به گزارش آتیه‌آنلاین، شامگاه چهارشنبه مقارن با دهم فوریه عملیات نظامی ارتش ترکیه علیه پایگاه‌های حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در شمال عراق آغاز شد. این جمله متن خبری است که خبرگزاری آناتولی روز گذشته (جمعه) منتشر کرده و با اشاره به این عملیات از آغاز فصل جدیدی از اقدامات پیشگیرانه آنکارا در مناطق شمال اقلیم کردستان عراق خبر داده است. این خبرگزاری با بیان اینکه عملیات‌های زمینی ارتش ترکیه با نام پنچه ببر و اقدامات هوایی با عنوان «پنجه عقاب» در دستور کار ارتش این کشور قرار گرفته، خاطر نشان کرد هدف از اجرای این قبیل اقدامات مقابله با فعالیت‌های مسلحانه حزب کارگران کردستان و تامین امنیت مرزی از سوی آنکار است.

حالا با گذشت سه روز از آغاز عملیات سراسری هوایی پنجه عقاب شبکه خبری روسیاالیوم در گزارشی عنوان کرد، عملیات جدید ارتش ترکیه تحت عنوان «پنجه عقاب ۲» در منطقه «قارا» در عراق آغاز شد و نیروهای حزب کارگران کردستان که آنکارا آنرا سازمانی تروریستی قلمداد می‌کند، متحمل خسارت‌های سنگینی شدند. وزارت دفاع ترکیه همچنین اعلام کرد، این عملیات با استناد بر حق ترکیه در دفاع از خود با هدف پاسخ به حملات تروریستی و جلوگیری از تعریض محورهای تروریستی در نوار مرزی این کشور آغاز شده است.

در همین راستا سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در نشست خبری روز گذشته اعلام کرد که آنکارا از توافق بغداد با دولت اقلیم کردستان در مورد پایان دادن به حضور نیروهای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در سنجار استقبال می‌کند.

ماجراجویی جدید آنکارا

با وجود اینکه مناطق شمالی کردستان عراق همواره به عنوان محل زیست چریک‌های مسلح حزب کارگران کردستان انتخاب و از اهمیت و جایگاه بالایی در مناسبات مسلحانه برخوردار بوده، متعاقباً حساسیت سرویس اطلاعاتی و امنیتی ترکیه را نیز به دنبال داشته است. به عبارت ساده‌تر رصد این مناطق و کارنامه عملیاتی عناصر مسلح در این مختصات بیانگر میزان فعالیت و بهره‌برداری حزب کارگران از این جغرافیا برای تحمیل اقدامات مسلحانه به خاک ترکیه است. بر همین اساس آنکارا با هدف جلوگیری از شیوع ناامنی به عمق کشور خود و با توجه به اینکه اقدامات تروریستی در خاک ترکیه از جغرافیای شمال کردستان عراق نشأت میگیرد، سلسله اقداماتی را حتی با در نظر نگرفتن تمامیت ارضی عراق در دستور کار قرار داده که در این میان میتوان به عملیات‌های پنجه ببر تا عقاب اشاره کرد که از ماه‌ها پیش شروع شده است.

اقداماتی که واکنش‌های مختلفی از سوی دولت بغداد و اقلیم کردستان را در پی داشته و حتی در برخی مواقع، جدال لفظی میان مقامات دیپلماتیک عراق و ترکیه از جمله دستاوردهای این وقایع بوده است. این در حالی است که در نهم اکتبر گذشته، دولت مرکزی عراق به توافقی با دولت اقلیم کردستان برای پایان دادن به حضور هر گروه مسلح غیرقانونی در این منطقه از جمله گروه پ.ک.ک دست یافت.

این توافق باعث شد سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در اظهاراتی به استقبال و رضایت آنکارا در خصوص این توافق اعتراف کند و با بیان این مساله که یکی از نگرانی‌های ادامه دار در آنکار اقدامات تروریستی در این مناطق و تهدید امنیت ترکیه بوده، نوید بهبود شرایط امنیتی در مناطق مرزی میان ترکیه و عراق را داده است.

ابراهیم کالین، سخنگوی رئیس جمهوری ترکیه با تاکید بر اهمیت توقف تمامی فعالیت‌های مسلحانه و تروریستی کردها از عراق علیه ترکیه، خاطر نشان کرد که تجربه توقف این فعالیت‌ها در سنجار، گام نخست و صرفاً یک آغاز است و ما از آن استقبال کرده‌ایم اما همزمان با این امر، مبارزه ما برای پایان دادن به تعدی‌های تروریستی به اراضی ما تا پایان ادامه خواهد داشت.

از طرفی مقامات آنکارا علاوه بر اعلام رضایت و خشنودی از توافق به وجود آمده در مورد سنجار (شنگال) در اظهارات مختلف به آمادگی آنکارا در خصوص هرگونه پاسخ سخت و اقدامات عملیاتی در اربیل با هدف خنثی‌سازی اقدامات تروریستی اذعان دارند.

لازم به ذکر است ترکیه با رشد ناامنی و آغاز بحران تروریستی در خاورمیانه نه تنها به عنوان یک دولت خنثی، نظاره‌گر تنش در منطقه نبود، بلکه به عنوان یک بازیگر موثر به دنبال کسب منافع حداکثری و همچنین حل مشکلات مرزی خود با برخی گروهک‌های مسلح برآمد.

بندبازی در سیاست خارجی

 بر همین اساس از ابتدای بحران تروریستی در خاورمیانه یکی از دغدغه‌های ترکیه علاوه بر وجود گروه‌های مسلح کردی، تسلیح و فعالیت آشکار این قبیل سازمان‌های مستقر در نوار مرزی این کشور با عنوان مقابله با داعش بود. نگرانی که با گسترش فعالیت کردها در اقلیم کردستان عراق و مناطق کردی در سوریه آرام آرام به بحرانی برای آنکارا مبدل گشت. در نهایت ترکیه با وجود حضور خود در تحولات مسلحانه رادیکال در شامات و عراق با هدف کنترل و مدیریت توان کردهای مسلح، به فکر ایجاد معبر و لجستیک برای ارتش آزاد و در برخی موارد برای داعش بود. سیاستی که در قبال تروریست‌های «ارتش آزاد سوریه» تا حدودی توانست آنکارا را در کسب منافع و مدیریت تهدیدها کمک کند و در مورد داعش به رشد فزاینده تهدید گروه‌های رادیکال در داخل ترکیه بیانجامد.

از منظری دیگر با رشد نمودار اقدامات میدانی از سوی کردها و بنیادگراهای رادیکال، دیگر توان مدیریت همزمان و بهره‌گیری از همه اهرم‌های در اختیار از سوی آنکارا میسر نبود. به همین جهت ترکیه تنها راه حل حفظ خود در مناسبات جدید امنیتی - نظامی منطقه را نقض تمامیت ارضی سوریه و عراق و لشکرکشی به این کشورها ارزیابی کرد. حالا ترکیه علاوه بر حضور اشغاگرانه در خاک سوریه به اقدامات این چنینی در خاک عراق نیز متهم است.

علاوه بر این آنکارا در پرونده مهاجران و سیل پناهجویان و همچنین لیبی و مدیترانه درگیر است و عاقبت اتخاذ این قبیل سیاست‌ها باعث شد تا دولت آنکارا در چند پرونده امنیتی و نظامی در حوزه سیاست خارجی درگیر باشد. این درگیری علاوه بر تحمیل هزینه به ترکیه باعث شد تا آنکارا در جامعه بین‌الملل و به خصوص مناسبات خود با اتحادیه اروپا با مشکلات جدی دست و پنجه نرم کند. وضعیتی که به اعتقاد برخی ناظران مسائل بین‌المللی میتواند طبعات زیادی را برای اردوغان و حزب حاکم بر ترکیه به دنبال داشته باشد.

در آخر باید متذکر شد که در این میان، توافق بر سر استقرار نیروهای کرد مسلح در سنجار و پایان حضور این قبیل عناصر در نوار مرزی ترکیه با توافق میان اقلیم و دولت بغداد میتواند کمی فشار را از دولت آنکارا بکاهد. توافقی که به اعتقاد برخی کارشناسان مسائل عراق باعث میشود تا ترکیه در واکنش‌های سخت در داخل خاک عراق با محدودیت بیشتری مواجه باشد که  تبعات مختلفی برای آنکارا به دنبال خواهد داشت.

گزارش: اردشیر حبیبی