و شرط برای هیچ کس وجود نخواهد داشت و در همه کشورها سازوکاری برای نظارت بر کسب و کارهای این‌چنینی وجود دارد. مثلا همین سال گذشته بود که یوتیوب به دلیل بیتوجهی به حفظ حریم شخصی کودکان ۲۰۰ میلیون دلار جریمه شد. همین‌طور بارگذاری یک یا چند محتوای تروریستی می‌تواند عواقبی برای مدیران مربوطه در هر وبسایتی داشته باشد.

این میان مدیرعامل آپارات هم با انتشار پیامی در فضای مجازی به موج سواری رسانه‌های فارسی‌زبان در خصوص حواشی این شبکه اجتماعی نوشت: «بی بی سی و... ، دلشان برای آپارات و اکوسیستم استارتاپی ایران نمی سوزد و حتما رندانه می‌دانند این روش موج سواری مغرضانه سریع تر به آپارات و اکوسیستم استارتاپی کشور ضربه میزند. مصمم و امیدوار به ساختن کشورمان ادامه میدهیم.»

همچنین ویدئویی از محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات در روزهای گذشته دست به دست می‌شود که البته مربوط به سه سال پیش است و در یک برنامه زنده تلویزیونی به معاون سابق دادستان کل کشور گفته:‌ «اگر یک نفر محتوای مجرمانه‌ای را در پیام‌رسان داخلی بارگذاری کرد، شما مالک پیام رسان را به زندان می‌اندازید. این حمایت از تولید داخل نیست.»

از این جهت بهتر است پیش از آن‌که جنجالی مشابه پای سایت و کارآفرین دیگری را به دادگاه بکشاند،‌ مجلس به همراه قوه قضاییه برای ساماندهی به این فضا وارد عمل شده و قوانین مناسبی را برای نظارت و حمایت کاربر و سرویس‌دهنده در نظر بگیرند. این باعث می‌شود که کارآفرینان با دلگرمی بیشتری به این عرصه بپیوندند و این فضا که جای رشد بسیار زیادی در کشور به لحاظ مالی و صنعتی دارد،‌ به این زودی از رشد باز نماند.