به گزارش آتیه آنلاین شاید به اندازه شجریان معروف نبود. اما به اندازه شجریان به گردن این آب و خاک حق داشت. دکتر «صادق ملک شهمیرزادی» متولد ۱۳۱۹ در شهمیرزاد استان سمنان بود. در کودکی به تهران آمد و در سال ۱۳۳۹ از دبیرستان علمیه تهران دیپلم طبیعی خود را گرفت. او با این‌که ادامه تحصیل در رشته پزشکی برایش فراهم بود، اما علاقه وافر به باستانشناسی او را به گروه باستانشناسان دانشگاه تهران کشاند. در ادامه این زندگی پربار، صادق شهمیرزادی کارشناسی ارشد خود را در ۱۳۴۸ از دانشگاه شیکاگو و دکتری را در ۱۳۵۶ از دانشگاه پنسیلوانیا دریافت کرد. دکتر شهمیرزادی در تیرماه سال ۱۳۴۹ در رتبه استادیاری در دانشگاه تهران استخدام و در بهمن‌ماه ۱۳۷۹ پس از ۳۰ سال با رتبه استادیاری بازنشسته شد.
تولد یک اسطوره
"من در رشته طبیعی دیپلم گرفتم و خانواده می‌خواستند در رشته پزشکی ادامه تحصیل دهم. قرار شد به شیراز بروم و در دانشگاه شیراز کنکور پزشکی بدهم. ما سه نفر بودیم و یک ماشین گرفتیم تا از تخت‌جمشید بازدید کنیم. وقتی این ستون‌ها و سنگ‌ها را دیدم باورم نمی‌شد این کاخ را ۲۵۰۰ سال پیش ساخته باشند. این در ذهن من ماند. این شد که رفتم باستانشناسی خواندم. اولین کلاس ما با زنده‌یاد سیمین دانشور بود. من چنان جذب صحبت‌های ایشان شدم که در انتخابم تردید نکردم. آن زمان به ماشین دکتر اقبال، رئیس وقت دانشگاه تهران حمله کردند و همین سبب شد دانشگاه تعطیل شود. من که چیزی از باستانشناسی نمی‌دانستم نزد استادم زنده‌یاد عزت‌الله نگهبان رفتم که در مارلیک حفاری می‌کرد.
او اگر چه اکراه داشت، ولی در نهایت راضی شد یک هفته مرا به مارلیک ببرد، اما من یک ماه آنجا ماندم و از همکاران دکتر نگهبان کار یاد می‌گرفتم. وقتی هم که به دانشگاه برگشتم دکتر نگهبان اجازه داد عصرها در موسسه باستانشناسی به عنوان کارآموز مشغول به کار شوم. پس از آن هم بورس فولبرایت گرفتم و برای تحصیل دکتری به مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو رفتم. همچنین در تپه زاغه با پروفسور دایسون، استاد انسان‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا آشنا شدم که او از من برای تحصیل در رشته انسان‌شناسی دعوت کرد. (مصاحبه با سایت جام جم در مهرماه ۹۴)"
تحول در سیلک
"زمانی که تحصیلاتم را در موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو به پایان رساندم، برای مدتی قبل از ارائه پایان‌نامه به ایران بازگشتم، در آن زمان دکتر نگهبان به من گفت، اگر علاقه داری درخواست استخدام خود را به دانشگاه تهران بده. وقتی این کار را کردم با خدا عهد کردم که سعی کنم به جوانان علاقه‌مند به باستانشناسی کشورم خدمت کنم و به جز آن هیچچیز از خدا نخواهم. من در سه راه شفاهی، کتبی و تجربیات میدانی برای دانشجویانم در حوزه باستانشناسی تدریس کردم. چون در زمان کار و فراگیری علم با دو روش کاوش در ایران و آمریکا آشنایی پیدا کردم، توانستم تجربیاتم را به دانشجویانم منتقل کنم. دانشجویان باستان‌شناس ایرانی درباره باستانشناسی آسیای مرکزی چیزی نمی‌دانستند، این روش خوبی برای آشنایی آن‌ها با این حوزه بود.
دکتر شهمیرزادی علاقه وافری به کندوکاو در تپه‌های باستانی سیلک داشت. از وی ده‌ها کتاب و مقاله به زبان‌های فارسی و انگلیسی بجای مانده است. از جمله تالیفات موفق دکتر ملک کتاب "ایران در پیش از تاریخ: باستانشناسی ایران از آغاز تا سپیده‌دم شهرنشینی" و کتاب "واژه نامه باستان شناسی" است که از منابع رشته باستان شناسی در دانشگاه های ایران محسوب می شوند. آخرین کتاب ایشان در خصوص فرهنگ کاسپی اخیرا از سوی موزه ملی و پژوهشگاه میراث فرهنگی منتشر شد. تپه‌هایی که بخش بزرگی از تاریخ ایران را در دل خود نهفته دارد. او در طول عمر خود کتاب‌های زیادی در مورد تاریخ ایران نوشت که «اطلس باستانشناسی ایران»، «ایران در پیش از تاریخ»، «سفال دره نوسنگی در فلات مرکزی ایران»، «بین‌النهرین در دوران پیش از تاریخ»، «روستائیان سیلک» و «زیگورات سیلک» از آن جمله‌اند.
مرحوم ملک شهمیرزادی سرانجام در صبح دوشنبه ۲۱ مهر ماه ۱۳۹۹ در ۸۰ سالگی و ۲۰ سال پس از بازنشستگی از دانشگاه، به علت ایست قلبی در بیمارستان مهراددرگذشت. به گفته جبرییل نوکنده، مدیرکل موزه ملی ایران، دکتر شهمیرزادی، باستان‌شناس پیشکسوت، سه‌شنبه، ۲۲ مهر در بهشت زهرا به خاک سپرده خواهد شد. خاک‌سپاری دکتر شهمیرزادی بنا به وصیت آن شادروان، به علت شیوع ویروس کرونا، بدون برگزاری هیچ‌گونه مراسمی در بهشت زهرا(س) انجام می‌شود.
نظر شما