در این بین به شرط تأمین همه بسترهای و امکانات الزامی و رعایت موارد ایمنی از سوی کارگران در راستای برقراری ایمنی در معادن، در صورت نبود نظارت و بازرسی مستمر از انجام کار و رعایت قوانین ایمنی در حوزه فعالیت کارگاه‌های معدنی، خلاء اشاره شده موجب کوتاهی از رعایت مقررات ایمنی و حوادث کار می‌شود. به این واسطه کاهش حوادث کار و ارتقای سطح ایمنی معادن به شرط تأمین تجهیزات روز، ارتقای استانداردهای ایمنی و توسعه آموزش‌های به‌روز ایمنی در کنار بازرسی مداوم برای رصد فعالیت ایمن کارگاه معدنی ممکن می‌شود.

اشتغال یک درصدی در برابر ۸ درصد حوادث

آخرین داده‌های آماری جهانی مرتبط با اشتغال و حوادث کار حوزه فعالیت معادن، سهم یک درصدی اشتغال این بخش از مجموع نیروی کار و سهم ۸ درصدی این بخش از حوادث شغلی جهان را نشان می‌دهد. مطابق داده‌های سازمان بین‌المللی کار (ILO) سالانه فوت بیش از ۱۵ هزار نفر بر اثر حوادث ناشی از کار در معادن جهان ثبت می‌شود.

مقایسه سهم اشتغال، حوادث شغلی و آمار فوتی‌های کارگران شاغل در معادن، نرخ ۸ برابری حوادث کار در برابر اشتغال حوزه معدن را له اثبات می‌رساند. طبق برآوردهای سازمان بین‌المللی کار در حال حاضر بالغ بر ۳۰ میلیون نفر در معادن مشغول به‌کارند.

حوادث معدن تا پایان شهریور امسال

آمار مربوط به حوادث کار در معادن نشان می‌دهد که ظرف ۶ ماهه سال‌جاری ۱۲ حادثه معدنی در نقاط مختلف کشور منجر به ثبت تعداد بالایی از موارد فوت نیروی کار شده است. در این بین حادثه نیمه شب ۳۱ شهریور در معدن معدنجوی طبس با ۵۳ مورد جانباختن کارگران، بالاترین آمار مربوط به فوت نیروی کار ناشی از حوادث معدنی را در سال‌جاری رقم زده است.

حوادث دیگر معدنی نظیر رخداد حادثه در معادن زغال‌سنگ هشونی، ریزش معدن شن و ماسه دهاقان اصفهان، ریزش زغال‌سنگ طغرالجرد کوهبانان، ریزش معدن شن و ماسه شازند اراک، حادثه در معدن گل‌گهر سیرجان و بسیاری موارد دیگر در حوزه اتفاقات بخش معدن در فصول بهار و تابستان امسال به ثبت رسیده است.

حادثه معدن زغال‌سنگ یورت آزادشهر استان گلستان در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ از جمله حوادث ناشی از کار در حوزه معدن است که یکی از بیشترین آمار فوت نیروی کار شاغل در معادن را در سال‌های اخیر ثبت کرده است. در این حادثه معدنی ۴۳ کارگر جان خود را از دست دادند؛ همچنین در این اتفاق معدنی بیش از ۱۰۰ نفر نیروی کار آسیب جسمی دیدند.

«بی‌احتیاطی» بیشترین دلیل حوادث کار

براساس داده‌های آماری سازمان تأمین اجتماعی در سال ۱۴۰۲ در مجموع ۴۱ هزار و ۱۲۰ مورد حادثه شغلی در کارگاه‌های مختلف ثبت شده که در این بین موضوع «بی‌احتیاطی» با حدود ۲۵ هزار مورد و پس از آن مواجهه با «وسائل بی‌حفاظ» با ثبت بالغ بر یک‌هزار و ۳۳۷ مورد بیشترین حجم دلایل وقوع حوادث کار را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین دلایلی نظیر وسائل معیوب، نور ناقص، تهویه نامطلوب، لباس نامناسب، فقدان اطلاعات و بسیاری موارد دیگر در شکل‌گیری حوادث ناشی از کار موثر ارزیابی شده‌اند.

حجم بالای ثبت حوادث کار و آسیب‌های ناشی از آن به طور مستقیم هزینه‌های درمانی و ایفای تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت تأمین اجتماعی را افزایش می‌دهد؛ این استدلال ضمن تأیید نقش این سازمان در حمایت از جامعه کارگری، ضرورت اقدامات این نهاد بیمه‌گر را در حوزه پیشگیری از حوادث شغلی نشان می‌دهد.

دلایل حوادث کار در معدن

به گواه آمارهای حوادث شغلی، کار در معدن پرخطر است؛ با این حال راهکارهایی جهت کاهش احتمال وقوع اینگونه حوادث وجود دارد که اغلب مورد کم‌توجهی ناظران اجررای قانون، متولیان حوزه کار و ایمنی و کارفرمایان قرار می‌گیرد. یکی از عمده دلایل آمار بالای حوادث کار در معدن، زیرساخت‌ها و تجهیزات قدیمی است؛ بسیاری از معادن کشور با زیرساخت‌ها و تجهیزات قدیمی‌ و بدون ویژگی‌های ایمنی مدرن کار می‌کنند.

دلیل دیگر رخداد بالای حوادث در معادن، مقررات ایمنی ناکافی و ناهمگون با شرایط کار امروز است؛ به دلیل محدودیت منابع و نظارت ناکافی، اجرای ضعیف قوانین و مقررات را شاهد هستیم و این عدم اجرای دقیق رشد بی‌توجهی کارفرمایان به ایمنی معادن را موجب می‌شود.

مورد دیگر به کمبود آموزش‌های حوزه ایمنی برمی‌گردد؛ فعالان حوزه معدن در کشور ما اغلب بدون آموزش‌های لازم و به دور از به‌روزرسانی این آموزش‌ها مشغول به‌کارند؛ طبیعتاً در این شرایط آمادگی کافی برای مقابله با حوادث در بین معدنچیان وجود ندارد.

کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه ایمنی نیز از دیگر دلایل عمده افزایش حوادث کار است که دلیل آن عدم بازدهی لازم و نبود حمایت‌های دولتی برای جذب سرمایه‌گذاران در این حوزه است. صاحبان معادن و سرمایه‌گذاران این حوزه به دلیل نوسانات اقتصادی و تولیدی، به زیرساخت‌های ایمنی کار دکارگاه‌های معدنی توجه لازم ندارند و این غفلت، زمینه بروز حوادثی نظیر حادثه معدن معدنجوی طبس را فراهم می‌کند.

شرایط کاری نامناسب و فراهم نبودن الزامات ایمنی کار در معادن نیز دلیل مهم دیگری برای رخداد حوادث شغلی محسوب می‌شود؛ شرایط سخت کاری نظیر ساعات طولانی، تهویه ناکافی و قرار گرفتن در معرض مواد مضر در بروز حادثه نقش دارند.

نبود نظارت تخصصی مربوط به رصد جزییات حوزه ایمنی معادن نیز از دیگر دلایل رخداد حوادث معدنی به‌شمار می‌رود؛

«شهرام غریب» کارشناس ارشد مدیریت ایمنی و مدرس تخصصی ایمنی در صنایع در گفت‌وگو با آتیه آنلاین، یکی از دلایل اساسی در شکل‌گیری آمار بالای حوادث کار معدنی را نبود نظارت‌های کافی در این حوزه برشمرد.

دلایل اشاره شده هرکدام به تنهایی امکان وقوع حادثه در محیط کار را افزایش می‌دهند و در مجموع این موارد، عدم آمادگی نیروی کار و کارفرمایان را بری مواجهه با شرایط اضطراری پس از حوادث موجب می‌شوند.

بی‌توجهی مدیران به ایمنی

غریب همچنین به موضوع کم‌توجهی مدیران معادن و مسئولان بخش ایمنی در حوزه ایمن‌سازی معدان اشاره کرد و افزود: در ارتباط با اتفاقات و حوادث حوزه معادن پرسش‌های فراوانی امکان طرح دارد که یکی از مهم‌ترین آنها به آگاهی یا عدم اطلاع مدیران یا پیمانکاران از الزامات حوزه ایمنی مربوط می‌شود. به این معنی که آیا مدیران حوزه معدن درک درست و کاملی از ایمنی معدن و جزییات مرتبط با آن دارند؟ در صورت پاسخ مثبت به این پرسش؛ مسأله رعایت نکردن و بی‌توجهی به موضوعات مرتبط با ایمنی مطرح می‌شود.

وی اضافه کرد: یکی از دلایل وقوع حوادث کار حوزه معدن و آمار بالای مرتبط با آسیب و فوت نیروی کار در این بستر شغلی را می‌توان به نبود نظارت‌های لازم در حوزه فعالیت‌های مرتبط با معادن کشور دانست. در واقع خلاء بازرسی و نظارت کافی از عوامل اساسی در وقوع حوادث شغلی معدن محسوب می‌شود.

این مدرس تخصصی ایمنی در صنایع ادامه داد: البته بخشی از ناظران حاضر در معادن و مدیران ایمنی، خود نیازمند نظارت هستند؛ به این معنی که باید از اصطلاح یا عبارت «نظارت بر ناظران» در حوزه ایمنی استفاده کرد.

کارشناس ارشد مدیریت ایمنی توضیح داد: خلاء رصد، نظارت و بازرسی در دیگر حوزه‌های کاری و مشاغل مختلف نیز دیده می‌شود؛ نمونه این کم‌کاری و چالش در حوزه نظارت ایمنی در حوزه فعالیت کارهای ساختمانی فراوان قابل مشاهده است؛ به این دلیل، حوادث ساختمانی در حین کار و حتی پس از اتمام کار و در زمان بهره‌برداری دیده می‌شود.